Malatya Kayısısı Diye Satılıyorlar

Malatya’da geçen yıl “100 yılın afeti” yaşandı. Don nedeniyle, rekolte yüzde 95 oranında düştü. Haliyle kuru kayısı arzında sıkıntı yaşandı. Resmi olarak ithalat yasak olsa da, Kırgızistan, İran ve Türkmenistan kayısıları Malatya kayısısı diye satılıyor…

TÜRKİYE yıllık yaklaşık 600 bin tonluk rekoltesi ile kayısı üretiminde dünyada ilk sırada yer alıyor.

Türkiye’yi İspanya, İtalya, İran, Fransa, Yunanistan ve ABD izliyor. Bu ülkelerdeki üretim de 100 bin tonun üzerinde seyrediyor. Ardından Fas, Kırgızistan, Türkmenistan, Çin, Güney Afrika, Macaristan, Romanya, Avustralya geliyor. Kuru kayısı üretiminde ise dünyada tekel konumundayız. Dünya kuru kayısı üretiminin yüzde 65’ini Türkiye, özellikle de Malatya karşılıyor. Malatya’da her yıl ortalama 120-130 bin ton seviyesinde kuru kayısı rekoltesi gerçekleşiyor. 50 bin aile kayısıdan geçimini sağlıyor. Döneme ve fiyatlara göre yıllık kayısı ihracatı 300-400 milyon dolar arasında gerçekleşiyor. Bütün bu özellikleriyle kayısı, Malatya için stratejik öneme sahip bir ürün.

KAÇAK YOLLARLA İTHALAT

Geçen yıl MalatyalIların “100 yılın afeti” diye tabir ettikleri don olayı yaşandı ve kayısı rekoltesi yüzde 95 oranında düştü. Böyle olunca da piyasada kuru kayısı sıkıntısı yaşandı. Toptan fiyatlar 6-7 TL’den 30 TL’ye kadar çıktı. Ne olduysa sezonun sonu olmasına rağmen fiyatlar kasım ayında hızla gerilemeye başladı.

Şu sıralar 8-13 TL arasında seyrediyor. Biz de bu fiyat hareketliliğini merak edip araştırdık. Yaptığımız araştırmada kayısının başkenti Malatya’ya kuru kayısı ithalatı yapıldığını öğrendik. Aslında kayısı ithalatı yasak. Ancak kaçak yollarla geldiği şehirde kulaktan kulağa konuşuluyor.

Biz de hem ithalatı hem de bu sezona dönük beklentileri haberleştirelim istedik. Hatırlarsanız don olayı geçen yıl Mart sonunda yaşanmıştı. MalatyalI üretici ve tüccarlar yine bir don felaketi yaşanmaması için dua ediyor. Nisan ortasına kadar don ihtimali olduğu için önümüzdeki birkaç haftaya ilişkin endişeli bir bekleyiş hakim. Üretici ve tüccarlar, “Yağışlar çok iyi, çiçekler çok iyi. Don felaketi olmazsa son yılların en iyi rekoltesi olur” değerlendirmesinde bulunuyorlar.

ARZIN İSTİKRARSIZLIĞI SORUN YARATIYOR

Malatya Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Haşan Hüseyin Erkoç, Malatya için kayısının stratejik bir önemi olduğunu vurguluyor. Kayısı arzında sıkıntı yaşandığı için fiyatta istikrarsız bir tablo yaşandığını belirten Erkoç, “Bu arz sıkıntısı sadece don olayında yaşanmıyor. Normal zamanlarda da istikrarsız bir arz söz konusu” diyor. MalatyalI üretici, tüccar ve sanayicinin bu sorunu el birliğiyle çözmesi gerektiğini belirten Erkoç şu değerlendirmeyi yapıyor:

“Kayısı Malatya’nın sembolüdür. Kuru kayısı çok önemli bir ihracat kalemimizdir. Yıllık 300-400 milyon dolar seviyesinde bir gelirimiz oluyor. Bu yıl fiyatlar önce 20 TL’nin üzerine çıktı. Sonra 10 TL’ye geriledi. Bu istikrarsızlık hem üreticiyi hem de tüccarı zorluyor. Bunu çözebilmek için lisanslı depoculuk işine girmemiz lazım. Ticaret ve Sanayi Odası, Ticaret Borsası olarak bu işe öncülük etmeye çalışıyoruz, ihracatçının da, sanayicinin de bu işe girmesi gerekir. Depo sorununu MalatyalIlar olarak hep birlikte çözeceğiz. Bunu başarırsak fiyatlarda istikrarı yakalarız. Üreticinin alınteri de karşılığını bulur. Emekler boşa gitmez.

Malatya kayısısı için Türkiye’den coğrafi işaret tescilini aldıklarını söyleyen Erkoç, Avrupa için de müracaat ettiklerini, sü recin devam ettiğini söylüyor.

Kayısı ithalatı ile ilgili de bil gi veren Erkoç, “Resmi olarak kayısı ithalatı yasak.

Ama kulaktan kulağa kayısı ithalatı yapıldığı konuşuluyor.

Bildiğimiz bir isim yok. Geldiyse kaçak yollardan gelmiştir. Burada da gümrük görevlilerine, sınır görevlilerine iş düşüyor. İthalat yapılıp, Malatya kayısısı diye satılması doğru değil” diyor.

İTHALAT SERBEST BÖLGEDEN

Malatya Ticaret Borsası Başkam Gürsel Özbey ise yaptığı değerlendirmede kayısı ithalatının serbest bölgeler üzerinden yapıldığını söylüyor. Özbey, “Kayısı ithalatı serbest bölgelerde yapılıp üçüncü ülkelere ihraç ediyor. Ben iç piyasaya verildiğini duymadım. Kırgızistan, Türkmenistan ve İran’dan ithal edilip başka ülkelere Malatya kayısısı olarak ihraç edildiğini duydum, ihracat pazarlarını, raflarını korumak isteyen firmalar müşterilerine yok dememek için bu şekilde çözüm bulmuşlar” diyor.

Malatya’da kayısı üretiminin yüzde 30’unu Battalgazi ilçesi yapıyor. Battalgazi Ziraat Odası Başkanı Mehmet Başar bu konuda çok daha net ifadeler kullanıyor. Bu yıl olağanüstü bir sezon yaşandığını söyleyen Başar, fiyatların 3-5 TL seviyesinden 25 TL’ye kadar çıktığını söylüyor. Sonrasında ise hızlı bir düşüşle 7-8 TL’ye gerilediğini belirten Başar, “Bu fiyat düşüşü ithalatla sağlandı, ithal kayısılar Mersin Serbest Bölge’den girdi. Malatya kayısısı ile karıştırılarak iç piyasaya da verildi. Malatya kayısısının kalitesiyle oynanıyor. Bu ithalat doğru değil; önlenmeli. En azından Malatya kayısısı diye satılmamalı. İthalat yapılarak üretici zarar ettirildi. Don nedeniyle zaten ürün yok. Stoklardaki, depolardaki mallar değerlenmişti. Zarar en azından bu şekilde karşılanacakken, kaçak ithalat üreticiyi üzdü” diyor.

Yerli kayısı çeşitleri

Hacıhaliloğlu: Malatya’nın en önemli kurutmalık kayısı çeşidi. Malatya’daki kayısı ağacı varlığının yaklaşık yüzde 73’ünü oluşturur.

Hasanbey: 1930 yılında Malatya’nın eski belediye başkanlarından Haşan Derinkök’ün bahçesinde bulunmuş sofralık bir tür.

Kabaaşı: Malatya’da 1970’li yıllarda yapılan bir seleksiyon çalışması sonucu bulunmuş kurutmalık bir kayısı.

Soğancı: Malatya Zirai Araştırma istasyonu tarafından yapılan bir seleksiyon çalışması sonucu geliştirilmiştir.

Çataloğİu: Malatya’nın kurutmalık kayısı çeşitlerindendir.

Çöloğlu: Hem sofralık hem kurutmalık bir tür

Alyanak: İzmir’in erkenci sofralık kayısı çeşidi.

Şalak (Aprikoz): İğdır ve Kağızman bölgesinin sofralık kayısı çeşidi.

Şekerpare: İğdır bölgesinde yoğunlukla yetişen bir tür.

Tokaloğlu: Erzincan’ın sofralık kayısı çeşidi.

Şam: Ege Bölgesi’nin erkenci sofralık kayısı çeşidi.

Turfanda İzmir: İzmir’in erkenci sofralık kayısı çeşitlerinden biri.

İri Bitirgen: Tekirdağ’ın geççi sofralık ve kurutmalık kayısı çeşidi.

İmrahor: Ege Bölgesi’nin erkenci sofralık kayısı çeşitlerinden biri.

Karacabey: Bursa’nın erkenci sofralık kayısı çeşidi.

Çiğli: İzmir’in sofralık kayısı çeşitlerinden biri.

Sakıt 2: Akdeniz Bölgesi’nin geççi sofralık kayısı çeşidi.

Mahmudun Eriği: Erzincan’ın sofralık, kurutmalık kayısı çeşidi

Adilcevaz-5: Bitlis’in sofralık ve kurutmalık kayısı çeşidi.

Turfanda Eski Malatya: Malatya’nın çok erkenci sofralık kayısı çeşidi.

Çekirge 52: Bursa’nın sofralık kayısı çeşidi.

Hacıkız: Malatya’nın sofralık ve kurutmalık kayısı çeşidi.

İsmailağa: Malatya’nın sofralık ve kurutmalık kayısı çeşidi.

Ethembey: Edirne’nin sofralık kayısı çeşidi.