25 Nisan 1915 Çanakkale’nin En Uzun Sabahı

Arıburnu Çıkarması

Arıburnu’nda Anzakların çıkarmasının hedefi 5. Ordu’nun kuzey ve güney birlikleri arasındaki irtibatı kesmektir. Böylelikle esas çıkarma noktası olan Sed-dülbahir’deki birliklerin ilerlemesinde bir sıkıntı olmayacaktır. Sahile çıkan Anzak-ların ilk hedefi Kocaçimentepesi’ni ele geçirdikten sonra ikinci gün Boğaz’ı koruyan tabyalara hâkim Kilitbahir Platosu’nu ele geçirmek üzere Maydos’a (Eceabat) doğru yürümektir.

25 Nisan sabahı çıkarma derin bir sessizlik içinde başlar. Şafak sökmeden saatler önce, 1. Avustralya Tümeni daha sonra (1984) Anzak Koyu adı verilecek olan Arıburnu sahiline doğru ayın battığı saat 3.00’te filikalarla hareket etmeye başlar. İçi askerlerle dolu filikalar saat 4.30’da sahile yanaşır: Çıkarma başlamıştır.

Çıkarma Kabatepe sahiline planlansa da, filikaların akıntı nedeni ile bir mil kadar kuzeye sürüklenmesi -ya da çıkarma planının değiştirilmesi- üzerine yaklaşık 4.000 Anzak gün ağarmadan üç dalga halinde -yanlışlıkla- Arıburnu sahiline çıkar.

Çıkarmadan saatler önce 27. Alay’ın kıyı gözetleme vazifesindeki 2. Tabur, 8. Bölük komutanı Yüzbaşı Faik Efendi gece saat 02.00 sıralarında Kabatepe’ye yaklaşmakta olan nakliye gemilerini Kabatepe’deki 2. Tabur komutanı Binbaşı İsmet Beye bildirir.

Yarbay Şefik (Aker) Bey

Çanakkale Savaşlarının seyrine doğrudan etki eden komutanlardan biri de 27. Alay’ın komutanı Mehmet Şefik Beydir. Ekim 1914’te 27. Alay komutanlığına tayin edilen Mehmet Şefik o sırada yarbay rütbesinde bulunmaktaydı.

Bu görevi 8 Ağustos 1915 e kadar devam eder. 27. Alay Gelibolu’da 9. Tümene bağlı olarak görev yapar. Alaya verilen görev Azmakdere’den Arıburnu ve Çamtepe sırtlarına kadar olan kıyının gözetlenmesidir. Alay çeşitli çıkarma ihtimallerini dikkate alarak kıyılarda birçok tatbikat yaparak savaşa hazırlanır. Bir gün önce tatbikat yapıldığından, 25 Nisan sabahı başlayan çıkarmayı Şefik Bey’in birlikleri karşılayacaktır.

Şefik Bey komutasındaki 27. Alay düşmanı durdurmayı başarır ve 57. Alay’la birlikte düşmanı geri atmak için irtibat kurulur. Birliklerin yaptığı taarruzlarla düşman bu bölgeden uzaklaştırılır. Düşman ilk hedefi olan Kabatepe, Kocaçimentepe ve Conkbayırı’nı ele geçirmeyi başaramaz. Şefik Bey’in idaresindeki 27. Alay bundan sonra da çok şiddetli muharebeler yapar. Mustafa Kemal’in Anafartalar Grubu komutanlığına atanması üzerine yerine Mehmet Şefik tayin edilir ve cephenin tahliyesine kadar bu görevi devam eder.

Halil Sami Bey

Çanakkale Savaşları’nda görev yapan komutanlardan birisi de Albay Halil Sami Bey’dir. Miralay Halil Sami Bey, 1866 yılında İstanbul’da doğar. Halil Sami Bey Müstahkem Mevki Komutanlığı emrindeki 9. Tümen komutanlığına 1914 yılının Eylül ayında tayin edilir ve 25 Nisan 1915’te başlayan kara savaşlarında Anafartalar’da ve Seddülbahir’de görev yapar. Halil Sami Bey, Arıburnu muharebelerinin sevk ve idaresinde Yarbay Mustafa Kemal Bey’le birlikte büyük bir özveri ile görev yapar. 25 Nisan 1915’te karaya çıkarma yapan düşman kuvvetlerine karşı Halil Sami Bey’in emrindeki 9. Tümen hem Seddülbahir’de hem de Arıburnu’nda mücadele eder. Mehmet Şefik Bey’in komutasındaki 27. Alay’ı “düşmanı denize dökmek üzere” Arıburnu’na sevk eden tümen komutanı Halil Sami Bey’dir. Haziran 1915’te rahatsızlığından dolayı İstanbul’a gönderilir.

9. Tümen, Çanakkale Cephesi’nde karaya çıkan düşmanı ilk işgal ettiği hatta uzun süre durdurmayı başarır.

Sahile yanaşan filikalara ilk ateş ise saat 04.45’te, Haintepe’den 8. Bölük erlerinden Asteğmen Muharrem’in 2. Takım’ı tarafından açılır. İlerleyen süreçte diğer takviyeler ve 7. Bölük askerleri -toplam 400 kişi-kendilerinden on kat fazla olan Anzaklara karşı alay komutanları Yarbay Şefik (Aker) Bey taburları ile yetişene kadar dayanır.

27. Alay Harekâtı

27. Alay’ın 1 ve 3. taburları 24/25 Nisan 1915 gecesi saat 02.00’de Kabatepe’de-ki tatbikattan Maydos’ta zeytinlikteki çadırlarına dönmüş, istirahate çekilmişlerdir. 25 Nisan sabahı Arıburnu’ndan gelen alışılmışın dışında top sesleri 27. Alay komutanı Yarbay Şefik (Aker) Bey’in de dikkatini çekmiştir. Şefik Bey Kabatepe telefon merkezini arayınca çıkarmanın Kabatepe’ye olmadığını Arıburnu’na asker çıktığını öğrenir. Bu sırada istirahat-teki taburları uyandırtan Şefik Bey, içtima yerlerinde muharebe ağırlıklarını yükleterek askere silah başı yaptırır, askerin ekmeklerini dağıttırır. Tümenden beklediği hareket emri gecikince dayanamaz, tümen karargâhını yeniden arar: “Arkadaşlarımız orada ateş içinde yanıyor, biz daha bekleyecek miyiz?” diye izin isteyen Şefik Beye hareket izni ise saat 05.45’te gelir.

İzin gelir gelmez beş dakika sonra alayın diğer iki taburunu -1. ve 3. taburlar- iki ayrı yoldan cepheye sevk etmeye başlayan Şefik Bey’in tek amacı vardır: Bir an önce

II. Tabur efradının yardımına yetişmek. Bu durum alayın harp ceridesinde “her iki tabura ayrı ayrı yol takip ettirmekten maksat, düşman uzakta olmadığından alayın yürüyüş derinliğini yarı yarıya azaltmak (sureti ile), her iki taburun aynı zamanda hedefe” ulaşmalarını sağlamak olarak belirtilir.

Hareket eden taburlarda tatbikattan gelmiş olmaları nedeni ile hazırlıklarını yapamayan askerlerin birçoğu yolda hazırlıklarını yapmak durumunda kalacak, çamaşırlarını değiştirerek fundalıkların diplerine bırakacaklardır. Artık askerler, muharebeye “kuvve-i maneviyesi” tam bir şekilde yürümektedir. Alayın taburları yürüyüş halinde iken Şefik Bey taarruz için müsait bir mekân arayışındadır.

Bugün Kemalyeri olarak bilinen 165 rakımlı tepeye varıp taarruz vaziyeti aldığında saat 7.40’tır. Yarbay Şefik Bey taarruz öncesi saat 07.55’te 19. Tümen’in Kocaçimentepesi’ni tutmasını ister.

Taarruz fiilen saat 8.30’da gelişmeye başlamıştır. Alayın I. Tabur Komutanı Malatyalı Yüzbaşı İbrahim büyük gayretlerle K
anlısırt platosuna kadar ilerleyerek sabah Avustralyalıların aldığı üç topu ele geçirmeyi başarır. 3. Tabur’un taarruz bölgesi Kırmızısırt’a taarruza başlamıştır.

57. Alay Harekâtı

Arıburnu’ndaki top ve tüfek seslerini duyan bir diğer komutan ise Bigalı köyünde ordu ihtiyatı 19. Tümen komutanı Yarbay Mustafa Kemal Bey’dir. Arıburnu’na yapılan çıkarmanın diğer sol cenahı Conkbayırı’na ve Kocaçimentepesi’ne taarruzları ise Yarbay Mustafa Kemal Bey’in komutasında 19. Tümen birlikleri karşılayacaktır.

Öteden beri bu bölgede bir çıkarma bekleyen Yarbay Mustafa Kemal Bey, 19. Tümen’i harekete hazır bulundurmaktadır. 9. Tümen Komutanı Albay Halil Sami Bey kendisinden bir tabur istediğinde bunun yetmeyeceğini beyan eder ve en yakın yerde hazır bekleyen Hüseyin Avni Bey komutasındaki 57. Alay, bir dağ bataryası ve bir sıhhiye müfrezesi ile Kocaçimentepesi’ne doğru yola çıkar. Hareketinden önce de saat 7.50’de telefonla 3. Kolordu Komutanlığı’na durumu ve teşebbüsünü bildirir.

Mustafa Kemal Bey cephe hattına -Conkbayırı’na- vardığında saat 9.40’tır. Saat 10.00’da 57. Alay’ın şifahi taarruz emrini verir. Alayın cephe hattına yayılması ve fiili taarruza başlaması ise saat 11.00’den sonra olur. Düztepe’ye kadar ilerleyen Conkbayırı ve Kocaçimentepesi’ne doğru ilerlemekte olan Anzak birlikleri 57. Alay taburlarının taarruzu ile durdurulacak, öğleden sonra alayın sol kanadının 27. Alay birlikleri ile irtibatı sağlanacaktır. Anzaklar kuzeyden güneye bir hilal şeklinde kuşatılır.

19. Tümen’in 72. Alay’ının da öğleden sonra muharebelere katılması Anzakla-rın ilerleme ihtimalini de ortadan kaldıracaktır. Akşam saat 18.00e gelindiğinde Anzaklar durdurulmuş, Düztepe’den atılmıştır. Kanlısırt’ta düşmanın eline geçen top da geri alınmış, sırtın doğusu Türk askerlerinin kontrolüne girmiştir.