140 milyar TL’lik yatırım paketi

ANAHTAR TESLİMİ FABRİKA

Programa göre paket kapsamındaki 23 ilde yatırım yapmak isteyen yatırımcıya yapılacak işe göre bedelsiz yatırım yeri tahsis edilecek. Yatırımcının ihtiyacı olan fabrikayı devlet yapıp, teslim edecek. Özel sektör sabit yatırım için para harcamayacak. Bu fabrikalar, sembolik bir rakamla uzun vadeli olarak yatırımcıya kiraya verilecek.

10 bin metrekare büyüklüğündeki fabrikalarda ortalama 500 kişilik istihdam sağlanacak. Bu da yılda toplam 40 bin kişilik istihdam anlamına gelecek. Yıllık kamu desteği 391.6 milyon TL olacak. Program kapsamındaki beş bölgede yıllık istihdam 200 bin kişiye, dört yılda ise 800 bin kişiye çıkacak.

Teşvik paketinin oluşturacağı yeni istihdam olanaklarını değerlendiren Müstakil Sanayici ve İşadamları Derneği (MÜS1AD) Genel Başkanı Nail Olpak, istihdam olanaklarıyla paketin en başta bölgeye, dolayısıyla da ülke ekonomisine doğrudan katkı sağlayacağı görüşünde. Olpak, Doğu ve Güney-doğu’ya yönelik teşvik paketi sayesinde Türkiye’nin terör belası yüzünden on yıllardır ekonomik anlamda kaybettiklerini geri alacağı görüşünde.

SIFIR FAİZLİ YATIRIM KREDİSİ

Paket çerçevesinde yatırım için ihtiyaç duyulan kredinin faizinin tamamını kamu karşılayacak. Yapılan öngörülere göre yıllık 2.7 milyar TL tutarında 530 özel sektör yatırımı yapılacak. Yılda 41 bin kişilik ilave istihdam ve yıllık 566 milyon TL kamu desteği sağlanacak. Toplam yatırım tutarının yüzde 10’u kadar sübvansiyonlu işletme kredisi sağlanacak. Kredilere 8 puan faiz desteği verilecek. Yıllık kamu desteği 36.9 milyar TL olacak. İşletme kredisi desteği 2027 yılına kadar 10 yıl süresince devam edecek. Bir yıl ödemesiz, dört yıl vadeli ve sabit ana para ödemesi şeklinde olacak.

DANIŞMANLIK HİZMETİ DESTEĞİ

İşletmelere fizibilite, mühendislik, dış ticaret, bankacılık, finansman, hukuk, mesleki eğitim, yenilik, fikri ve sınai mülkiyet gibi konularda danışmanlık ve mentorluk hizmeti verilecek. Her işletmeye hibe danışmanlık desteği sağlanacak. Destekten yılda ortalama 930 işletme yararlanacak. Yıllık ortalama 18.6 milyon TL hibe desteği sağlanacak.

Kalkınma Bakanı Lütfi Elvan, hazırladıkları paketin diğerlerinden oldukça farklı olduğunu vurgulayarak, bu kapsamda yatırımın düşünce fikri ve projelerinin hazırlanmasından yatırımın yapılmasına, işletme safhasında işletmenin desteklenmesine ve pazarlama aşamasına kadar olan tüm süreçleri destekleyen paket bir mekanizma ortaya koyduklarını kaydetti. Doğu ve Güneydoğu bölgelerinin büyük potansiyeli olduğuna dikkat çeken Elvan, “Oradaki genç, dinamik nüfusumuza iş imkanı ortaya koyacağız ki bir taraftan terörü temizlerken diğer taraftan da bu yatırımların, bu binaların yavaş yavaş yükselmeye başladığını görelim? ifadelerini kullandı.

KAMU ALIM GARANTİSİ VERECEK

Yatırım paketinin en önemli ayaklarından birini de 10 yıla kadar verilecek “alım garantisi” oluşturuyor. Kamu alım garantisi ile yapılacak yatırımlar DAP ve GAP illerine yönlendirilecek. AF AD, Kızılay, TIKA, Kolluk Kuvvetleri vb. kurumların ihtiyaç duyduğu tekstil ve konfeksiyon ürünleri, tıbbi cihaz ve ilaç ürünleri bölgede üretilecek. Sekiz ilde bin adet üreticiye kendi sektörlerine yönelik olarak “ürün standartları” ve “kapasite geliştirme” alanlarında eğitim sağlanacak.

Bölgede üretilen mal ve hizmetlerin tanıtımı devlet tarafından yapılacak. Bu amaçla bu merkezlerin her birine bir tane büyük fuar merkezi inşa edilecek. Devletin ihtiyaç duyduğu her türlü alım da buradaki fabrikalardan yapılacak. Yatırımcının ‘ürettiğimiz ürünleri nasıl satacağız’ diye bir derdi olmayacak. Başbakan Binali Yıldınm’ın verdiği bilgiye göre, tüm dünyaya yapılan 4 milyar dolarlık yardım, buradaki fabrikalarda üretilen mallarla yapılacak. Böylece üretimin pa-zarlanması diye bir dert olmayacak.

İstanbul ve İzmit gibi gelişmiş illerden emek yoğun sektörlerdeki fabrikaların cazibe merkezlerine taşınması teşvik edilecek. Her bir fabrika için 1 milyon TL’ye kadar taşınma desteği verilecek. Taşınan fabrikalar 6. Bölge teşviklerinden yararlandırılacak Doğu ve Güneydoğu Anadolu için bir başka istihdam alanı da çağrı merkezleri olacak. Bölgede 20 bin kişilik istihdam sağlayacak anahtar teslim çağrı merkezi yatırımları yapılacak. Teşvikler verilecek. Ortak çağrı merkezi altyapıları kurulacak. Çağrı merkezi çalışanlarının eğitim giderleri karşılanacak. Bölgesel teşviklerden faydalanmak için gerekli 500 bin TL’lik yatırım şartı kaldırılacak. Kamu kuramlarının çağrı merkezi ihtiyaçları bölgeden karşılanacak.

GENÇ GİRİŞİMCİ MERKEZLERİ

Genç girişimcilere, tarihi mekanları ihya ederek oluşturulacak ofislerde, iş kurmaları için her türlü altyapı, eğitim ve danışmanlık desteği sağlanacak. Her bir merkez, 100 genç girişimciye azami üç yıl süreyle hizmet verecek. Gençler kendi işini kurup bölge insanını istihdam edecek. Bir merkez kadın girişimciler konusunda uzmanlaşacak. Bu merkezlerin yatırım maliyeti 5.2 milyon TL, yıllık kamu desteği 2.3 milyon TL olacak.

Bölgelerde yeni fuar merkezleri kurulacak mevcut merkezler geliştirilecek. Fuar Merkezlerinin inşası ve tadilatı iki yıllık bir sürede tamamlanacak. Üretilen mal ve hizmetlerin ulusal ve uluslararası alanda tanıtım ve pazarlaması yapılarak ticaret geliştirilecek. Yatırım maliyeti 77 milyon TL olacak.

GELENEKSEL İŞ MERKEZLERİ

Diyarbakır, Şanlıurfa, Mardin, Elazığ, Erzurum ve Malatya’nın tarihi merkezlerinde yer alan ve tarihi niteliğe sahip 6 bin 220 dükkân restore edilecek Geleneksel iş ve ticaret merkezleri ihya edilecek. Kars’ta tarihi dokuya uygun 50 adet yeni ticari ve zanaat atölyesi yapılacak. Van’da bir adet ticari merkez inşa edilecek. Yatırım maliyeti öngörüsü ise 287 milyon TL.

TARIM VE HAYVANCILIK PROJELERİ

Bölgede tarım ve hayvancılığı daha da geliştirecek projelere hız verilecek. 2016-2019 döneminde damızlık üretimine özel öncelik verilecek ve ırk dönüşümü sağlanacak. Yöresel ırklar geliştirilecek. Besicilikte işletme ölçeği büyütülecek. Doğu Anadolu Bölgesi’nde damızlık hayvan varlığını arttırmak için et verimi yüksek ithal damızlık düve alımlarma yüzde 25 hibe desteği verilecek. Damızlık boğa alımına yüze 80 hibe desteği verilecek. 350 TL olan buzağı desteği bölge için 200 TL artırılacak. Et verimi yüksek işletmelere daha çok destek verilecek. Barınaklar, ahırlar en modem şekilde gözden geçirilecek. Büyükbaş, küçükbaş hayvan barmağı kamu tarafından yapılacak.

Hayvancılıkla geçimini sağlayan vatandaşların maliyetleri düşürülecek. Toplam 2 milyar TL harcanarak, 1.35 milyon hektar mera ıslah edilecek. Hayvancılık maliyetlerinde en az yüzde 25’lik tasarruf sağlanacak.

MANDA YETİŞTİRİCİLİĞİNE 850 TL

Manda yetiştiriciliği destek kapsamı genişletilecek. Manda başına yıllık 850 TL destek verilecek. İpek böcekçiliği, arıcılık, hindi ve kaz yetiştiriciliği, suni tohumlama ve yem paketleme gibi her türlü gelir getirici hayvancılık faaliyetlerine gereken önem verilecek. Tarımsal desteklemeler ilçe bazlı havza bazında gerçekleştirilecek. Nadas alanlarını daraltmak üzere yem bitkileri ekimine yüzde 50 ilave destek sağlanacak. Tarım üretiminde kaliteyi artırmak için sertifikalı tohum kullanımı ve üretimi desteği bölgede yüzde 50 artırılacak. Bu sayede ürün verimliliğinde de yüzde 25 artış yaşanacak.

Tarım arazilerinde toplulaştırmaya hız verilecek. Şu ana kadar 3 milyon 760 bin hektarlık alanın, 2 milyon 222 bin hektarı toplulaştırılırken, 330 bin hektarlık alanda da toplulaştırma çalışmaları devam edecek.

SULAMA YATIRIMLARI BİTECEK

2016-2017 yıllarında bölgede kira garantili bin 380 ton kapasiteli lisanslı depolar yapılacak. Sözleşmeli küçükbaş hayvan yetiştiriciliği başlatılacak. 75 bin baş küçükbaş hayvan için 75 milyon TL ödenek ayrılacak. Damızlık koç-teke alımına yüzde 80 hibe desteği verilecek. 20 bin baş için 48 milyon TL destek verilecek. 2016-2017 yıllarında yeni hayvan pazarları yapılacak.

2016 -2020 yılları arasında 667 bin hektarlık alanda tarımsal sulama yatırımları tamamlanacak. Bunun için 10.4 milyar TL ödenek ayrılacak. Başbakan Binali Yıldırım’ın ifadesiyle “terör örgütü ne kadar uğraşırsa uğraşsın” Silvan Barajı yapılacak. Bölgede Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı ile Orman ve Su İşleri Bakanlığı’nın yapacağı yatırımların toplamı yıllık desteklerle birlikte 18 milyar TL’yi aşacak.

ENERJİ VE ALTYAPIYA 27 MİLYAR TL

Bölgede ulaştırma, enerji, altyapı yatırımlarına hızla devam edilecek. 6 bin 900 kilometrelik yeni elektrik iletim hattı, 2 bin 250 kilometrelik yeni doğal gaz boru hattı döşenecek. Bölgedeki doğal enerji kaynakları vatandaşın hizmetine sunulacak. Petrol ve doğalgaz aramaları için 900 milyon bütçe ayrılacak. 2016-2021 yılları arasında 28 tünel ve iki köprü dahil, 4 bin 800 km karayolu projesi tamamlanacak. Terörden hasar gören 322 kilometre yol da yenilenecek. Karayolları yatırımları için bölgede 8.5 milyar TL harcanacak.

GAP bölgesi için 425 kilometre ve DAP bölgesi için 456 kilometre olmak üzere 881 kilometre yeni demiryolu hattı yapılacak. Van, Kahramanmaraş, Gaziantep ve Muş Havalimanı terminal binaları tamamlanacak. Doğu ve Güneydoğu Anadolu illerindeki cep telefonu kapsama alanları genişletilecek. İçme suyu yatırımları tamamlanacak.

10 milyar TL yatırımla Doğu Anadolu’nun, Güneydoğu Anadolu’nun topraklan suyla buluşacak. 7.3 hektometreküplük depolama hacmi olan baraj ve gölet yatırımları için de 3 milyar TL harcanacak. İçme suyu yatırımları tamamlanacak. İçme suyu yatırımlarının toplam bedelinin 700 milyon TL olacak. Tüm bu ulaştırma, enerji, altyapı p52rojelerinin maliyeti 27 milyar TL’ye ulaşacak.

SAĞLIK YATIRIMLARINA 4.5 MİLYAR TL

Program kapsamındaki 23 ilde 2016-2019 döneminde 100 ağız ve diş sağlığı projesi hızla tamamlanacak. Doğu ve Güneydoğu Anadolu illerinde 280 milyon TL harcanarak 351 Sağlıklı Yaşam, Toplum Sağlığı Merkezi açılacak. Bunun bütçesi 1.1 milyar TL olacak. Ayrıca 769 milyon harcanarak bu 660 merkeze ilave yeni merkezler açılacak.

Sağlık çalışanlarının lojman ihtiyaçları unutulmayacak. 253 milyon TL harcanarak toplam 3 bin 778 lojman ve hekimevi yapılacak. İlk etapta hastanelere 35 milyon TL’lik tıbbı cihaz gönderilecek. Yurtiçi ve dışı pazarındaki ilaç, kozmetik ve bitkisel tedavi sektörlerinin hammadde ihtiyaçlarına yönelik bölge çiftçilerinin sözleşmeli üretim yapmaları sağlanacak. Bölgedeki sağlık yatırımlarının toplamı yaklaşık 4.5 milyar TL’ye ulaşacak.

SPOR TESİSİ YATIRIMLARI

Hükümet dağa çıkışları sıfıra indirmek amacıyla bölgede gençlere yönelik projelere ağırlık verecek. Toplamda 294 milyon lira harcayarak Şırnak’ta 12, Mardin’de 13, Van’da yedi, Muş’ta dört olmak üzere 36 yeni spor tesisi yapılacak. Mahalle tipi futbol ve voleybol sahaları hayata geçirilecek. Terörden etkilenen illerde 15 yeni gençlik merkezi açılacak. 40 mobil gençlik merkezi faaliyete geçirilecek. 20 bin gence yönelik yurtiçi kamp ve 10 bin gence yönelik yurtiçi hareketlilik projeleri hayata geçirilecek. Yöre illerdeki bin gence yatılı resmi ve özel okul eğitim imkanı sağlanacak. 75 “Kitap Kafe Projesi” hayata geçirilecek. Maliyeti 9.4 milyon TL olacak. STK’lar tarafından kurulacak her bir gençlik merkezi için 150 bin TL destek verilecek. Verilecek yıllık desteklerle birlikte gençlere yönelik bu yatırımların toplam tutarı 434 milyon TL olacak.

Danışmanlık firmaları desteklenecek

Pakete göre cazibe merkezleri ve çevre illerde kurulmuş ve kurulacak danışmanlık firmaları desteklenerek, yatırımların niteliği ve verimliliği artırılacak. Çalışanların gelirlerinin yüzde 80*i vergiden istisna tutulacak. Çalışanların sigorta primi işveren ve işçi hisselerinin yüzde 50’si kamu tarafından karşılanacak. Damga vergisi muafiyeti sağlanacak. Öngörülere göre yıllık kamu desteği 11.8 milyon TL olacak. 10 yıllık 6 bin kişilik ilave istihdam sağlanacak.

Canip KARAKUŞ / Ankara Giyim Sanayicileri Derneği Yönetim Kurulu Başkanı
Terörün bitirilmesi ve istihdamın artırılmasına katkı sağlar

Bölgenin huzuru ve kalkınması için güzel bir paket. Paketle bölgeye yatırım destekleniyor ve işletmenin bütün aşamalarını kapsayan uzun vadeli destekler öngörülüyor. Bölgede üretilecek olan kamu kurumların ihtiyaç duyduğu tekstil ve konfeksiyon ürünleri, tıbbi cihaz ve ilaç ürünlerine alım garantisi getiriliyor. Paket, bölgede terörün bitirilmesi, istihdamın artırılması için önemli katkı sağlayacak. İnşallah uygulanabilir. Burada, işin ehli insanların teşvikten yararlanması önemli.

Adam ayakkabıcıysa ayakkabı, tekstilciyse üniforma üretsin. Devletin ihtiyacı olan ürünlere alım garantisi verilmesi, önümüzdeki dönemde batıdaki fabrikaların bölgeye taşınması noktasında hareketlilik getirebilir. Eğer alım garantileri verilirse, örneğin batıda askeri elbise yapan bir firma, bölgeye taşınabilir diye düşünüyorum. Bölgedeki işçiyi eğitip, istihdam edeceksiniz. Gençler iş sahibi olur, bölgeye barış ve huzur gelir.

Abdülkadir KONUKOĞLU /Sanko Holding Onursal Başkanı
Yeni istihdam kapıları açacak

İçeriği dolu, güzel bir paket. Doğu ve Güneydoğu Anadolu’yu cazibe merkezine dönüştürecek unsurlar içeriyor. İnşallah bu paket, Doğu’nun Batı gibi sanayileşmesine fayda sağlayacak. Yeni istihdam kapısı açılacak. İşsizlerin iş bulması bölgedeki vatandaşı mutlu edecek. Bölgedeki anarşiyi önleyecek. Bölgedeki insanlar sanayiciliği öğrenecek. Paketin katkısıyla Doğu ve Güneydoğu illeri, inşallah Gaziantep, Urfa gibi daha gelişmiş yerlere dönüşecek. Pakette önemli destekler var. Bunlardan biri de alım garantisi. Devlet “üretilen malı satın alacağım’ diyor.

Burada alım garantisinin en az 10 yıl olması gerekiyor. Belki alım garantisinde üretilecek ürüne, sektörüne, üretildiği ile göre bir değişiklik öngörülebilir. Ancak bunların detaylarının belirlenmesi, açıklanması gerekiyor.

Nurettin ÖZDEBİR / Ankara Sanayi Odası Başkanı
Kaçırılmaması gereken bir fırsat

Doğu ve Güneydoğu Anadolu’ya yönelik yeni paket, yatırımları teşvik için bir dizi tedbir içeriyor. Yerel dinamiklerin ve iş dünyasının kaçırmaması gereken fırsatlar sunuyor. Türkiye’nin bu fırsatı değerlendirmesi gerektiğine inanıyorum. Her teşvikte rekabeti bozucu unsurlar vardır ancak şu anda ülkenin içinde bulunduğu şartlar dikkate alındığında, bölgedeki istihdamın geliştirilmesi ve dağa çıkmalarının azaltılması açısından kabul edilebilir bir uygulama. Paket söylendiği gibi gerçekleştirilirse, bölge halkı için fırsat olur diye düşünüyorum. Fabrikaların doğudaki cazibe merkezlerine taşınması noktasında son dönemde bir hareketlilik vardı zaten. Şanlıurfa terörden daha az etkilenen bir ilimiz. Tekstil, ayakkabı ve konfeksiyonda ciddi anlamda taşınma yaşanıyordu buraya. Yeni teşviklerle birlikte, Doğu ve Güneydoğu Anadolu’daki yeni cazibe merkezlerinin oluşacağına inanıyorum.

Şerafettin Nezih KULEYİN / TOSYÖV Yönetim Kurulu Başkanı
“Büyük bir atılım yaratacak”

Paketi, Doğu ve Güneydoğu Anadolu’nun kazanılması için olumlu bir adım olarak görüyorum. Eğer paket hayata geçerse, istihdamın Doğu ve Güneydoğu’da artması ve yerleşim yerlerinin istihdamda zenginleşmesinin olumlu olduğunu düşünüyorum. Teröre karşı önlem geliştirildiği taktirde, paketin uygulanabileceğine inanıyorum. Alım garantisi, taşınma destekleri, anahtar teslimi fabrika gibi desteklerle batıdaki fabrikaların bölgeye taşınması söz konusu olabilir. Paketin Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da büyük bir atılım yaratacağına inanıyorum.

Genç nüfus istihdam içinde tutulacak

Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ndeki 23 ilde beş ana sorun dikkat çekiyor. Bunlar yüksek işsizlik, düşük gelişmişlik seviyesi, düşük ihracat, yüksek göç oranı ve mülteci sorunu. Kalkınma Bakanlığı verilerine göre 12.4 milyon kişiyle Türkiye nüfusunun yüzde 16’sına sahip bu illerin milli gelire katkısı yüzde 7 düzeyinde bulunuyor. Kişi başı gayri safi katma değer ortalaması Türkiye genelinde 9 bin 262 dolar iken 23 ilde 4 bin 557 dolara kadar iniyor. 23 ilin Türkiye ihracatı içindeki payı yüzde 2.3 iken, işsizlik oranı yüzde 11.6 ile Türkiye ortalamasının 2.1 puan üzerinde görülüyor. Cazibe merkezleri programı ile Doğu ve Güneydoğu illerinde projeden yatırıma, üretimden pazarlamaya destek verilecek. Ticareti canlandıracak kamu ve özel yatırımlar desteklenecek. Genç ve dinamik nüfus istihdam ile bölge içinde tutulacak. Bölge ve il düzeyinde yaşanabilir kentler oluşturulacak. Bölgenin komşu ülkelere İhracatı artırılacak. Her bölge belli alanlarda ihtisaslaşacak. Üniversiteler bölgenin özelliklerine göre uzmanlaşacak.