Rusya ile Türkiye arasında normalleşme hız kazandı

Başbakan Binali Yıldırım’ın gerçekleştirdiği Rusya ziyaretinin ardından Rusya ile Türkiye arasında normalleşme hız kazandı ama ticaretteki sıkıntılar tamamen aşılabilmiş değil. Bir dizi soruna rağmen Türk ihracatçıları gelecekten umutlu. Yılbaşından sonra Rusya’ya ihracatın iki katına çıkması bekleniyor…

TÜRKİYE ile Rusya arasında bir yıl önce yaşanan uçak krizinin ardından iki ülke arasında buzlar hızla erimeye başladı. Normalleşme yolunda önemli bir adım da önceki hafta atıldı. Başbakan Binali Yıldırım önceki hafta Rusya’da çeşitli temaslarda bulundu; Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Rusya Başbakanı Dmitri Medvedev ile görüştü. Başbakan Yıldırım, bu ziyaretin ekonomik hedefini “Türkiye ile Rusya arasındaki ilişkilerin tam olarak normalleşmesinden iki ülke de kazançlı çıkacaktır. Hedefimiz ticaret hacmini yıllık 100 milyar dolara ulaşması” diye açıkladı. Enerjiden ticaretteki kısıtlamalara kadar birçok konu Yıldırım’ın Rusya’daki temaslarında ele alınırken iş dünyası iki ülke arasındaki sıkıntıların kısa sürede çözümü adına yeniden umutlandılar.

NORMALLEŞME ADIMLARI

Evet bir yıl önce yaşanan uçak krizinin ardından normalleşme yolunda ilk adım geçen yıl Haziran ayında atılmıştı. Türkiye’nin haziran ayında uzattığı zeytin dalının ardmdan 9 Ağustos’ta St. Peters-burg’da düzenlenen Türkiye-Rusya Zirvesi’nde iki ülke liderlerinin bir araya gelmesi ilişkilerin onarılması için önemli bir adımdı. Bu zirve sonunda 12 maddelik bir mutabakat imzalanırken, iki ülke arasında ticaretteki kısıtlamaların kaldırılması kararlaştırıldı. 10 Ekim’de İstanbul’da düzenlenen 23. Dünya Enerji Kongresi’nde ikinci kez bir araya gelen Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ‘normalleşme’ konusunda kararlılıklarını sergilediler.

Ancak iki ülke arasındaki kırılan parçaların yeniden yapıştırılması o kadar da kolay olmuyor. Aradan geçen bir yılda ‘normalleşme’ tamamıyla sağlanabilmiş değil. Bunun da en önemli kanıtı, Rusya gümrüklerindeki bürokrasi nedeniyle yaşanan sıkıntılar. Bundan üç ay önce daha yüksek olan lojistik maliyetleri yüzde 60’a yakın oranda düştü ama halen kısıtlamaların tümüyle kalktığını söylemek mümkün değil.

“RUSYA AĞIRDAN ALIYOR”

Türkiye Giyim Sanayicileri Derneği Başkanı Şeref Fayat, “Rusya ile Türkiye arasında normalleşme başladı ama tam olarak normalleşmenin sağlandığını söylemek doğru değil. Rus tarafı ağırdan alıyor. Birçok sektörde kısıtlamalar kademeli olarak kaldırılıyor” diyor. Hazır giyimde yolcu beraberinde giden ürünler konusunda yavaş da olsa açılma olduğunu vurgulayan Fayat, “Rusya gümrüklerinde prosedür gereği hep işlemler ağır yapılır. Tırlar günlerce bekler. Gümrüklerdeki işleyiş öngörülebilir değildir. Bir bakıyorsunuz gayet normal işlerken bir bakarsınız ağırdan alırlar” değerlendirmesini yapıyor.

Türkiye’ye yapılan seyahatler halen aksadığı için bunun hazırgiyim ihracatını da olumsuz etkilediğini belirten Fayat, iki ülke arasındaki ticaretin eski günlerine kavuşmasının petrolün yine 80-90 doları bulmasıyla mümkün olacağı görüşünde. Fayat bu konuda şu değerlendirmeyi yapıyor: “Yaşanan sıkıntıların asıl sebebi Rus tüketicisinin alım gücünün düşmesi. Uçak kriziyle işlerimiz yüzde 60 oranında azalmıştı. Normalleşmeyle birlikte ancak yüzde 15-20 oranında toparlanma oldu. İhracatın eski seviyelerine gelmesi ancak petrol fiyatlarının yükselmesiyle mümkün olabilir.”

YENİ UYGULAMA SIKINTISI

Deri ve deri mamullerinde en büyük ihracat pazarlarımızdan olan Rusya’da pazarın haziran ayından itibaren kademeli olarak açılması ihracatçılarımızı memnun ediyor. Pazarın kapıları açıldı ama Rusya’nın deri ve deri mamullerine getirdiği yeni uygulama ve tedarik stratejisi ihracatçıları zorluyor.

Rusya bu yılın eylül ayından itibaren Türkiye’den alınan kürklü deri mamullerine ‘chip’ uygulaması başlattı. Ürünün nerede, nasıl üretildiğinden pazara girişine kadar tüm bilgileri bulunduran çipi taşımayan ürünleri satan perakendecilere büyük cezalar kesiliyor. İstanbul Deri ve Deri Mamulleri İhracatçıları Birliği Başkanı Mustafa Şenocak, çip uygulamasının getirdiği zorlukları şöyle anlatıyor:

“Çip dediğimiz yeni barkod uygulaması ceket başına 100-120 dolar ek maliyet getirdi. Normal deride değil yalnızca kürklü deride olan bir uygulama. Rus yetkililer ürünlerin çiplerini gümrükte kontrol etmeye yetişemiyorlar; ürünler genellikle perakendede maliyeciler tarafından yapılan denetimlerle kontrol ediliyor. Bir nevi ürünün pasaportu olan çipi bulunmayan ürünleri getiren perakendecilere ağır cezalar veriliyor. Yerli üretimi desteklemek ithalatı azaltmak için bu uygulamayı getirdiler. Rusya’da bizim açımızdan son dönemde görünen en büyük sıkıntı bu. Buna karşın haziran ayından itibaren başlayan normalleşme süreciyle birlikte pazarda ufak bir ilerleme var. Yüzde 10’lukbir hareketlenme oldu. Rusya pazarının tamamen düzelip eski ivmesine kavuşması ise petrol ve gaz fiyatlarının yükselişine bağlı.”

AVRUPALILARI ÖRNEK ALDILAR

Çetsan Ayakkabı Yönetim Kurulu Başkanı Hüseyin Çetin ise, iki ülke arasında başlayan normalleşme süreciyle birlikte üç ay öncesine göre lojistik maliyetlerin kilogram başına 8 dolardan 5 dolara düştüğünü belirterek sözlerine başlıyor. “Lojistik maliyetleri düşmesine rağmen Rusya’nın mal alım stratejisinde değişiklik oldu” diyen Çetin, bu değişikliği şöyle anlatıyor: “Rusya’da 15-20 mağazası bulunan zincirler oluşmaya başladı.

Bunlar adetsel olarak daha fazla ürün alıyorlar ama daha fazla denetim yapıyorlar. Aynen AvrupalIların yaptığı gibi üretim esnasında elemanlarını gönderip kalite kontrolü yapıyorlar. Avrupa standartlarında mal tedariği yapmaya çalışıyorlar. Türk ayakkabı sektörü açısından bu yeni bir durum.”

Gümrüklerde sıkıntı yaşamadıklarını belirten Çetin’in verdiği bilgiye göre, ayakkabı sektörü 3-9 ve 15 gün olmak üzere üç farklı şekilde mallarını Rusya pazarına ulaştırıyor. Rusya’ya havayoluyla üç günde ulaşan ürünler, hızlı karayolu taşımacılığıyla dokuz günde, tırla parsiyel yapılan taşımacılıkla ise 15 günde pazara sunuluyor. Hüseyin Çetin, Rusya’da rublenin değerinin düşmesiyle birlikte oluşan zincir mağazaların yakın gelecekte Türkiye’de olduğu gibi 100 mağazalı zincirlere ulaşacağını düşünüyor. Çetin, “Bu da sektör açısından ihracatın ikiye katlanmasını getirir. Bugün Rusya’ya 60 milyon dolar civarında olan ayakkabı ihracatımızın yakın gelecekte 150 milyon dolara çıkacağını öngörüyoruz” diye konuşuyor.

YASAKLARIN YÜZDE 60’l SÜRÜYOR

Uçak krizinde en büyük darbe alan sektörlerden biri olan yaş meyve sebze ihracatçıları son bir aydır Rusya’nın kapılarını aralamasıyla nefes aldı. Rusya narenciye ürünleri ile birlikte erik, şeftali, nektarin ve kayısıda ihracat yasağım kaldırdı. Ancak bu Rusya’ya yapılan ihracatın yalnızca yüzde 40’ma yasağın kalktığı anlamına geliyor.

Çekoklar Narenciye Yönetim Kurulu Başkanı Cevdet Çekok, “Rusya’ya narenciye ihracatımız normal seyrini kazandı. İyi sezonlara yakın ürün ihraç ediyoruz. Ancak domates, biber gibi sebze ürünlerinde belirsizlik sürüyor” diyor. Rusya gümrüklerinde sıkıntı yaşamadıklarının altını çizen Çekok, denetimlerin de rutin bir şekilde yapıldığını söylüyor. Çekok, sevkiyatta sıkıntı yaşanmamasmın bu dönemde çok önemli olduğunu belirterek, “Havaların sıcak gitmesinden dolayı ürünler çabuk olgunluğa ulaşılıyor. Bu nedenle bu dönemde gümrüklerde bir sıkıntı olmaması, sevkiyatm aksamaması bizim için daha da önemli” diye konuşuyor.

Hikmet TANRIVERDİ/ İstanbul Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatçıları Birliği (İHKİB) Başkanı
Yılbaşından sonra ihracat iki katma çıkar

Rusya gümrüklerinde yaşanan gecikmeler, Rusya’nın genel sorunu. Sadece Türkiye için değil tüm ülkeler için bu durum geçerli. Umarım bu gecikmeler ve bürokrasi de kısa sürede aşılır. Ticaretin rahatlaması için bu elzem bir durum.

Türkiye ile Rusya arasında ticarette olan sorunlar aşılıyor. Yılbaşından sonra ihracatımızda ciddi bir hareketlenme olacağını düşünüyorum. Bilindiği üzere bu yılın ilk 10 ayında geçen yılın aynı dönemine göre Rusya’ya hazırgiyim ve konfeksiyon ihracatı yüzde 46.5 azalarak 100 milyon 126 bin dolar oldu. İhracatımız geçtiğimiz aylarda adeta bir duraklama dönemine girmişti. İlişkilerin düzelmesiyle birlikte yeniden canlanma yaşanmasını bekliyorum. Daha önce mal gönderilen müşterilerle tekrar ilişki kurulup, sipariş alınması ve bu siparişlerin gönderilmesi bir süre alıyor. Son aylardaki normalleşme adımlarının rakamlara yansıması ise ocak ayından sonra olacaktır.

Ben ocaktan sonra Rusya’ya ihracatımızın iki katına çıkacağını tahmin ediyorum.

Hikmet ERASLAN / Dosso Dossi Holding Yönetim Kurulu Başkanı
Rusya’dan aynı sıcaklığı görmedik

Rusya ile yapılan ticarette üç ay öncesine göre yüzde 10 artış var. Rus turistlerin gelmeye başlamasıyla birlikte Türkiye’den alışveriş de artmaya başladı. Uçak krizinden sonra konulan ambargoda Türkiye’den hiçbir ürünün satışına izin verilmiyordu. Türk ürünlerini satanlar kaçak mal ya da ‘uyuşturucu’ satıyor gibi cezalandırılıyordu. Bu durumun aşılmasından memnunuz. Şu anda Rusya’dan aldığımız talepte yüzde 10-15 artış var. Zaman içinde bu daha da artacaktır. Turizmdeki açılma diğer sektörlerdeki açılma için önemli. Aslında Türkiye Rusya’ya kucağını açtı ama Rusya hemen açmadı. Halen Türkiye’ye karşı tepkili davranıyorlar. Biz ne kadar samimiyet gösterirsek gösterelim karşı tarafta henüz aynı sıcaklığı görmüş değiliz. Gümrüklerde sıkıntı yok ama ambargo dönemindeki prosedürlerin bir kısmı henüz kalkmış değil. Tekstilde krizin ilk dönemlerinde gecikme oluyordu ama şimdi aştık. İki ülke lideri arasındaki sıcak ilişkilerin alt kademelerde bürokratlara kadar inmesini de bekliyoruz. En son Rusya’ya giden bazı arkadaşlarımız havaalanlarında bir kaç saat oyalanmış. Rusya ile birçok konuda ortak hareket eden Çin halen Türkiye’ye karşı katılığını sürdürüyor. Çin’e fuara giden bazı işadamlarımız sıkıntı yaşadı, alıkondular. Çinle olan sıkıntıların da aşılmasını bekliyoruz.

Ali KAVAK / Akdeniz Yaş Meyve ve Sebze İhracatçıları Birliği Başkanı
“Yasaklar tümüyle kalkmadı”

Rusya yaş meyve sebze ihracatından en büyük pazarımız. En iyi dönemlerde yıllık 1.1 milyar dolar ihracat yapar durumdaydık. Bu yıl ocak-ekim döneminde geçen yılın aynı dönemine göre ihracatımız yüzde 76.38 azalarak 149 milyon 366 bin dolar oldu.

Rusya’nın Türkiye’de üretilen yaş meyve ve sebzeye uyguladığı ambargo geçen ay iki ülke liderinin İstanbul’da biraraya geldiği toplantıdan sonra büyük oranda kalktı. Mal sevkiyatına başladık. Genellikle yaş meyve ve sebze Mersin, Adana ve Hatay’dan karayoluyla Samsun’a gidiyor. Samsun’dan da gemilerle Rusya gümrüklerine giriş yapıyor.

Ürünlerimiz maksimum üç günde pazarda oluyor. Gümrüklerde şu anda bir sorun yaşamıyoruz. Şu anda narenciye ürünü gönderiyoruz ağırlıklı olarak. Domates, biber, patlıcan, kabak, nar, üzüm, çilek halen yasaklı ürünler.

Yasağın ne zaman kalkacağı konusunda net olarak bir bilgi alamıyoruz.

Rusya makamları yasağın yılbaşına kadar kademeli olarak kalkacağını açıkladılar; umutla bekliyoruz.