Meyve ve Sebze Fiyatları Neden Yüksek

Rusya, ambargo öncesi Aralık ayında üç aylık mal çekti. Piyasada ürün azaldı. Üzerine bir de soğuklar eklenince bütün sebze ve meyvelerin fiyatları fırladı. Havalar ısınmadan fiyatların geri gelmesi beklenmiyor…

TÜRKİYE’DE her yıl yaklaşık 45 milyon ton sebze ve meyve üretimi yapılıyor. Türkiye birçok üründe kendi kendine yetiyor ve ciddi bir ihracat yapıyor. Ancak fiyat istikrarı konusunda aynı başarıyı yakaladığımızı söylemek zor. Dönemine göre yaz başında, kış ortasında inanılmaz fiyat hareketlilikleri yaşanıyor. Bazen domates, bazen soğan, bazen biber, bazen de patates… Bu listeyi uzatmak mümkün. Ancak bu kış neredeyse tüm ürünler el yakıyor.

Malum Rusya krizi yaklaşık bir buçuk yıldır devam ediyor. Petrol gelirleri düşen, bu nedenle parasını devalüe eden Rusya’ya ihracat uzun süredir zaten sıkıntılıydı. Üzerine uçak düşürme krizi cklcnincc Rusya pazarı iyice zorlaştı. Türkiye’nin toplam 2.5 milyar dolarlık meyve sebze ihracatının 1 milyar doları Rusya’ya yapılıyordu.

Haliyle önemli bir pazardan söz ediyoruz. Malum Rusya’nın ambargo kararı 31 Aralık 2015 tarihi itibariyle yürürlüğe girdi.

Rusya tarafındaki alıcılar bu tarihten önce fazla miktarda mal çekti. Yani ocak ve şubat ayında çekecekleri birçok ürünü Aralık ayında ambargo öncesinde depolarına koydular. Doğal olarak Türkiye’de arz azaldı. Bunun üzerine bir de soğuk havalar etkili olunca fiyatlar bütün ürünlerde tavan yaptı. Çarliston biber yüzde 53, patlıcan yüzde 52, kabak yüzde 41, pırasa yüzde 29, yeşil soğan yüzde 26, limon yüzde 26, domates yüzde 18 oranında yükseldi. Bu aşırı fiyat artışını değerlendiren üretici ve ihracatçılar fiyat artışlarının mart ayında havaların ısınmasıyla tekrar gerileyeceğini vurguluyorlar.

ARTIŞTA LİDER MANDALINA

TZOB (Türkiye Ziraat Odaları Birliği) Genel Başkanı Şemsi Bayraktar, market raflarındaki fiyat değişimi ile ilgili değerlendirmelerde bulundu. Market raflann-da en fazla fiyat artışının yüzde 47.9 ile mandalinada yaşandığını belirten Bayraktar, “Mandalinadaki fiyat artışını yüzde 46.6 ile kuru soğan, yüzde 28.8 ile limon, yüzde 25.7 ile salatalık, yüzde 24.8 ile sivri biber, yüzde 17.9 ile patates, yüzde 14.3 ile havuç, yüzde 13.3 ile pırasa izledi” diyor. Üretici tarafında da ciddi fiyat artışları gözlemlediklerini belirten Bayraktar, kuru soğanın üretici tarafında yüzde 125’lik artış ile ilk sırada olduğunu söylüyor. Bayraktar’m verdiği bilgiye göre kuru soğanı yüzde 89 ile mandalina, yüzde 54 ile salatalık, yüzde 40 ile patates, yüzde 44 ile limon izliyor.

BİR AYDA ÜÇ AYLIK MAL ÇEKTİ

Çekok Gıda, meyve konusunda iddialı bir firma. ISO 500 içinde yer alan firmanın yıllık ciro-500 milyon TL civarında.

Hem ihracatçı hem de iç piyasada etkin. Aynı zamanda 10 bin dekar alanda meyve ve sebze üretimi yapan bir firma. Çekok Gıda Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Cevdet Çekok, fiyat artışlarının iki önemli nedeni olduğunu söylüyor. Çekok, “Rusya ambargo kararının yürürlüğe girmesinden önce, çok ciddi mal çekti. Haliyle arz azaldı. Üzerine bir de soğuk havalar etkili olunca Türkiye’de üretim azaldı. Hem mal yok hem üretimin düşmesi fiyatları artırdı. Marttan önce bir ucuzlama beklemiyorum. Havalar ısınınca fiyatlar da normale gelecektir” diyor. Özellikle Antalya, Muğla, Mersin ve Adana bölgesinde ciddi soğukların görüldüğünü belirten Çekok, “Bu bölgelerde don, hortum, sel vakaları yaşandı. Seralarda verim düştü, hasat azaldı” bilgisini veriyor.

“AVRUPA’DA DAHA ETKİLİ OLMALIYIZ”

Akdeniz Yaş Meyve ve Sebze İhracatçıları Birliği Başkam Ali Kavak ise Rusya ile yaşanan sorundan sonra yeni pazar arayışında olduklarını, mevcut pazarlarda da daha etkin olmak için çalıştıklarını söylüyor. Bu çerçevede bütün sektörün Almanya’daki gıda fuarında olduğunu söyleyen Kavak, “Meyvecisi, sebzecisi bütün sektör Almanya’dayız. Avrupa pazarlarında daha etkili olmak için çalışıyoruz. Rusya’daki kayıplarımızı nasıl telafi ederiz diye bakıyoruz. Avrupa pazarlarında daha etkili olmamız lazım. Biz 95 ülkeye ihracat yapıyoruz. Rusya’ya gidemeyen ürünleri hem iç piyasaya hem de bu 95 ülkeye gönderiyoruz. İhracatçı çözümünü bulacaktır” diyor.

Fiyat hareketliliğini ise mevsimsel ve geçici bir durum olarak değerlendiren Kavak, “Mevsim sert geçiyor. Don olayları görüldü. Havalar biraz yumuşadığında normale dönülür. Geçici bir dönem; bence Mart ayı gelmeden fiyatlar geriye gelir” diyor.

“SERBESTLİĞİN SINIRI OLMALI”

Türkiye’de üretilen meyve ve sebzenin neredeyse yüzde 50’si İstanbul’da tüketiliyor. İMESKOM (İstanbul Meyve Sebze Komisyon ve Tüccarları Demeği) Başkanı Burhan Er ise, meyve ve sebze piyasasında en uzman isimlerden biri. Ayrıca Aydın bölgesinde yaklaşık 2 bin dekar alanda meyve ve sebze üretiyor. Halde toptan satış yaparken kendine ait manav zincirinde perakende satış da yapıyor. Er, bu dönemde piyasada satılan ürünlerin yüzde 70’inin seralarda yetiştiğini vurguluyor. Meyve ve sebze üretiminde üretimin uzun bir süredir 45 milyon tonda kaldığım belirten Er, “Üretim az. Tüketim ise her geçen yıl artıyor. Dolayısıyla arzın artması lazım. Üretim art-

nazsa bu tür fiyat hareketliliklerinden kaçınmak mümkün değil” diyor. Meyve ve sebzede serbest ticaret kurallarının uygulanmasını da isteyen Burhan Er, şu değerlendirmeyi yapıyor:

“Serbest ticaret diye aşırı oynaklıklar sorgulanmıyor. Bu kadar serbestlik fazla. Üretici ve tüketicinin kaybettiği bir serbestlik var. Tüketici marketin insafına terk ediliyor. Aşırı fiyat oynaklıklarına müdahale edecek bir kurum lazım. Gerektiği zaman devlet gücünü hissettirmeli. TMO tarzı bir kurum meyve ve sebze için de gerekiyor. Bu şekilde fiyat oynaklıklarının, spekülasyonların önüne geçilir. Fiyat İzleme Kurulu var. Bu kurulda meyve ve sebzeci yok. Bu kurum aktif olmalı. Bizler de burada temsil edilmeliyiz.”

Şemsi BAYRAKTAR / Türkiye Ziraat Odaları Birliği Genel Başkanı
Hastalıklar etkili oldu

“Kuru soğanda önemli üretim bölgelerinde üretim sezonunda yüksek sıcaklık ve aşırı yağışların hastalıkları tetiklemesiyle birlikte tarlada başlayan çürümelerin depolarda da devam etmesi rekolte düşüşüne neden oldu. Bu da fiyatlara yansıdı. Mandalinada ise sezonun sonuna gelindi. Geçici çeşitler piyasaya arz ediliyor. Arzdaki azalmayla birlikte fiyatlarda artış yaşandı. Habur sınır kapısının tam anlamıyla faaliyete başlamasının ardından piyasanın hareketlenmesi patates fiyatlarında artışa yol açtı. Limonda * ihracat devam ediyor. Soğuk havalar nedeniyle ikinci makas olarak adlandırılan ikinci hasat döneminde yaşanan kayıp fiyatlara yansıdı. Salatalık, biber, domates ve patlıcanın arzı içinde bulunduğumuz dönemde örtü altından sağlanıyor. Hava sıcaklıklarının düşmesiyle bitki gelişiminin yavaşlamasına bağlı olarak hasat edilen ürün miktarındaki azalma fiyat artışına neden oldu. Kışlık sebzelerden ıspanak, pırasa, lahana, karnabahar gibi ürünlerde de düşük hava sıcaklıkları nedeniyle ürünlerin yavaş gelişmesinin yanı sıra, tüm ülkemizi etkisi altına alan soğuk havaların kışlık sebzeleri olumsuz etkilemesi de fiyatları artırdı. Havuçta soğuk havalar nedeniyle söküm yapılmıyor, arz depolardaki ürünlerden sağlanıyor. Bu durum fiyat artışına yol açıyor.”