Küçük Yatırımcılara Sıra Dışı İş Fikri Önerisi

Gelişmeler taşınabilir sistemleri gündeme getiriyor. Çevresel kirleticileri yok eden ‘kompakt teknolojiler’ yakında mobil hale gelecek…

Mobil çevre koruma sistemlerine doğru…

YENÎ filizlenmeye başlayan sıra dışı bir girişimden bahsedeceğiz bu hafta. Meraklı girişimciler için hem orijinal, hem de ilginç bir öneri. Küçük bütçelerle çalışan KOBl’lere ise pratik bir çözüm.

Çevre konusunda teknik bilgilerle donanmış bir otorite değilim. Böyle bir iddiam da yok. Lâkin çevre konusuna oldukça duyarlıyım. Bilhassa yok edilemeyen atıklar konusunda…

Son günlerde ufak bir araştırma yapma şansım oldu; her şeyden önce küçük boyutlu gıda üreticilerinin bu konuda epey sıkıntılı olduğunu gördüm.

Araştırmalarım sonucunda şunu da gördüm: Çoğu kurumsal firma büyük harcamalarla atık tesisleri kuruyor, özellikle ‘toksik’ (toxic/zehirli) etkileri olan atıkları doğaya vermeden işleyip yok ediyor. Bunlar büyük maliyetlerle kurulan, ‘kontinü’ (devam süreçli) sistemler.

BÜYÜK FİRMALARDA SORUN YOK

Ciddi yatırımlarla kalıcı tesisleri kuranların başında süt ve süt ürünleri üreticileri geliyor. Organize et işleme tesisleri de önemli yatırımlar yapmış durumda. Fakat gıda sektörünün diğer dallarında orta ve küçük boyutlu işletmelerde durum hayli sorunlu.

Atıklar tamamen yok edilemediği gibi, kısa süreli kullanım tarihine sahip ürünler için ısrarla geri kazanma çabaları var. Örneğin, miadı geçmiş ürünleri yeniden işleyip kalan atıkları doğaya bırakan küçük işletmelerin varlığı söz konusu.

Gıda sektörünün neredeyse tümünde durum pek farklı değil; marka sahibi büyük kurumlar son kullanım tarihi geçmiş ürünleri koşulsuz imha ederken, markasız ürün üreten kimi küçük girişimciler bunları yeniden değerlendirme telaşına giriyor.

Oysa ‘rendering’ olarak tanımlanan yeniden işlemenin disiplinle var edilmiş çok katı kuralları var. En azından sorumlu firmalar miadı çok yaklaşmış, ancak gıdasal değerini yitirmemiş bazı ürünleri hemen imha ederken, bazıları bunları bir şekilde raflarda tutmaya devam ediyor.

Oysa sağlık kuralları ve resmi otoritenin denetimine göre miadı geçmiş ürünlerin başka amaçlarla yeniden satışa sunulması sakıncalı ve yasak. Miadı geçmişse onları imha etmek zaten uluslararası kabul görmüş bir kural. Üstelik bazı küçük üreticiler miadı geçmiş ürünleri imha etmek yerine ambalajlarıyla olduğu gibi çöpe atıyor.

ATIKLARIN ÇOĞU ZARARLI

Beslenme deyince işin içine tarımsal sektörler de giriyor: Biliyorsunuz bu yıl zeytin ve zeytinyağı fiyatları hayli artış göstermiş durumda. Özellikle zeytin işleyen zeytinyağı işletmelerinin çoğu daha fazla kapasiteyle iyi kârlar elde ettiler. Bunların içinde ‘kontinü’ olarak bilinen tesislere sahip işletmeler de var.

Yarıcı usulüyle çalışan ve çiftçinin malını belli bir pay karşılığı bedelsiz işleyen tesisler ise hayli fazla. Bazıları büyük yatırımlarla arıtma tesisi kurmuş, işi kuralına göre yapıyor.

Yine de zeytinyağı endüstrisi bazı yörelerimizde henüz tam kurumsallaşmış değil. ‘Karasu’ olarak bilinen; yağın dışında kalıp hiçbir şeye yaramayan tehlikeli sıvı atığı olduğu gibi kanallara, akarsulara, toprak altına, hatta tarlaların içine akıtanlar var.

Bunların bir bölümü çaresizlikten ya da bilgisizlikten yapıyor. Benzer sorunlar zeytin posası ile çekirdeğini işleyip ikincil derecede sabunluk yağ çıkaran bazı ‘pirina’ işletmelerinde de görülüyor.

Kısacası gıda sektörünün atık ve geri kazanma sorunları -özellikle de küçük işletmeler bazında- devam edip gidiyor. Et, süt endüstrisi, yemeklik yağ imalatı, unlu ürünler, şeker sanayisi gibi çoğu endüstrileşmiş gruplar bu sorunu çözmüş durumda. Fakat yan ‘artisanal’ (zanaate dayalı) ve emek yoğun onlarca gıda işletmesinde olumsuz örnekler epeyce fazla.

ATIK İŞLEYEN MOBİL TESİSLER

Bu konuda neler yapılmasının gerektiği pek bilinmiyor. Onlar işin hijyen ve sağlıkla ilgili bölümlerini sadece resmi otoritenin denetimine bırakıyor. Hassas, hayati bir konu…

îşte tam da burada çoğu olumsuzluğu yerinde önleyebilecek bazı pratik öneriler devreye giriyor. Bu öneriler yakın gelecekte önemli çapta büyük bir sektörün kurulmasına bile yol açabilir.

Biraz merak ve akılla geliştirilmiş inovasyon projeleri bunlar.

Bunları özellikle marka sahibi olmayan küçük firmalar için söylüyoruz; pahalı atık tesisleri kuramıyorsanız, bu işi meslek edinmiş imha firmalarını çağırın, tehlikeli tehlikesiz demeden tüm atıklarınızı çevreye zararlı hale gelmeden yok etsin.

Bu tür uygulamalar ülkemizde var mı derseniz; hayır, henüz yok! Burada amacımız yeni bir girişim faaliyetinin kapısını aralamak. Yok edilemeyen organik atıkları bertaraf edecek ya da nötr hale getirecek yeni nesil sistemler dünyada epey ilgi görüyor.

Bunların bir kısmı merkezkaç güçle çalışan makine ve anında ‘kristalizasyon’ yapan küçüklü büyüklü üniteler halinde. Eğer işe yarayabilecek atıklar varsa bunları ‘pellet’ haline getirecek; hatta gübre şekline dönüştürecek olanları da var. Hemen hepsi arıtma / dönüştürme tesisleri şeklinde. Bunların şaşırtıcı şekilde ‘mobil’ (taşınabilir) olanları da var.

Örnek olması açısından konuyu biraz daha açmamız lazım: Diyelim ki raf ürünü haline gelmiş jenerik içerikte bir gıda maddesinin üreticisiniz. Büyük firmalar gibi atık ve bertaraf tesisleri kuracak paraya ve fona da sahip değilsiniz. Her hafta yüzlerce kilo imalat atığınız ortaya çıkıyor. Hatta başta da söylediğimiz gibi imha etmeniz gereken geriye kazanamadığınız bozulmuş ürünleriniz size devamlı yük oluyor. Hemen ‘Atık Bertaraf Ekibi’ni çağırıyorsunuz ve anında işlem başlıyor. Hareketli bir araç üzerine bindirilmiş kompakt mobil tesis, konveyör ya da hortumlarla atığınızı araç üzerinde kurulu makinelerden geçiriyor, birkaç saat sonunda çevreye zarar vermeyecek hale getiriyor.

Bu sistem daha çok organik kirleticiler için gerekli. Suyu yok edilmiş bloklar, kalıplar ya da toz haline dönüştürülmüş parçalar ortaya çıkıyor. Yok, eğer ikincil bir tüketim şansına sahip ürün elde etmek istiyorsanız onları gübre, hayvan yemi, bitki besleyici granüller haline getiren makineler de var. İş bittiğinde yasalara uygun tutanaklar hazırlanıyor, gerekirse bir gözetmen eşliğinde yeni ürünleri kayda alıp, tekrar değerlendirebiliyorsunuz.

İLK ÖRNEKLER HİNDİSTAN VE ÇİN’DEN

Peki, ayağınıza kadar gelebilen bu mobil ‘Atık Bertaraf Ekibi’nin hayli becerikli makineleri nasıl bir şey? Gözünüzde fazlaca büyütmeyin. Piyasa diliyle söylersek bunlar çeneli kırıcılar, yüksek devirli santrifüj pompaları ve çeşitli peletleme makineleri şeklinde. Küçüğü var, çok büyük olanları var.

Hepsi bir kamyon üzerinde ya da kapalı bir TIR’ların içinde.

Tabii güç üretecek bir aksam tesisinizden alınacak eneıjiyle harekete geçiriliyor. Ama kendinden güç üretenleri de var. Kilo, ton, tane ya da paket başına bir ücret ödenmesiyle işlemler son buluyor.

Peki, doğaya verilmesi sakıncalı ürünler ne oluyor? işte onları da ‘çubuk’ ya da ‘granül’ haline getiren sistemler bulunuyor. Atıkları toprağın derinliklerine gömebiliyorlar. İnert / inaktif maddeler haline geldikleri için hiçbir bozunmaya uğramıyor, erimiyor ve çevreye karışmıyor.

Bu anlattıklarımız şimdi başta Hindistan olmak üzere Çin’in bazı bölgelerinde uygulanmaya başlanmış. ABD ve Kanada’nın bazı yörelerinde gelişmiş örnekleri var. Uygulamaların tümü arıtma tesisi kuramayacak küçük işletmeler için. Kalıcı büyük yatırımlara gerek yok. Mobil tesisler bu işi anında çözüyor.

Dahası, hizmeti ayağa götürüp önemli işler başarmak isteyen girişimciler için bunlar ilk örnekler. Daha fazla bilgi edinmek mümkün. Meraklıların biraz araştırma yapması yeterli.

Nur Demirok / Para