İhale ve sözleşmeler Türk Lirası ile yapılacak

Dolara olan talebi azaltmak isteyen ekonomi yönetimi, kamuda Türk Lirası’nı baş tacı eden tedbirler aldı. Kamuya mal ve hizmet alınılarında TL ile sözleşme yapma zorunluluğu getirildi. Birçok ihale ödemeleri de TL ile yapılacak…

DOLARIN son haftalardaki yükselişi ekonomi yönetimini tedbirler almaya itti. Artık ka munun mal ve hizmet alımı için yapılan sözleşmelerde yalnızca Türk Lirası kullanılacak. Başbakan Binali Yıldırım, TL’ye dönüş yönünde alınan tedbirleri geçen hafta şöyle açıkladı:

“Merkez Bankası bazı tedbirler aldı. Bu tedbirlerden bir tanesi şu, ihracatçılarımız bir mal satmak için Merkez Bankası’ndan döviz alıyorlar, borçlanıyorlar, satışlarını yaptıktan sonra da dönüp borçlarını ödüyorlar. Döviz aldığınız borcu Merkez Bankası diyor ki Türk Lirası olarak bana ödeyebilirsiniz. Hükümet olarak da biz önemli bir karar aldık. Devletin alacaklı olduğu kurumlar, kişiler var. Bunlarla yapılan sözleşmeler döviz üzerine. Bunun da miktarı kısa vadede 5 milyar dolar. Dedik buyurun siz de Türk parasıyla ödeyin. Böylece piyasaya 5 milyar dolar daha fazla kaynak, sıcak para bırakmış oluyoruz. Yapacağımız sözleşmelerde de mecbur kalmadıkça yabancı parayla sözleşme yapmayacağız.”

YÖNETMELİKLER DEĞİŞTİ

Yıldırım’m açıklamasından kısa bir süre sonra da Kamu İhale Kurumu, konuya ilişkin altı yönetmelik değişikliği yaptı. Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren uygulamaya göre, Çerçeve Anlaşma İhaleleri Uygulama Yönetmeliği, Danışmanlık Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği, Elektronik İhale Uygulama Yönetmeliği, Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği, Mal Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği ile Yapım İşleri ihaleleri Uygulama Yönetmeliğinde değişikliğe gidildi. Buna göre, kamu kurum ve kuruluşları, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamındaki ihalelerde yalnızca Türk Lirası üzerinden teklif alacak ve sözleşme yapacak.

SIRA ENERJİ ALIMLARINDA

Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekci’nin açıklamalarıyla devlette TL’ye dönüşün boyutunun daha da büyüyeceği anlaşılıyor. “Devlet olarak bizim de dolardan vazgeçmemiz lazım” diyen Zeybekci özelleştirmelerde, Enerji Bakanlığı’nda ve diğer kurum ve kuruluşlarında dolar üzerinden yapılan anlaşma ve ihalelerde artık TL kullanılması gerektiğini belirterek, bu durumda piyasada döviz talebinin 10 milyar dolar azalacağım kaydetti. Şimdi Enerji Bakanlığı’nm RES, HES gibi projelerden aldığı elektriğe TL fiyat belirleyip belirlemeyeceği merak ediliyor.

TOBB Enerji Meclisi Başkanı ve Sanko Enerji Yönetim Kurulu Başkan Vekili İhsan Akyol, eneıji alımlarmda da alınması düşünülen tedbirleri Türkiye’nin kısa vadeli döviz ihtiyacını çözmek açısından faydalı buluyor. “Türk liramız da kıymetli” diyen Akyol, şu değerlendirmelerde bulunuyor: “Devlet eneıji alımlarında dolarla fiyat belirlese de dolar ödemesi yapmıyor, TL ödüyor. Yapılması planlanan yeni düzenlemeleri biz de basından takip ediyoruz. Uygulamanın tam olarak nasıl olacağını bilmiyoruz. Belki enerji fiyatlarında TL’ye sabitleme olabilir. Ama ben uygulamada çok sıkıntı olacağını düşünmüyorum. Buna karşın şirketlerin yurtdışı ve yurtiçi dövizli borçlarına da bu çerçevede bir çözüm bulmak lazım.”

“İSTASYON KİRALAMADA ZOR”

TOBB Akaryakıt Meclisi Başkan Yardımcısı ve Yenigün Petrol Nakliyat Yönetim Kurulu Başkanı Güner Yenigün, devletin dolarla akaryakıt almadığını belirterek sözlerine başlıyor. Yurtdışından doğal-gazın dolar bazında alındığının altını çizen Yenigün, Bo-taş’m yurtdışından alımla-rında TL’nin kullanılmadığını söylüyor. Ekonomi yönetiminin özel sektörün kendi işlerinde de TL’ye dönülmesi telkinleriyle ilgili de Yenigün şöyle konuşuyor:

“Akaryakıt sektöründe bayilerle dağıtıcılar arasında bir takım döviz bazında kira ilişkileri oluyor. İstasyon kiralarında dolar ile kiralama yapılması söz konusu. Bunların tümünde TL’ye dönülmesini beklemek mümkün değil.”

ALACAK TAHSİLATI TL İLE

Türk Lirası, artık hakimiyetini özelleştirme ihalelerinde ve TMSF’nin satışlarında da gösterecek. 15 Temmuz darbe girişiminin ardından el konulan işletmeler için “kayyum” olarak belirlenen Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu’nun (TMSF) aldığı karar da TL’yi güçlendirme amacı taşıyor. Buna göre, TMSF’nin portföyünde yer alan alacaklar TL olarak tahsil edilecek. Fonun, satışını gerçekleştireceği kuruluş ve eşyaların karşılığında da TL alınması planlandı. Böylece dövize talebin azaltılması hedefleniyor. Tüm bu tedbirlerle kısa vadede 10 milyar dolarlık bir iç döviz ihtiyacınm azaltılma-sı amaçlanıyor.

Kamuda en büyük hizmet ve ürün alımı sağlık alanında. Ancak Sağlık Bakanlığı’na bağlı hastaneler ve SGK ilaç, tıbbi cihaz gibi mal alımlarmm yanı sıra hizmet alımlarmı da TL bazında yapıyor. Biruni Laboratuvarları Yönetim Kurulu Başkanı Ömer Güzel, sağlık alanmda genellikle TL bazında mal ve hizmet alımı yapıldığını, bu nedenle genel olarak özel sektörü etkileyen bir durum olmadığını belirtiyor. Güzel, “Halen SGK’ya mal ve hizmet alımlarında 2008’deki kurlar üzerinden hizmet veriyoruz. Keşke buna da bir çare bulunsa” diye konuşuyor.

TOBB Özel Güvenlik Hizmetleri Meclisi Başkanı, Securitas Güvenlik Yönetim Kurulu Üyesi Haşan Gazi Özer kamuya verilen güvenlik, temizlik gibi tüm hizmetlerde sözleşmelerin zaten TL ile yapıldığını vurguluyor. Özer, “Yeni uygulamayla bizi olumsuz etkileyen bir şey olmaz. Yurtdışı bağlantılı mühendislik hizmetleri ve yüksek teknolojiye dayalı hizmetler dışında zaten döviz bazlı sözleşme” diyor.

Kamunun danışmanlık hizmeti alımlarında artık TL’nin hakimiyeti olacak. Yerli danışmanlar açısından sıkıntı yok ama yabancı danışmanlar açısından durum netlik kazanmış değil. Kamuda yerli avukatlarla yapılan hizmet ödemelerinin dolarla yapıldığı, yeni dönemde bunların da önüne geçileceği belirtiliyor. Ankara Patent Yönetim Kurulu Başkanı Kaan Dericioğlu, Türkiye’de ki işlerde döviz kullanılmasını yanlış buluyor. Yabancılarla işbirliği yapıldığında ise dövizin zorunlu olduğunu belirten Dericioğlu, sözlerini şöyle sürdürüyor: “Ben bu alanda 52 yıldır hizmet veriyorum. Türkiye’de yaptığımız tüm patent ve marka tescili işlemleri TL ile yapılır.

Yurt dışında patent alma ve marka tescili işi varsa dövizle yapmak durumundasınız. Örneğin bir üniversitenin yurtdışmda patent almaya ilişkin ödemesini dört ay geç alınca 4 bin TL kur farkı oluştu. Ödeme de fatura da döviz olsaydı kur farkı olmazdı. ”

PERAKENDECİDEN DESTEK

Ekonomi yönetimi doların Türkiye ekonomisindeki etkisini azaltmak için tedbirler alırken, bir taraftan özel sektörün de aynı şekilde iş ilişkilerinde TL’ye dönmesini talep ediyor. Özellikle AVM, akaryakıt istasyonu gibi birçok ticari kiralamada dolar ve euro kurunun hakimiyeti var. Cumhurbaşkanı Recep Tay-yip Erdoğan geçen hafta Boğaziçi Zirve-si’nde tam da bu konuya değinerek, “AVM’lerde patronlar hep dövizle kiralama yolunu seçiyorlar. Biz de diyoruz ki burada yeni bazı adımlar atmak suretiyle geçici bir düzenleme yapılır. Ülkemizin bu süreci yerli para birimiyle atlatması gerektiğine inanıyorum” dedi. Erdoğan’ın bu çıkışı kurdaki artış nedeniyle kira bedelleri yükselen perakendecileri oldukça memnun etti. Birleşmiş Markalar Derneği (BMD) Başkanı Sinan Öncel, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın bu açıklamasıyla perakende sektörünün bu sorununa tercüman olduğunu söylüyor. Öncel, AVM’lerin bu çağrıyı dikkate alarak 1 Aralık’ta düzenleyecekleri faturalarda 2015 yılbaşındaki dolar kuru olan 2.30 TL’yi esas almalarının piyasaya soluk getireceğini söyleyerek, “AVM yönetimlerinden bu uygulamayı iki yıl süreyle yıllık enflasyon artışıyla devam ettirmelerini bekliyoruz. Çünkü kaybedecek bir dakikamız bile yok.” diyor.

MB’nin karan firmaları rahatlatır

Türk Lirası’nın hızlı bir şekilde değer kaybetmesi nedeniyle, üç yıl aradan sonra ilk kez faiz artışı yapan Merkez Bankası, bunun yanında yabancı para zorunlu karşılık oranlarını aşağı çekti. Her iki adımın da döviz kurlarındaki yukarı yönlü hareketin aşağı çekilmesi ve Türk Lirası’ndaki değer kaybının önüne geçilmesi için etkili adımlar olduğunu düşünüyoruz. Her ne kadar ihracatçılar olarak ülkemizde faizlerin düşmesi gerektiğine inanıyor olsak da ülkemizde yaşanan gelişmelere karşı gözümüzü kapatamayız. Bizim ihracatçılar olarak bu aşamada en çok önem verdiğimiz konu, döviz kurlarındaki oynaklığın giderilmesidir. Bu nedenle alınan kararlan önemli bir adım olarak görüyoruz. Merkez Bankası reeskont kredilerinin vadelerinin istenirse 31 Mart 2017’ye kadar uzatılmasına, bu tercih edilmez ise kredilerini zamanında kapatan ihracatçılarımızın ödemelerini TL ile yapabilmesine imkan tanıyan bir karar açıkladı. Böylece firmalarımız borçlarını kapatabilmek için yüksek olan mevcut kur düzeyinden döviz satın almak zorunda kalmayacak. Dolayısıyla, yeni bir döviz talebi yaratılmamış olacak. Bu karar hem firmaların rahatlamasını sağlayacak hem de döviz kurlarının yukarı yönlü baskılanmasını hafifletecektir.

Erdal EREN / Türkiye Müteahhitler Birliği Yüksek Danışma Kurulu Üyesi
Taahhüt sektörünü etkilemez

Taahhüt sektöründe genellikle ihalelerin bedelleri TL ile hesaplanır. Bu nedenle taahhüt sektörünün genelini etkileyecek bir durum söz konusu değil. Çok özellikli bazı işlerde dövizle sözleşme yapılıyor. Yap-işlet-devlet ve uluslararası ihalelerde dövizle sözleşme yapılıyor. Yurtdışı kredili projelerde zaten dövizle yapılmak durumunda… TL bedelli ihalelerde dövize bağlı bazı sarf malzemeleri, akaryakıt sarf malzemeleri de kullanılıyor. Dövizin yükselmesi nedeniyle oluşan fiyat farkları, yıl içinde karşılayacak şekilde artış yapılırsa sorun yaşanmaz. Yabancı firmalarla yapılan işlerde global para birimlerinin kullanılması gerekiyor. Buna karşın DSİ’nin, Karayollarının ve belediyelerin birçok işi TL olarak ihale ediliyor. Bu düzenleme kamu kurumlarının yurtdışından yapılan ithalatlarının önünü kesmek için ivedilikle yapıldı. Bazı belediye projelerinde, metro ihalelerinde de dövizle alım yapıldığını biliyoruz. TL’ye dönüş olursa ithalat da azalacaktır.