2019 yılı döviz, faiz, enflasyon ve büyüme beklentileri

2019 yılında ekonomi ve piyasa yorunları. 2018’in ilk yarısında ortalama yüzde 6 büyüyen bir Türkiye vardı. Önce AB ardından ABD ile gerginlikler yaşandı, ardından kurumlan, yönetim şeklini değiştiren yeni yapılanma sürecine adım attığımız bir seçim süreci yaşadı. Yılın ikinci yarısında ise yılı şekillendiren bir üçüncü çeyrek yaşadık. Resmen kur saldırısına maruz kaldık. Dolar kuru 7 TL’yi, euro 8 TL’yi geçti. Tüketici enflasyonu yüzde 25, üretici enflasyonu yüzde 45’e çıktı. Faiz oranları ise yüzde 30’ların üstüne tırmandı. Üçüncü çeyrekte büyüme oranı yüzde 1.6’ya kadar geriledi. Bu türbülans haliyle borçla dönmeye çalışan özel sektörü zorladı. Ancak özel sektör temsilcisi iş insanları gelecekle ilgili umutları yüksek. Türkiye’nin bu süreçten de güçlenerek çıkacağı konusunda eminler.

Bu yazımızda çeşitli sektörlerden iş insanlarına 2019 yılına ilişkin döviz, faiz, enflasyon ve büyüme beklentilerini sorduk. îş dünyasının temsilcileri 2019’un zor bir yıl olacağını belirtirken enflasyondan dolar kuruna, büyümeden cari açığa her alanda iyileşme beklediklerini de sözlerine ilave ettiler.

“EKONOMİMİZİN TEMELLERİ SAĞLAM”

Demir çelik sektörünün devlerinden Tosyalı Holding Yönetim Kurulu Başkanı Fuat Tosyalı yaptığı değerlendirmede, Türkiye’nin olağanüstü gelişmelerle dolu zor bir yılı geride bıraktığını söyledi ve “Ülke olarak içinde bulunduğumuz tüm zorlu faaliyet koşullarına rağmen oldukça başarılı bir performans gösterdik. Gerek büyüme oranları gerekse ihracat alanında ortaya konulan yüksek başarı, ekonomimizin ne kadar sağlam temellere dayandığının en büyük göstergesi. Ekonomimizde yaşanan normalleşme ve dengelenme sürecinin bu yıl hız kazanacağını, makroekonomik göstergelerimizin de hükümetimizin geçtiğimiz aylarda açıkladığı Yeni Ekonomik Programı’nda öngörülen rakamlara yakın gerçekleşeceğini düşünüyorum” dedi.

Yazılım sektöründe faaliyet gösteren Etiya kurucu ortağı ve CEO’su Aslan Doğan ise, yaptığı açıklamada spekülatif kur ataklarından sonra normalleşmenin başladığını söylüyor. Doğan’ın, kur ve enflasyona dönük beklentileri şöyle:

“2019 yılında normalleşmenin devamını ve Türkiye ekonomisinin güçlü yönlerinin uluslararası sermaye çevrelerinde pozitif ayrışacağı bir sürece girileceğini düşünüyorum. 2019’da TL’nin hak ettiği seviyelere yükseleceğine ve istikrarlı bir seyre döneceğine inanıyorum. Enflasyonda ise beklentiler daha tutucu bir geri dönüş gerçekleşeceği yönünde. Enflasyonda hızlı yükseliş dönemi kontrol altına alınmış görünüyor. Tahminlerden daha önemli olan bence toplumun psikolojisi ve bu ekonomiyi doğrudan etkiliyor. Kur, enflasyon stresini yenmemizin en gerçekçi ve kalıcı yolu üretmekten ve ihracatın temel bir hedef alınmasından geçiyor.”

Hafele Türkiye ve Bölge Ülkeler İcra Kurulu Başkanı Hilmi Uytun ise, enflasyon ve faiz oranlarındaki hareketlerin önemine vurgu yapıyor. Uytun, “Bu yıl nakit yönetimi tüm şirketler için temel öncelik olacak. Enflasyon ve faizin aşağı yönlü hareketi 2019’un ne kadar kolay yada zor olacağının temel belirleyicisi olacaktır. Enflasyon yüzde 20’nin altına hızla çekilmeli.

Yılın ikinci yarısında daha çok ihracata dayalı bir büyüme modelinin hayata geçeceğini öngörüyorum” diyor. Dolar konusunda bir tahmin yapmayan Uytun, euro’nun 6.0-6.5 bandında hareket edeceğini tahmin ediyor ve “Son iki ay ödemeler dengesinin fazla vermesi, alınan ekonomik tedbirlerin içinde bütçe disiplininin artması ve devlet ile özel sektörün tekrar ekonomiye odaklanmasını çok olumlu buluyorum” diyor.

“BUYUME DEVAM EDER”

Bursa Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı İbrahim Burkay, îş dünyamız 2019’da da ülkesine olan güveni ve inancıyla, ‘İnadına Üretim, İnadına İhracat, İnadına İstihdam’ parolasıyla çalışmayı sürdürecektir” mesajını veriyor. Burkay, 2018 yılında devreye alınan dengelenme, disiplin ve değişim hedefli yeni  ekonomi programının 2019 yılında daha verimli sonuçlar getireceğine inandığım vurguluyor. Yeni Ekonomi Programı’nm (YEP) Türkiye ekonomisi için ana yol gösterici olacağını vurgulayan Burkay, “Yeni yılda öncelikle ekonomide dengelenmenin sağlanmasını ve büyümenin 2019 sürmesini bekliyoruz. Cari açıkta gerileme 2019’da yılında da sürecek ve Merkez Bankası’nın para politikası enflasyonu ile finansal istikrarı gözetecektir” diyor. Enflasyonda 2019’da aşağı yönlü bir eğilim göründüğünü kaydeden Burkay, döviz kurları ile faizlerin de buna bağlı olarak gerilebileceğini öngördüklerindik ni kaydediyor.

TAB Gıda Genel Müdürü Caner Dikici ise, enflasyonda Yeni Ekonomi Programı’nda da öngörüldüğü şekilde yüzde 16 civarında bir dengelenme olacağını öngörüyor. Dikici, “Büyümenin yüzde 2’ler civarında olmasını bekliyoruz. Dolar ve euro için öngörüde bulunma çok zor. Yeni Ekonomi Programı’na bakarak bir hesaplama yaptığımızda 2019’da dolarda ortalama 5.60 TL gibi bir kur seviyesi çıkıyor. Bugünden öngörmek çok zor. Pariteye bağlı olarak da değişebilir” diyor.

“STABİL VE İSTİKRARLI BİR YIL”

Muratbey Yönetim Kurulu Başkanı Necmi Erol, 2019’da döviz kurlarındaki dalgalanmanın azalacağını öngörüyor. Erol, “2019’un bir önceki yıla göre daha iyi geçeceğini ve döviz kurundaki sürekli dalgalanmaların azalacağını öngörüyoıuz. Hükümetimiz tarafından açıklanan dengelenme politikaları ile gelecek üç yılın ekonomik anlamda stabil ve istikraklı geçeceğine inanıyoruz.

Ülkemiz kaynaklarının ve firmalarının ekonomik kalkınmayı sağlayabilecek güçte olduğunu biliyoruz. Muratbey olarak üzerimize düşen görevleri 2019 yılında da yerine getirmeyi ve özellikle markalı ihracata odaklanarak ekonomimize olan katkımızı daha da artırmayı hedefliyoruz” diyor.

Genç Yönetici ve İşadamları Derneği jHF (GYÎAD) Başkanı Yiğit Savcı yaptığı değerlendirmede, derneğin yaptırdığı beklenti anketinin sonuçları hakkında şu bilgileri veriyor:

“Anketimize katılan üyelerin yüzde 64.5’i dolar kurunu 2019 yılsonu için 6.00 TL ve üzeri olarak öngörüyor. Yüzde 35.5,  yüzde 0-1 arası büyüme beklerken, tüketici enflasyonu için beklentilere bakıldığında anketimize katılan genç yöneticilerin yüzde 61.3’ünün yüzde 15-20 arasında bir beklen-tisi olduğunu söyleyebiliriz” diyor.

Akdeniz Mobilya Kağıt ve Orman Ürünleri İhracatçıları Birliği Başkanı Refik Kılıçer ise, son aylarda atılan ekonomik adımlarla TL’nin bir nebze de olsa değerlendiğini belirtiyor. Kılıçer, “TL’nin değerini göz önüne aldığımızda, son aylarda atılan ekonomik adımlar paramızın değerini yabancı paralar karşısında bir nebze olsa da arttırdı.

Halkımızın bu konuda da bir araya gelip elini taşın altına koyması çok güzel bir görüntü. Fakat malum-lan olduğu üzere paranın değerini kalıcı olarak ancak üretim yapıp bunu da dışarıya satarsak artırabiliriz.

Eğer ülke olarak üretimimizi arttıramazsak hedeflerimize ulaşamayız. Kur için beklentimiz reel faiz ile doğru orantılı, umarım bu pozitif oranla devam edebilir” diyor. Kılıçer, orta ve uzun vadede enflasyonda da düşüşler beklediğini söylüyor.

“İHRACATIN KATKISI YÜKSEK OLACAK”

PAGEV (Türk Plastik Sanayicileri Araştırma Geliştirme ve Eğitim Vakfı ) Başkanı Yavuz Eroğlu ekonomide olumlu gelişmelerin yaşandığını söylüyor. 2019’da risk unsurlarının devam cdcceğini söyleyen Eroğlu,

“Belirsizliğin temkinli yaklaşımı beraberinde getireceğini de söyleyebiliriz. Ekonominin dengede seyretmesini umuyoruz. Bugünkü konjonktürde 2019 yılında sektörümüz açısından büyüme ve daralma yerine 2018 yılındaki mevcut büyüklüğü korumak ana hedefimiz olacak. İhracatımızı artırmak bu süreçte yaşanan sıkıntıları aşmak için kritik rol oynuyor. Bu noktada pazar ve ürün çeşitlemesi yönündeki çalışmaların 2019’da daha da hızlanacağını tahmin ediyoruz” diyor.

İDMİB (İstanbul Deri ve Deri Mamulleri İhracatçıları Birliği) Başkanı Mustafa Şenocak, sektör olarak kendilerine önemli sorumluluklar düştüğünü belirterek, “Hazine ve Maliye Bakanımız Berat Albayrak’ın açıkladığı Yeni Ekonomi Programı çerçevesinde ülkemizin 2018 yılı büyümesinin yüzde 3.8, 2019 yılı büyümemizin ise yüzde 2.3 seviyesinde gerçekleşeceği öngörülüyor.

Yeni Ekonomi Programındaki verilerden de anlaşılacağı üzere büyümeye en fazla katkılardan birini ihracatın oluşturması bekleniyor. Bu kapsamda yarattığı katma değer Türkiye ortalamasından yaklaşık 10 kat daha fazla olan deri ve deri mamulleri sektörü ihracatçıları olarak bizlere önemli sorumluluklar düşüyor” diyor.

“İSTİKRARLI KUR ÖNEMLİ”

İHKİB (İstanbul Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatçıları Birliği) Başkanı Mustafa Gültepe, sanılanın aksine yüksek kurun ihracatçı için her zaman avantajlı bir ticaret ortamı yaratmadiğini vurguluyor. Gültepe şu bilgileri veriyor:

“Nitekim 2018’de bu sorun ile çok açık bir şekilde yüzleşmek zorunda kaldık. Dövize bağlı nedenlerle maliyetlerimiz artarken alıcıların baskısı sonucu fiyatları indirmek zorunda kaldık. Belirsizliklerden kaynaklı fiyat vermekte zorlandığımız ve kabul edemediğimiz siparişler oldu. İhracatçılar olarak bizler kurda ani ve yüksek düzeyli dalgalanma yerine istikrarlı, enflasyona paralel bir artışı tercih ediyoruz. Bu yıl yaşadıklarımızdan sonra 2019 için isabetli bir kur tahmini yapmak mümkün değil. Tahminin ötesinde ihracatçılar olarak temennimizi söyleyebilirim. Mevcut koşullarda ihracatçılar için ABD Doları’nda 6, euro’da 7, sterlinde 8 TL ideal düzeyi oluşturuyor.”

Türkiye Giyim Sanayicileri Demeği Başkanı Hadi Karasu ise, 2019 için tahmin yapmanın zor olduğunu söylüyor.

Karasu, “Kurun seviyesinden çok bizim için istikrarlı ve öngörülebilir olması önemli. Zorlu geçeceğini tahmin ettiğimiz 2019’da TL’nin daha da değerlenmesi güç gözüküyor. Bu nedenle 2019’da ekonomide ve mali piyasalarda tam anlamı ile istikrar sağlanması öncelikli olacak” diyor.

Ege İhracatçılar Birliği Koordinatör Başkam Jak Eskinazi, üçüncü çeyrekte açıklanan yüzde 1,8’lik büyüme oranının küçümsenmemesi gerektiğini söylüyor. Daha yüksek büyüme oranları için ihracat eksenli bir rotanın belirlenmesi gerektiğini söyleyen Eskinazi, “Yabancı yatırımcıya güven verecek adımlar da hızlıca atıldığı takdirde içinde bulunduğumuz sıkıntılardan kurtulabileceğimize inanıyorum. 2019 yılında dolar ve euro kurunda bir miktar artış olacağını öngörüyorum. Ancak zaman kaybetmeden atılacak sürdürülebilir adımlar ile bulunulan sıkıntılı durumun aşılacağına inanıyorum’ diyor.

“ENFLASYON AZALIŞ TRENDİNE GİRER”

SETBÎR (Türkiye Süt, Et, Gıda Sanayicileri ve Üreticileri Birliği Derneği) Başkanı Tarık Tezel, 2019 son çeyreğinde enflasyonu yüzde 14-15 oranında bekliyor. Tezel TÜFE yıl ortalamasını ise yüzde 19 olarak tahmin ediyor.

2019 yıl ortalamasında dolar kurunu 5.90, euro kurunu ise 6.60 olarak öngörüyor. ASÜD (Ambalajlı Süt ve Süt Ürünleri Sanayicileri Derneği) Başkanı Harun Çallı ise tahmin yapmanın zor olduğunu belirterek,

“Enflasyonun önlenmesi için hem kamu hem sektör adına ciddi girişimlerde bulunulduğunu görüyoruz. Umudumuz her alanda fiyat artışlarının yavaşlaması, ister çalışan ister işveren olsun tüm insanlarımızın rahat bir soluk alması. Ne yazık ki enflasyon sadece iç dinamiklerimizle ilgili bir olgu değil. Günümüz dünyasında küresel , ekonomideki gelişmeler, ekonomiye ilişkin göstergelerimizi olumlu ya da olumsuz anlamda etkilemektedir. Brexit, Rusya-Ukrayna sürtüşmesi, Suriye krizi, ABD’nin kimi konulardaki beklenmedik tutumu her an her şeyi değiştirebilecek potansiyele sahip. Bu nedenle herhangi bir öngörüde bulunmak çok kolay değil. Ancak umudumuz, özellikle de sektörel anlamda büyüme ivmemizi yeniden artıracağımız günlerin yakın olmasıdır” diyor.

Ambalaj Sanayicileri Derneği (ASD) Başkanı Zeki Sarıbekir ise, enflasyonun yüzde 15’e geri geleceği tahmininde bulunuyor. Sarıbekir, “Büyüme öngörümüz ise yüzde 2 civarında.

Dolar kuru beklentimiz 5.50-6.20 aralığında, beklentimiz ise 6.20-6.90 bandında” diyor. Çelik İhracatçıları Birliği Başkanı Adnan Aslan’ın tahminleri ise şöyle: “2018 yılında kur bazlı yaşanan enflasyon artışının, 2019 yılında azalış trendine gireceğini öngörüyoruz. TÜFE beklentimiz yüzde 16/18 seviyelerine gerilemesidir. Uzun vadede enflasyon oranının ise yüzde 5 seviyelerine ineceğini düşünmekle birlikte, büyüme beklentimiz yüzde 1.8/2.2 seviyesi. 2019 yılma dönük kur konusundaki öngörümüz ise, dolar kurunun 5.65/5.90 TL, euro kurunun 6.40/6.73 TL seviyelerinde olmasıdır.”

DeFacto CEO’su Ihsan Ateş, enflasyon, büyüme ve döviz kurlarıyla ilgili beklentileri yorumlarken, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) verilerini baz alıyor. Ateş, “Merkez Bankası verilerine göre 2019 yılına ilişkin büyümenin yüzde 1,6 civarında olacağını tahmin ediyorum. Enflasyondaki düşüşün devam ederek, 2019 yılı sonu itibariyle yüzde 17,4 civarında olacağını ön görüyorum. Dolar kurunun ise 2019 sonu itibariyle 6.37 TL olarak gerçekleşmesi bekliyorum” diyor.

Ender YORGANCILAR / Ege Bölgesi Sanayi Odası Başkanı
“Problemleri katma değerli ürünlerle aşacağız ”

2019 yılı kuşkusuz ülkemiz için zor bir yılı işaret etmekte. Yerel seçim tarihi olan 31 Mart 2019 sonrası, ekonomideki gelişmeler açısından daha belirleyici olacaktır. Bu süreçte en büyük önceliğimizin ve en çok üzerinde durmamız gereken hususun ise üretim olduğunu artık herkesin gördüğü inancındayım. Enflasyon, işsizlik ve yüksek kur problemlerini aşmadaki temel anahtarımız katma değer yaratıcı üretimdir. 2019 yılında olası ticaret savaşlarının hızlanması, AB ülkelerinin daralması,jeopolitik risklerimizin yeniden öne çıkması ve uluslararası ilişkilerdeki bir olumsuzluk zaten zor geçmesi beklenen bir yılı maliyeti yüksek bir yıla dönüştürebilecektir. Bu nedenlerle, gerek seçim öncesi, gerekse seçim sonrasında atacağımız adımlar büyük önem taşıyor. Biz sanayiciler iç piyasadaki yavaşlamayı ihracatla ikame etmeye, mevcut istihdam düzeyini korumaya çalışacağız. Bunu başarabilmek için enflasyonla mücadelenin ön plana çıkarılmasını, faizlerin enflasyonla birlikte makul düzeylere düşürülmesini, kredi kaynaklarının genişletilmesini ve enerji fiyatlarında ve istihdamda sağlanacak teşvikler ile üretici/ihracatçıların küresel rekabet gücünün artırılmasına katkı yapılmasını beklemekteyiz.

Dr. Paul DOANY / Türk Telekom CEO’su
“Enflasyondaki düşüşün devamı gelecek”

2018 yılında, FED’in para politikaları, ticari korumacılık gibi ekonomiyi etkileyen belirsizlikler nedeniyle pek çok gelişen ülke ile birlikte ülkemizde de göze çarpan kur dalgalanmaları ve buna bağlı yaşanan enflasyon artışı, para politikaları anlamında zor bir yıl geçirmemize sebep oldu. Ancak buna rağmen hükümetimizin istikrarlı ekonomi yönetimi ve başlatmış olduğu Enflasyonla Topyekun Mücadele Programı ile birlikte enflasyon yılın son çeyreği içinde gerileyerek ekonomi lehine bir istikamete oturdu. Nitekim enflasyondaki düşüşün devamı ile bu adımların olumlu etkilerinin 2019’da da süreceğini, bizi daha istikrarlı ve büyümeye devam eden bir ekonominin beklediğini öngörmekteyiz. Türk Telekom olarak bu anlamda hükümetimizin attığı her adımda devletimizin ve milletimizin yanındayız. Türkiye’nin dijitalleşmesi ve 2023 hedeflerine ulaşması için yatırımlarımızı 2019’da da hız kesmeden sürdüreceğiz.

Zaur GAHRAMANOV / Socar Türkiye CEO’su
“Türkiye ekonomisinin temelleri sağlam”

Küresel dalgalanmalara bağlı olarak Türkiye ekonomisi daha önce de zor durumlardan geçti ancak bu dönemlerden her seferinde daha da güçlenerek çıktı. Çünkü Türkiye ekonomisi sağlam temellere dayanıyor. 2018 yılında yaşanan kur artışlarının bazı olumsuz etkileri oldu ancak kararlı ve doğru politikalarla ivme olumluya çevriliyor. Bu yüzden, ekonomide de tüm göstergeler değerlendirilerek, kısa vadeli değil uzun vadeli düşünmek gerekir. Biz de tüm yatırımlarımızı uzun vadede düşünüyor ve planlıyoruz. Socar Türkiye olarak, Türkiye’nin entegre en büyük üretim güçlerinden biri olmayı, bu doğrultuda Türkiye ve Azerbaycan ekonomileri için katma değer yaratmayı amaçlıyoruz.

Mehmet KUTMAN / Global Yatırım Holding Yönetim Kurulu Başkanı
“Ekonomi giderek hız kazanacak”

Bu yıl yaşanan iç ve dış şokların etkisiyle 2019’un ilk aylarının ülkemizde de temkinli geçmesini bekliyorum. Ancak yılın ikinci yarısından itibaren ekonominin giderek hız kazanacağını ve büyümenin şu an öngörülenin üstünde, örneğin yüzde 3.5-4 seviyelerinde gerçekleşebileceği kanaatindeyim. Bununla birlikte, enflasyonun 2019’u yüzde 15 civarında kapatmasını, dolar-euro sepetinin ise Türk Lirası karşısında reel bazda değer kaybetmesini bekliyorum.

Ceyda EREM / CNR Holding Yönetim Kurulu Başkanı
“Büyümeyi en az yüzde 3 bekliyorum”

Gerek hükümetimizin enflasyonla mücadeledeki kararlılığı, gerekse özel sektörün bu mücadeleye verdiği destek enflasyonla mücadelede çok önemli rol oynuyor. Bu çabaların karşılığının bu yıl alınacağını, enflasyon rakamlarının ise yüzde 15 seviyelerinde sabitleneceğini düşünüyorum. Ekonomik büyümeyi en az yüzde 3 bekliyorum. Ekonomik büyümenin, hükümetimizin aldığı tedbirler ve yatırımlar sayesinde daha da artacağı öngörülebilir. 2019 döviz kuru ile ilgili olarak görüşüne güvenilebilecek en etkili Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası olmalıdır.

Fakat bu kurumun tahminleri son dönemde pek tutmamıştır. Merkez Bankası dolar kurunu yılsonuna kadar 5.44 TL’ye çekti. Benim tahminim bu rakamın 5.40’dan yukarı çıkmayacağı yönünde. Aynı kurum 12 ay sonraki dolar kurunu ise 6.25 TL seviyesinde tahmin etmiştir. Benim tahminim ise 6 TL civarında olacağı yönündedir.

“DAHA’yı bu yıl da büyüteceğiz”
Can ÜNALAN / ÜNLÜBCo Yönetim Kurulu Başkan Vekili ve Genel Müdürü

Yatırım danışmanlığı ve varlık yönetimi hizmetleri grubu olarak hem kurumsal hem bireysel yatırımcılara katma değerli çözümler sunmaya devam edeceğiz. Nitelikli bireysel yatırımcılara özel sunduğumuz DAHA’yı 2019’da da büyütmeyi hedefliyoruz. DAHA platformumuz aracılığıyla yapılandırılmış ürün ve butik hizmetlerimizi müşterilerimizle buluşturmaya devam edeceğiz. Yatırım bankacılığının yeterince gelişemediğini görüyoruz. Oysaki sektörümüz geniş ürün ve hizmet yelpazesi ile sadece tasarruf ayağında değil, reel sektöre alternatif finansman kaynakları yaratılmasına aracılık etme potansiyelinde. Finansman arayışında olan işletmeler; stratejik ortaklık, halka arz, girişim sermayesi yatırımı veya özel sektör tahvili gibi seçenekler ile farklı finansman kaynaklarına kavuşabilir. Faiz oranlarındaki artış nedeniyle gelecek dönemde alternatif finansman kaynaklarına olan talebin daha da artacağını öngörüyoruz. 2019 yılsonu beklentimiz ise, enflasyon yüzde 17, büyüme yüzde 1, dolar/ TL kuru 6.20 TL, euro/TL kuru 7 TL…

İDRİZ ÇOKAL