2015’te bütçe dengesi

2015’te bütçe dengesi, artması beklenen vergi gelirleri sayesinde olumlu etkilenecek. Uzmanlara göre, yeni gelir vergisi tasarısı birçok konuda iyileşme sağlayacak. Ancak 5 yılın zirvesine çıkan işsizlik rakamları endişe verici.

SERT dalgalanmaların yaşandığı 2014 yılı nihayet geride kaldı. ABD Merkez Bankası (FED) 2014 yılsonuna doğru verdiği mesajla piyasalarda bir rahatlama sağladı. FED, 2015’te faiz artışı için acele etmeyeceği mesajını verdi. Genel olarak sakin olan piyasalarda yükseliş eğilimi yaşanıyor.

FED’in gelecek yıl nisan ayında faiz artışına gitmesi bekleniyor. Rusya ekonomisi ise krizle boğuşmaya devam ediyor. Rubledeki kan kaybını durdurmak isteyen Rusya Merkez Bankası’nın, birbiri ardına yaptığı müdahaleler bir ölçüde etkili oldu.

Rusya ekonomisindeki gelişmelerin Türkiye’ye yakın ve orta vadede olumsuz etkileri kaçınılmaz. Ancak düşen petrol fiyatları olumsuz etkileri azaltırken gelişen ülkeler içinde Türkiye’nin pozitif ayrışmasını kolaylaştırıyor.

BÜTÇEDE HASSAS DENGELER

Kasım ayına ilişkin bütçe dengesi verileri, harcamalarda artışın sürdüğünü gösteriyor. TÜİK verilerine göre, ilk 11 ayda bütçe dengesi geçen yılın aynı dönemine göre, yüzde 800’den fazla artarak 11 milyar TL’yi aştı. Kasım ayında bütçe dengesi 3.6 milyar TL fazla verirken, faiz dışı fazla 6.8 milyar TL oldu. Kasım ayında gelirlerdeki yavaşlamaya ek olarak, giderlerdeki belirgin hızlanma bütçe performansının geçen yılın aynı dönemine göre kötüleşmesine sebep oldu. Böylece 12 aylık toplam bütçe açığı 28.5 milyar TL’ye çıkarken, faiz dışı fazla 21.9 milyar TL’ye indi. Orta Vadeli Program hedeflerine göre, 2014 sonunda bütçe açığının 24.4 milyar TL, faiz dışı fazlanın ise 25.8 milyar TL olması bekleniyor. Ekim-kasım döneminde, vergi gelirleri yıllık artışı üçüncü çeyreğe kıyüzde ll’den yüzde 7’ye inerken, vergi dışı gelirlerdeki belirgin artış, bu dönemde toplam gelir artışını yüzde 4’ten yüzde 10’a taşıdı. Giderler tarafında ise, faiz giderlerindeki belirgin artışla, ekim-kasım döneminde yıllık artış yüzde 5’ten yüzde 14’e hızlandı.

TÜKETİME İLİŞKİN KARIŞIK SİNYALLER

Kasım ayında vergi gelirlerindeki yavaşlama, büyük oranda ithalde alman KDV’de gözlenen yüzde 6 oranındaki daralma kaynaklı olurken, diğer tüketime dayalı vergi gelirlerinde toparlanma kaydedildi. KDV gelirleri, ekimdeki yüzde 18 civarındaki belirgin yıllık düşüşten sonra, kasımda yüzde 3 artarken, ÖTV gelirleri yıllık artışı da yüzde 9’dan yüzde 11’e çıktı. Ekim-kasım döneminde ise, beyana dayanan ve ithalde alman KDV gelirlerindeki kötüleşmeye karşılık, ÖTV gelirlerinin güçlü kalmayı sürdürmesi, son çeyrek tüketim harcamalarına ilişkin karışık sinyal veriyor.

İŞSİZLİK BEŞ YILIN ZİRVESİNDE

Eylül döneminde (ağustos-eylülekim) işsizlik oram yüzde 10.5 olarak bir önceki yılın aynı dönemindeki yüzde 9.2’lik seviyesinin belirgin üzerinde kaydedildi. Ağustosta işsizlik oranı yüzde 10.1 seviyesindeydi. Mevsimsel arındırılmış verilere göre ise işsizlik oranı ağustostaki yüzde 10.4’ten eylülde yüzde 10.7’ye yükselerek 2010 Ekim ayından bu yana gerçekleşen en yüksek seviyeye işaret etti. Eylülde işsiz sayısı bir önceki yılın aynı dönemine göre 537 bin kişi artış gösterdi. Mevsimsel arındırılmış rakamlarla ise ağustosa göre 103 bin kişi artış var. Bu durum işsiz sayısını 3.1 milyon kişiye getirerek, Eylül 2009’dan bu yana görülen en yüksek seviyeye çıkarttı.

ARALIK AYI KRİTİK

Garanti Bankası Başekonomisti Ni-han Ziya Erdem, bütçe verilerinde aralık ayı verilerinin kritik olduğunu, 2014 performansım da aralık ayı gerçekleşmesinin belirleyeceğini söylüyor. Er-dem’e göre, bu durumda 2014 bütçe hedeflerinin gerçekleşebilmesi için bütçenin aralıkta geçen yılın aynı dönemine kıyasla daha az açık vermesi gerekiyor. Kasım ayında kamu yatırım harcamalarındaki belirgin artışla beraber, giderler tarafında halihazırda bütçe hedeflerinin üzerinde gerçekleşmenin sürmesi, Aralık ayı bütçe performansını daha da kritik hale getiriyor. Gelirler tarafında ise, gerçekleşmelerin bütçe hedefine yakın kalmaya devam etmesi, hedefin tutturulabileceğine ilişkin görünümü koruyor. 2014 OVP hedefleri GSYI l’ye oran olarak bütçe açığı için yüzde 1.4, faiz dışı fazla için yüzde 1.5. Erdem işsizlik verileriyle ilgili olarak ise, PMI verilerinin imalat sanayinde istihdamın artacağına işaret ettiğini belirtiyor. Erdem’e göre, tüketici güveni ise işsizliğin önümüzdeki kısa vadede azalacağına işaret ediyor.

“GELİR ETKİLENEBİLİR”

Bahçeşehir Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. İsmet Demirkol, bütçe dengesini olumsuz etkileyen vergi gelirlerindeki yavaşlamaya dikkat çekiyor. Demirkol’a göre, gelecek yıl büyümenin yüzde 4’lük hedefe karşılık yüzde 3’ün altında gerçekleşmesi güçlü bir ihtimal. 2015’te yüzde 2.8 büyümeyi sağlamak bile zor. Düşük büyüme ortamında vergi tahsilatı da zorlaşır. Genel anlamda büyük bir gelir artışı beklemediğini belirten Demirkol, ithalatın kısılacağını ve vergi gelirinin azalacağını söylüyor. Petroldeki düşüş ve Rusya’daki krizin etkileriyle ilgili ise şunları söylüyor:

“Petroldeki gerilemenin olumlu etkisi artan dolar kuru nedeniyle azalıyor. İthalatın yüzde 65’i dolar üzerinden, ih-< racatm dolar payı ise yüzde 30. 2015’te dolarda artış sürdükçe, girdi maliyetlerimiz artacağından ihracatçı açısından sıkıntı yaratacak. Petroldeki gerileme dolardaki artıştan dolayı frenlenecek. Bu arada Rusya’dan çıkan yabancı sermaye 140 milyar doları buldu. Ama Türkiye’ye gelen rakam en fazla 2-3 milyar dolar.”