Enflasyonda gıda sürprizi
Enflasyon ekimde yükseldi ama yıllık bazda geriledi. Dış açık ise eylülde altın ihracatıyla rekor daralma gösterdi. Uzmanlar, gıda fiyatlarındaki düşüşün yanı sıra baz etkisine dikkat çekiyor…
1 KASIM seçimleriyle birlikte belirsizlik geride kaldı. Piyasalarda ve iş dünyasında olumlu bir hava hakim oldu. ABD tarafında ise FED faizinin aralıkta artma ihtimali yükseldi. İçerde seçim sonuçlarıyla gerileyen dolar kuru FED’in faiz mesajları nedeniyle bir miktar yükseldi. Uzun süredir çift hanede seyreden tahvil faizi bu sebeple yüzde 10 seviyesinde direnç gösteriyor. 1 Kasım sonrası yeni hükümetin kurulmasıyla ekonomide de yeni bir dönem ve yapısal reformlar gündeme gelebilir.
Yaz ayları boyunca düşüş trendindeki enflasyon eylülden itibaren bir miktar artmış olsa da aylık bazda ekimde beklentilerin üzerinde yükseldi. Buna karşın gıda enflasyonunun yeniden tek haneye gerilemesi yıllık bazda enflasyonu aşağı çekti. Uzmanlar ekimde enflasyonun yıllık bazda gerilemesini geçen yılın ekim ayındaki zamlar nedeniyle baz etkisine bağlıyor. Gıda fiyatlarındaki artışın ekimde tek haneye gerilemesinin de etkili olduğuna dikkat çekiyor. Diğer gelen son bir veri ise dış ticaret dengesine ilişkin. Eylülde dış ticaret açığı, ihracatın yanı sıra ithalatın da büyük oranda gerilemesiyle ciddi bir daralma gösterdi. Enerji fiyatlarının düşük kalmaya devam etmesi dış dengede etkili olmayı sürdürüyor.
GİYİM VE AYAKKABI
TÜ1K verilerine göre, enflasyon ekimde aylık olarak yüzde 1.55 arttı. Yıllık bazda ise yüzde 7.58’e geriledi. Önceki ay yıllık bazda yüzde 7.95 olmuştu. Aylık en yüksek artış yüzde 11.43 ile giyim ve ayakkabı grubunda oldu. Ana harcama grupları itibariyle 2015 Ekim ayında endekste yer alan gruplardan ulaştırmada yüzde 1.40, ev eşyasında yüzde 1.39, çeşitli mal ve hizmetlerde yüzde 1.05 ve eğitimde yüzde 1.03 artış gerçekleşti. Aylık düşüş gösteren tek grup yüzde 0.01 ile alkollü içecekler ve tütün oldu. Yıllık bazda gıda fiyatlarının yüzde 8.69 ile yeniden tek haneye gerilemesi dikkat çekti.
“DIŞ AÇIK YÜZDE 46.6 AZALDI”
TÜİK ile Gümrük ve Ticaret Bakanlığı işbirliğiyle oluşturulan geçici dış ticaret verilerine göre, eylül ayında dış ticaret açığı yüzde 46.6 azalarak 7 milyar 13 milyon dolardan 3 milyar 742 milyon dolara düştü. İhracat 2015 Eylül ayında, 2014’ün aynı ayma göre yüzde 14.2 azalarak 11 milyar 659 milyon dolar, ithalat yüzde 25.2 azalarak
15 milyar 401 milyon dolar olarak gerçekleşti. İhracatın ithalatı karşılama oranı 2015 Eylül ayında yüzde 75.7’ye yükseldi. AB’ye yapılan ihracat, 2014’ün aynı ayına göre yüzde 7.7 azalarak 5 milyar 508 milyon dolar olarak gerçekleşti.
“BAZ ETKİSİNDEN VE GEÇİCİ”
Garanti Yatırım Başekonomisti Gizem Öztok Altınsaç, enflasyonda ekim ayında görülen yıllık bazdaki düşüşün baz etkisinden kaynaklandığını belirtiyor ve bu durumu geçici olarak görüyor. Altınsaç, geçen yıl ekim ayında doğalgaz fiyatının yanı sıra konut fiyatlarının da yüzde 3 arttığını hatırlatıyor. Konut fiyatları bu yıl ekimde yüzde 0.8 arttı. Baz etkisinin bundan kaynaklandığını söylüyor. Gıda ve enerji tarafında kur geçiş-kenliğinin devam etmesini bekliyor.
Buna karşın Altınsaç’a göre, çekirdek enflasyonun yüzde 8.9’a çıkması daha önemli. Keza önceki ay yüzde 8.2 olmuştu. Çekirdekte yüzde 9’a yaklaşılmış olması kur geçiş-kenliğinin sonuna gelindiğini gösteriyor. Altınsaç, orta vadede, enflasyon dinamiklerinin bozulduğunu ve yapışkanlığın kalıcı olarak yüzde 7.5-8 bandına yükseldiğini savunuyor.
“DIŞ TİCARETİ İTHALAT DENGELİYOR”
Halk Yatırım Başekonomisti Banu Kıvcı Tokalı ise, dış ticaret dengesinde, ithalatın düşmesinin ve altın ticaretinin etkili olduğuna dikkat çekiyor. Toka-lı’ya göre, altın ihracatı bu yıl çok iyi gitti, buna karşın ithalatı düşük kaldı. 2015 yılsonu için altın ticaretinin 4 milyar dolar fazla vermesi bekleniyor. Bu verilerle yılsonu için cari açığın 40 milyar doların altına inmesini bekleyen Tokalı, 30 milyar doların altı içinse temkinli; bunun için varili 50 dolarda seyreden petrol fiyatında ilave bir düşüş gerektiğinin altını çiziyor.
Banu Kıvcı Tokalı, enflasyonla ilgili olarak ise işlenmiş ve işlenmemiş gıda fiyatları arasındaki farka dikkat çekiyor. Toka-lı’ya göre, işlenmiş gıda fiyatı kur etkisine karşın daha olumlu gidiyor. İşlenmemiş gıdadaki fiyat artışları ise normal mevsimsel trendine göre daha düşük kalmış. Bu durum baz etkisiyle birleşince yıllık gıda enflasyonunu aşağı çekti. Ancak işlenmemiş gıda fiyatının çok istikrarsız olması düşüşün devamıyla ilgili belirsizlik yaratıyor.
“SIKI POLİTİKAYA İHTİYAÇ VAR”
Garanti Bankası Başekonomisti Nihan Ziya Erdem de, gıda fiyatlarındaki düşüşün ve baz etkisinin enflasyondaki yıllık gerilemede etkili olduğunu belirtiyor. Buna karşın Erdem’e göre, yüzde 8.9 ile son 11 ayın en yüksek seviyesine yükselen yıllık çekirdek enflasyon, görünümdeki kötüleşmenin hızlandığını gösteriyor. Erdem, önümüzdeki dönemde döviz kurundaki değer kaybının gecikmeli etkilerinin baskın geleceğini öngörüyor ve manşet enflasyondaki düşüşün geçici olduğunu düşünüyor. Erdem’e göre, kur geçişkenliğinin etkilerini ve enflasyon beklentilerindeki bozulmayı sınırlayabilmek için daha sıkı bir para politikasına ihtiyaç var.
