2021-2023 Dönemini Kapsayan Yeni Ekonomi Programı (YEP)
TÜRKİYE ekonomisinin üç yıllık yol haritasını ortaya koyan Yeni Ekonomi Programı (YEP) Resmi Gazete’de yayımlandı. Pandemi döneminde hazırlanan ve 2021-2023 dönemini kapsayan YEP için üç ana tema belirlendi: “Yeni Dengelenme, Yeni Normal ve Yeni Ekonomi”. Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak bu temaların her birini ayrı bir meydan okuma olarak ifade etti. YEP’teki makroekonomik tahminleri salgında büyük bir ikinci dalga olmayacağı ve ekonomilerin kapanmayacağı varsayımı ile hazırladıklarını açıklayan Albayrak, teknik ekipler tarafından alternatif senaryoların da hazırlandığının altını çizdi. 2020 GSYH büyüme hedefinin yüzde 0.3 olarak güncellendiği YEP’te, 2021 GSYH büyüme hedefi yüzde 5.8’e yükseltildi. 2022 ve 2023 yılları için yüzde 5 GSYH büyüme hedefi öngörüldü.
YENİ BÜTÇE DENGELERİ
Pandemi döneminde ekonomiyi ayakta tutmak için kamunun her anlamda attığı adımlar YEP’te bütçe hedeflerine de yansıdı. Daha önce 2020 için 138.9 milyar TL olarak öngörülen bütçe açığı hedefi 239.2 milyar TL’ye, 2021 için 157.6 milyar TL olan bütçe açığı hedefi 245 milyar TL’ye yükseltildi. Bakan Albayrak, Covid-19 sürecinde açıkladıkları destek paketlerinin toplam büyüklüğünün 494 milyar TL ile milli gelirinin yüzde 10’una ulaştığını ifade etmişti. YEP’e göre 2021 bütçe gelirleri 1 trilyon 101.1 milyar TL, bütçe harcamaları 1 trilyon 346.1 milyar TL olarak öngörüldü. Genel bütçe vergi gelirleri 2020’de 790.7 milyar TL, 2021 yılında 922.7 milyar TL olarak hedeflendi. 2021’de bütçe dengesinin 245 milyar TL, faiz dışı dengenin 65.5 milyar TL açık vereceği tahmin edildi. YEP’te 2020 için yüzde 4.9 olarak tahmin edilen bütçe açığının GSYH’ye oranının, program dönemi boyunca kademeli bir şekilde gerilemesi ve dönem sonunda yüzde 3.5 olması hedeflendi. YEP’te ekonomideki durum ve küresel gelişmeler doğru tespit ve teşhis edilerek gerçekçi tedbirler ve hedeflerin ortaya konulduğuna dikkat çeken iş dünyası da, programa destek verdi.
ÜÇ YILDA 4 MİLYON İSTİHDAM
YEP’te GSYH büyüklüğü cari fiyatlarla 2020 ve 2021 için sırasıyla 702 milyar dolar, 735 milyar dolar olarak hedeflendi. GSYH büyüklüğü 2022 ve 2023 için sırasıyla 801 milyar dolar, 875 milyar dolar olarak tahmin edildi. YEP’e göre kişi başına milli gelir 10 bin doları 2023’te aşacak. Bir önceki YEP’te 2020 için 9 bin 738 dolar, 2021 için 10 bin 144 dolar olarak tahmin edilen kişi başına gelir hedefi 2020 için 8 bin 381 dolara, 2021 için 8 bin 661 dolara çekildi. Kişi başına milli gelirin 2022’de 9 bin 317 dolara, 2023’te ise 10 bin 33 dolara yükselmesi hedeflendi.
Program dönemi boyunca istihdamın yıllık ortalama 1 milyon 336 bin kişi artması ve işgücüne katılım oranlarındaki artışa rağmen işsizlik oranının kademeli olarak gerileyerek 2023’te yüzde 10.9 seviyesinde gerçekleşmesi öngörüldü. 2020 sonunda işsizlik oranının yüzde 13.8 olacağının tahmin edildiği YEP’te, 2021 için işsizlik oranı yüzde 12.9, 2022 yılı için yüzde 11.8 olarak tahmin edildi.
2021 ENFLASYON HEDEFİ YÜZDE 8
Enflasyon hedefi 2020 ve 2021 yılsonu için ikişer puan yükseltildi. 2021-2023 dönemini kapsayan YEP’te enflasyonun 2020 sonunda yüzde 10.5 olması, 2021 sonunda yüzde 8 olarak gerçekleşmesi, program dönemi sonunda ise yüzde 4.9 düzeyine gerilemesi hedeflendi. Bir önceki YEP’te enflasyon hedefi 2020 ve 2021 sonu için sırasıyla yüzde 8.5 ve yüzde 6’ydı. TtJÎK’in açıkladığı verilere göre yıllık TÜFE artışı Ağustos’ta yüzde 11.77 düzeyinde gerçekleşmişti.
YEP’e göre kamunun yönlendirdiği bazı fiyat ve ücretlerde geçmiş enflasyon yerine YEP enflasyon hedeflerine göre ayarlamalar yapılacak. Böylece enflasyonda atalet etkisi sınırlandırılacak. Eşelmobil sistemiyle petrol fiyatlarındaki olası oynaklığın enflasyon üzerindeki etkisi bütçe dengesi de gözetilerek sınırlandırılmaya devam edilecek.
Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisat Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. M. Necat Coşkun, “Yeni Ekonomi Programı’nda, pandemi döneminin küresel ve yurtiçi koşullarının daha gerçekçi değerlendirilerek ulaşılabilir ve sürdürülebilir hedefler konulması Türkiye ekonomisinin var olan potansiyelini kullanmasına olanak verecektir” değerlendirmesini yapıyor.
CARİ AÇIK HEDEFİ 24.4 MİLYAR DOLAR
YEP’de cari fazla verilerek başlanılan 2020 yılında, pandemi etkisiyle turizm gelirlerindeki beklenmedik daralma ve global altın talebine paralel olarak hızlı bir şekilde artan net altın ithalatının etkisiyle 24.4 milyar dolar açık öngörülürken, cari işlemler dengesinin 2021’de 13.9 milyar dolar, 2022’de 5.4 milyar dolar açık, 2023’te 1.3 milyar dolar fazla vermesi hedeflendi. Bir önceki YEP’te 2020 ve 2021 yılları için cari açık öngörüsü sırasıyla 1.2 milyar ve 800 milyon dolar şeklindeydi. YEP’te seyahat gelirleri 2020 için 10.3 milyar dolar, 2021 için 19.8 milyar dolar hedeflendi. Pandemi öncesi dönemde hazırlanan bir önceki YEP’te bu hedefler 2020 için 34.3 milyar dolar, 2021 için 40.1 milyar dolardı. Yeni YEP’te ihracat hedefi 2020 için 165.9 milyar dolar olarak güncellenirken, 2021 için 184 milyar dolar olarak tahmin edildi. İthalat hedefi 2020 için 204 milyar dolar olarak güncellenirken, 2021 için 223.3 milyar dolar olarak tahmin edildi. Dış ticaret açığı ise sırasıyla 2020 ve 2021 için 38.1 milyar ve 39.3 milyar dolar olarak hedeflendi.
Prof. Dr. Ersan ÖZ / Pamukkale Üniversitesi Maliye Bölümü Başkanı
“Normalleştikçe reformlara zaman ayırmak kolaylaşacak”
Pandemi sürecinde alınan fınansal tedbirlerin kademeli olarak kaldırılacağı ifade edildiğine göre, sektörlerimiz ve girişimcilerimiz de kendini buna göre ayarlamalı. Normalleştikçe teknoloji ve verimlilik odaklı reformlara zaman ayırmak daha kolaylaşacak. Normalleşmenin Haziran 2021’i bulacağı ifade ediliyor. Bakan Albayrak, 2020’nin düşük de olsa pozitif bir büyümeyle yılı kapatacağımızı tahmin ettiklerini söylüyor. Buna ben de katılıyorum. İşsizlik hala en önemli sorunlarımızın başında. Bütçe açığı açısından 2020 biraz kötü kapanacak. Pandemi sürecinde yapılan maddi ekonomik destekler buna mecbur bıraktı diyebiliriz. 2021 bütçe hedeflerimizi iyi çalışmalı, hem cari denge hem bütçe dengesinde 2023 sonunda GSYİH’nın yüzde 4’ünün altını görmeye çalışmalıyız.
YEP’e göre ekonomi 2020’de yüzde 0.3 büyüyecek
Doç. Dr. Nurullah GUR / İstanbul Medipol Üniversitesi Öğretim Üyesi
“Yeni dengelenme amaçlanıyor”
2018’deki ilk YEP’in mottosu dengelenme idi. 2019’da başarılı bir performans gösterdik. 2020‘nin ekonomi açısından büyük bir değişim yılı olması planlanıyordu. Ancak koronavirüs bütün hesapları bozdu. Uzun vadeli politikalardan ziyade kısa vadede ekonomiyi rayına oturtacak politikalara yönelmek zorunda kaldık. Bu politikalar ekonomiyi canlandırmada başarılı oldu ama hızlı toparlanmanın yan etkileri oldu. Enflasyon ve cari açık arttı. 2021-2023’ü kapsayan YEP, ilk etapta dengelenme amaçlıyor. Enflasyon ve cari açığı düşürerek makro istikrarı sağlamak ana hedef. Değişkenlere yönelik beklentiler gerçekçi. Koronavirüsün ikinci dalgasının seyrine göre farklılaşan büyüme beklentileri var; 0.3 ile -1.5 arasında gelmesi sürpriz olmaz.
Üçüncü çeyrekte Türkiye ekonomisi büyüme anlamında G-20 ülkelerinden pozitif ayrışabilir. Dördüncü çeyrekte salgının izleyeceği seyir ve ekonomik birimlerin vereceği tepki yılı nasıl bir büyüme ile kapatacağımızda belirleyici olacak.
HÜLYA GENÇ SERTKAYA
