25 Nisan 1915 Çanakkale’nin En Uzun Sabahı

18 Mart 1915’te Ingiliz ve Fransız gemilerinden oluşan donanmanın16 büyük zırhlısının ve onlarca refakat gemisinin Çanakkale Boğazı’nı geçme teşebbüsü mağlubiyetle sonuçlanır. Donanma komutanı Amiral J. D. Robeck akşam geri çekilme emrini verirken donanmanın 3 zırhlısı (Bouvet, Irrezistible ve Ocean) Boğaz’ın sularına batmış, Queen Elizabeth gibi önemli gemiler de ağır hasar almıştı. 22 Mart 1915’te amiral gemisi Queen Elizabeth’te tüm deniz ve kara komutanlarının katıldığı toplantıda Çanakkale Boğazı’nı açma harekâtına her ne pahasına olursa olsun devam etme kararı alınır.

Esat (Bülkat) Paşa

Savaş sırasında Çanakkale’deki Türk komutanlarının en üst rütbelisi olan Esat Paşa, başta Mustafa Kemal olmak üzere cephede görev yapan birçok subayın Harp Okulu’ndan hocasıdır. Esat Paşa önce 3. Kolordu Komutanı olarak 1914 yılı başında Tekirdağ’da göreve başlar. Çanakkale Cephesinde Kuzey Grubu komutanlığı görevini üstlenir. Esat Paşa kara savaşlarında büyük bir başarı sağlayarak Anafartalar’ın ve Conkbayırı’nın da yer aldığı Kuzey Grubu bölgesini düşman kuvvetlerine karşı savunur. Emrindeki subayları çok iyi organize ederek ve ordu komutanı Sanders’le iyi ilişkiler kurarak zaferin kazanılmasında büyük bir paya sahip olur. Mustafa Kemal’i Anafartalar Grubu Komutanlığı görevine teklif eden kişi de kendisidir.

Cevat (Çobanlı) Paşa

Esat Paşa “Düşman donanmasına Çanakkale Boğazına yaklaşmak ve Boğaz’ı zorlayıp İstanbul’a gelmek fırsatını vermeyenlerin birincisi Cevat Paşa, ikincisi ben, kesin sonucu sağlayan da Anafartalar kumandanı Mustafa Kemal Paşadır” demiştir. Cevat Paşa, Çanakkale’de Müstahkem Mevki komutanı olarak göreve başlar ve Boğaz’da aldığı tedbirlerle deniz muharebelerinin kazanılmasında önemli bir rol oynar. Boğaz’ı savunmak için top ve bataryaların hazırlanmasını ve mayınların ustaca yerleştirilmesini sağlar.

Cevat Paşa Boğaz’ı savunmak amacıyla bir plan yaparak dört savunma bölgesi oluşturur, her bölgeye ayrı görevler verir, düşman donanmasının manevra yapacağı ve demirleyeceği Erenköy Koyu’na 7-8 Mart’ta Nusret’e mayınları o döşetir. Bu koya batarya takviyesi yaptırır. 18 Mart günü gerçekleşen deniz saldırısı sırasında Maydos’ta Esat Paşa’nın yanında olan Cevat Paşa harekâtın önemini fark ederek görev yerine gelir ve komutayı devralır ve müttefik donanması geri çekilirken “Gittiler… Geçemediler… Geçemeyecekler…” sözünü söyler. Cevat Paşa, Vehip Paşa’nın cepheden ayrılmasından sonra Güney Grubu komutanlığı görevini üstlenecektir.

Cepheda Bir Kardeş: Vehip (Kaçi)

Esat Paşa’nın kardeşi olan Vehip Paşa Temmuz ayında cepheye Güney Grubu komutanı olarak gelir ve Ekim ayına kadar ağabeyi ile birlikte görev yapar. Vehip Paşa cepheye yeni gelen kuvvetleri mükemmel bir şekilde organize eder. Vehip Paşa Geri Hizmetler Komutanlığı’nı kurarak askerin yiyecek ihtiyacının karşılanmasını, cephane kollarının ve posta hizmetlerinin düzenli çalışmasını, araç gereçlerin, hasta ve yaralıların naklinin sistemli bir şekilde yapılmasını sağlar. Ağustos ayı muharebelerinde görev yaptığı Seddülbahir bölgesindeki düşman taarruzunun gösteri harekâtı olduğunu anlar. Bunun üzerine ağabeyi Esat Paşa’nın komutanı olduğu Kuzey Grubu cephesine takviye kuvvetler göndererek cephenin savunulmasında etkili olur. Ayrıca Enver Paşa’yı ikna ederek her yeni kuvvet geldiğinde taarruz edilmesi taktiğinin değişmesini ve “bir kürek toprak bir damla kan kazandırır” sözüyle siperlerin derinleştirilmesini isteyerek kayıpların azaltılmasını sağlar. Vehip Paşa cephane sıkıntısı yüzünden gereksiz mermi harcanmasına da müsaade etmez. Liman von Sanders anılarında iki kardeşin aralarındaki yardımlaşmasından ve komutanlığından çok memnun olduğunu yazar.

Osmanlı Erkân-ı harbiyesi 24 Mart 1915’te Gelibolu Yarımadasını savunmak üzere 5. Ordu’yu kurarak ordu komutanlığına Alman Liman von Sanders’i atar. 26 Mart’ta Gelibolu’ya gelen Liman Paşa hemen savunma hazırlıklarına başlar. Gelibolu Yarımadası Esat (Bülkat) Paşa komutasındaki 3. Kolordu (9, 19, 5 ve 7. tümenler), Anadolu tarafı ise Alman komutan General Weber Paşa komutasındaki 15. Kolordu (3. ve 11. tümenler) tarafından savunulacaktır.

Aynı günlerde Londra’da, yapılacak kara harekâtının planları hazırlanmaya başlanır. Ingiliz ve Fransız birliklerinden oluşan Ian Hamilton komutasındaki Akdeniz Seferi Kuvvetleri 25 Nisan 1915 sabahı esas çıkarma harekâtını Gelibolu Yarımadası’nın Seddülbahir ve Arıburnu sahillerine yapacaktır.

Liman Paşa’nın savunma planı ise sahillere zayıf gözetleme birlikleri yerleştirilerek asıl kuvvetlerin içeri bölgelerde toplu olarak tutulması, çıkarma anında birliklerin hızlıca bu bölgelere nakledilmesi şeklindeydi. Seddülbahir ve Arıburnu kesimini savunmakla görevli 9. Tümen komutanı Albay Halil Sami ve ordu ihtiyatı 19. Tümen komutanı Yarbay Mustafa Kemal Beylerin bu plana itirazı bir netice vermeyecektir.

İlk olarak Arıburnu’nda Avustralya ve Yeni Zelenda birlikleri (Australian and New Zealender Army Corps-Anzac) Gelibolu Yarımadası’na çıkarma yapar. Seddülbahir sahillerine yapılacak çıkarmalar ise Arıburnu’ndan iki saat sonra başlar. Çanakkale denizden kuşatılmıştır ve üç bin yıl önce Truva savaşlarında olduğu gibi Batı yeniden Doğu’yu istilaya gelmiştir. Aynı saatlerde Bolayır ve Kumkale açıklarında da çıkarma emareleri vardır.