Türk tipi Cumhurbaşkanlığı

“Cumhurbaşkanlığı” sistemi olarak tasarlanan yeni modelde üniter yapı korunacak. Devletin ve yürütmenin başı Cumhurbaşkanı olacak. Cumhurbaşkanı ve milletvekilleri Seçimleri beş yilda bir yapılacak…

TÜRKİYE, yeni anayasa ile Türk tipi başkanlık sistemini hayata geçirmeye hazırlanıyor. AK Parti’nin MHP’ye sunduğu anayasa değişikliği taslak metnine göre yeni modelin adı “cumhurbaşkanlığı” sistemi olacak. Üniter yapı korunacak. Yeni sistemde devletin ve yürütmenin başı Cumhurbaşkanı olacak. Bakanlar Kurulu’na Cumhurbaşkanı başkanlık edecek. Cumhurbaşkanı ve milletvekilleri seçimleri beş yılda bir, eş zamanlı yapılacak. Cumhurbaşkanı 5+5 yıllığına iki kez seçilebilecek. Yeni modelde baş bakanlık makamı bulunmayacak. Bakanlar Kuru-lu’nu Cumhurbaşkanı atayacak. Bakanlar Kurulu dışarıdan atanacak. Parlamentodan atama yapılması halinde ise atanan kişinin vekilliği düşecek. Tek parlamentonun olacağı sistemde birden fazla başkan yardımcısı olacak.

TASLAK MHP’YE İLETİLDİ

AK Parti, uzun süredir üzerinde çalıştığı bir anayasa değişikliği teklifi taslağını MHP’ye iletti. MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli’nin görevlendirmesiyle MHP Afyonkarahisar Milletvekili Mehmet Parsak, anayasa hukukçularıyla birlikte çalıştı.

Ekibin çalışmaları sonrasında; hazırlanan raporun, yazı yayma hazırlandığı saatlerde Bahçeli’nin masasına konulması bekleniyordu. Peki, bundan sonra ne olacak? Söz konusu teklif, AK Parti’ye iletilecek. Mutabakat zemini aranacak teklifin yılsonuna kadar Meclis’e sunulması, o zamana kadar da kamuoyu ile paylaşılmaması bekleniyor. Başbakan Binali Yıldırım’m genişletilmiş il başkanları toplantısında “Başkanlıkla ilgili açıklama yapmayın” uyarısmda bulunduğu ifade ediliyor. AK Parti ile MHP’nin metin üzerinde varacağı mutabakatın ardından düzenlemenin, Meclis gündemine getirilmesi planlanıyor. Bu süre içinde de AK Parti’nin ana muhalefet partisi CHP ile teması sürdürmesi bekleniyor. Bu arada MHP, idam cezasına ilişkin bir Anayasa değişikliğinin ayrı bir metin olarak Meclis’e gelmesini istiyor.

367 AŞILSA BİLE REFERANDUM

Anayasa değişikliğinin referanduma götürülmesi için 330 milletvekilinin oyu gerekiyor. 316 milletvekili olan AK Parti’nin teklifi referanduma götürebilmesi için MHP’nin desteğine ihtiyacı var. Anayasa değişikliğinin referandumsuz gerçekleştirilebilmesi içinse 367’nin üzerinde milletvekilinin oyunu alması gerekiyor. Hükümetten yapılan açıklamalar ise Anayasa değişikliği teklifinde 367’nin aşılması halinde bile referanduma gidileceği yönünde.

Anayasa değişikliği taslağına ilişkin ilk detay MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli’den geldi. Bahçeli, metinde “başkanlık” değil, “cumhurbaşkanlığı” ifadesi geçtiğini açıkladı. AK Parti ve MHP kulislerinde konuşulan ayrıntılara göre anayasa değişikliği teklifi taslağı ile Türk modeli başkanlık sistemi hayata geçirilecek. Sistemin adı cumhurbaşkanlığı olacak ama içeriği tam başkanlık olarak dizayn edilecek. Başbakan Yardımcısı Nurettin Canikli’nin ifadelerine göre söz konusu metin tam başkanlık sistemine işaret ediyor. Bu modelin ana parametrelerinin esas itibarıyla belli olduğunu söyleyen Canikli, belki bazı detaylarda farklılıklar olabileceğini vurguladı.

BEŞ YILLIĞINA İKİ KEZ

AK Parti ve MHP kulislerinde konuşulanlara göre üniter yapının devletin başı Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı olacak. Cumhurbaşkanı 5+5 yıllığına iki kez seçilebilecek.

Seçim iki turlu olacak. Cumhurbaşkanı ve milletvekili seçimleri beş yılda bir, eş zamanlı yapılacak. Başbakanlık makamı kaldırılacak, yürütme yetkisi cumhurbaşkanına verilecek. Cumhurbaşkanının birden fazla yardımcısı olacak, kabine içinden seçilecek, tik seçim, 2019 yılında yapılacak. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın, 2019’da yapılacak seçime kadar anayasa değişikliğinin getireceği bazı yetkileri kullanması sağlanacak.

BAKANLAR PARLAMENTO DIŞINDAN

Bakanlar Kurulunu Cumhurbaşkanı, parlamento dışmdan atayacak. Ancak bu noktada MHP’nin parlamenter sistem hassasiyeti göz önünde bulundurularak, bakan atamalarının Meclis içinden yapılabilmesine yönelik ara formülün gündeme getirildiği ifade ediliyor. Bu çerçevede kulislerde Bakanlar Kurulu’nun dörtte üçünün dışarıdan, dörtte birinin milletvekilleri arasmdan atanacağı konuşuluyor. Parlamentodan kabineye gireceklerin, milletvekilliklerinin düşeceği belirtiliyor. Taslak metine göre Bakanlar Kurulu’nu Cumhurbaşkanı ve Cumhurbaşkanı yardımcısı yönetecek. Bakanlık sayıları ve kadroları değişecek. Cumhurbaşkanı’na, TBMM başkanı yerine Cumhurbaşkanı yardımcıları vekalet edecek.

CUMHURBAŞKANI PARTİLİ OLACAK

Cumhurbaşkanı partili olacak. Cumhurbaşkanı’na siyasi parti genel başkanlığı yolu açılacak. Kulislerde milletvekili sayısının 600’e çıkacağı ifade ediliyor. Milletvekili sayısına ilişkin sorulan yanıtlayan Başbakan Yardımcısı Nurettin Canikli, MHP’ye sunulan metne MHP’nin onayından sonra taslak diyebileceklerinin altını çizerek milletvekili sayısında bir netlik olmadığını, aynı kalabileceği gibi artabileceğini de söyledi. Canikli, “Türkiye milletvekilliği düşüncesi de var ama henüz netleşmedi.

Başkanlıkta seçim sisteminin dar ya da daraltılmış olması, daraltılmışta üç mü, beş mi, yedi mi olacağını bilemeyiz.

Konuşulup tartışılacak” dedi.

Kulislere göre Cumhurbaşkanı yürütmenin alanına göre konularda kararname çıkarabilecek. Kabinenin Meclis’e tasarı sunma hakkı olmayacak. Milli Güvenlik Kurulu, Yüksek Askeri Şura gibi kurumlar Cumhurbaşkanının başkanlığında toplanacak. Cumhurbaşkanının YÖK üyelerinden Devlet Denetleme Kurulu’na kadar çeşitli kurum ve kuruluşlarda üst düzey bürokratları atama yetkisi olacak. Cumhurbaşkanı, Anayasa Mahkemesi, Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu üyelerinin yarısını seçecek.

TBMM Anayasa Komisyonu Başkanı Mustafa Şentop, şu anda Cumhurbaşkanının sahip olduğu atama yetkisinin daha fazla olduğunu vurgulayarak, yeni sistemde bugünkü kadar olmayacağını ileri sürdü. Şentop, taslak ile Cumhurbaşkanına kanun gücünde kararname yetkisi verilmediğini ifade etti.

“PARTİLİ CUMHURBAŞKANLIĞI ŞART’

Orman ve Su İşleri Bakanı Veysel Eroğlu’nun yaptığı açıklamalar da, kulislerde konuşulan bu bilgilerin birçoğunu teyit ediyor. Yeni sistemde başbakanlık makamının olmayacağını söyleyen Eroğlu, birden fazla cumhurbaşkanı yardımcısı olabileceğini, bakanların dışarıdan atanacağını söyledi. Parlamentonun kanunları hazırlayacağını ifade eden Eroğlu, yasama ve yürütmenin ayrı bir şekilde işleyeceğini vurguladı. “Partili cumhurbaşkanı şart diye düşünüyoruz” diyen Eroğlu, siyasi yarışın bundan sonra partili cumhurbaşkanlığı için yapılacağının altını çizdi.

MHP’ye iletilen Anayasa değişikliği teklifi taslağına yönelik Cumhurbaşkanı Erdoğan’dan ilk açıklama Pakistan ziyareti öncesinde geldi. Cumhurbaşkanı Erdoğan, MHP’ye sunulan anayasa teklifi taslağında başkanlık yerine cumhurbaşkanlığı ifadesinin kullanılmasının kendisi açısından sıkıntı yaratmadığını ifade ederek, kendisi için olmazsa olmazı ise “Cumhurbaşkam’nın partisiyle bağının sürmesi” olarak açıkladı.