Çeke itibarını iade edecek karekod uygulaması başladı

Çeke itibarını iade edecek karekod uygulaması 1 Oeak’ta resmen başladı. İş dünyası uygulamanın karşılıksız çek oranını düşüreceğine, dolandırıcılığı önleyeceğine inanıyor. İş insanları, Bankalar çek verirken iyi araştırma yapmalı diyor…

TÜRKİYE’NİN ticari hayatında en önemli ödeme ve ‘piyasa kredisi’ araçlarından biri uzun yıllardan beri çektir. Modern dünyanın ‘peşin ödemeler’ için kullandığı çek, Türk icadı olarak ‘vadeli ödeme’ amacıyla kullanılıyor ve adeta kullanıcıları için özel bir piyasa kredisi oluşturuyor. Türkiye’de ticaretin yüzde 50-60’ma yakını çek ile yapılan ödemeler üzerinden dönerken bazı sektörlerde çekle ödeme oranı yüzde 80-90’lara kadar çıkıyor. Böylesine önemli bir piyasa fonlama aracı olan çekin kimyası 2012’de çekini ödemeyenlere verilen hapis cezasının kalkmasıyla bozuldu.

“Ekonomik suça ekonomik ceza” verilmesi prensibiyle kaldırılan hapis cezasıyla, özellikle asliye ceza mahkemelerinde biriken dosyaların eritilmesi de amaçlanmıştı. Ancak hukuk ile gerçek hayat bazen birbirine uymuyor. Bu düzenlemeden sonra Türkiye’de çek ‘itibar’ kaybetti, çeklerle ilgili yapılan dolandırıcılıklar arttı. Üstüne üstlük piyasada ‘nakit sıkıntısı’nın artmasına da neden oldu.

İş dünyasından gelen bu olumsuz sinyalleri değerlendiren ekonomi yönetimi, 2016 yılının temmuz ayında ‘çekle ilgili’ önemli düzenlemeler yaptı. Bu düzenlemelerde iki önemli unsur vardı. Bunlardan biri 2012’den farklı bir düzenlemeyle çeke hapis cezası tekrar gelirken, çekte ‘karekod’ uygulaması zorunlu oldu.

UYGULAMA BAŞLADI

Türkiye yeni bir yıla girerken, çek kullanıcıları için de ‘karekod’ uygulaması 1 Ocak 2017 tarihi itibariyle resmen başladı. Artık bankalar ‘karekod’suz’ çek veremeyecek. (Bankaların kare-kodlu çek sistemi hakkmdaki görüşlerini finans sayfalarımızda ayrıntılı olarak bulabilirsiniz.) Peki karekod uygulaması ne getirecek?

Bilindiği üzere karekod (QR kod) kare ve dikdörtgen biçimlerde bir ürünün üstüne basılabilen iki boyutlu bir barkod. Teknolojinin gelişimiyle birlikte karekodla-rın içine diğer barkodlara göre daha fazla metin resim, video, link gibi veriler yerleştirilebiliyor.

Çek yapraklarının üstünde de artık bulunacak karekodlarla, bankaların bir müşteri hakkında ortak sistemde görmüş olduğu bazı bilgiler ve risk unsurları, çek alanlar tarafından da kareko-dun okutulmasıyla bilgisayar veya cep telefonu aracılığıyla görülebilecek.

Çeki veren kişinin tüm sicilini ortaya koyacak uygulama sayesinde çek alanlar “çeki veren kişi ne kadar zamandır çek kullanıyor, bu zamana kadar kaç yaprak çek kullanmış, daha önce verdiği çekleri ödemiş mi” gibi sorulara yanıt bulabilecek. Çekini ödemeyen kişiyle ilgili yapılan ihtiyati tedbir, haciz gibi hukuki kararlar da çek alıcısına gösterilecek. Bu şekilde Türk ticari sisteminde kangren haline dönüşen karşılıksız ve sahte çeklerin önüne geçilmesi ve çekin kaybolan itibarının tekrar iade edilmesi amaçlanıyor.

Halen karşılıksız çek oranları oldukça yüksek.

Türkiye Bankalar Birliği Risk Merkezi verilerine göre 2016 yılının ilk 11 ayında (Ocak-Kasım dönemi) karşılıksız işlemi yapılan çeklerin tutarı geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 3.2 oranında artarken, karşılıksız işlemi yapılan çek adedi yüzde 4 oranında arttı. Parasal tutarı 25 milyar 475 milyon TL olan 730 bin 144 adet çeke karşılıksız işlemi yapıldı. Aynı dönemde, karşılıksız işlemi yapılan 4.5 milyar TL tutarındaki 151 bin adet çek daha sonra ödendi.

“BANKALAR DA DİKKAT ETSİN”

İş dünyası hem karşılıksız çek oranlarının düşürülmesini hem de çeki artık güven ile kullanmayı istiyor. Bu konuda da yeni yılda başlayan karekod uygulamasına güveniyor. Ancak karekodun istenen başarıyı sağlayabilmesi için bankaların da çek verirken oldukça hassas olmasını talep ediyorlar.

Birleşmiş Markalar Derneği Başkanı Sinan Öncel, ödenmeyen çeklerde artış olduğunu vurgulayarak sözlerine başlıyor. Karşılıksız çeklerle ilgili yaptırımın artması gerektiğini belirten Öncel, ‘Umarım karekod uygulaması çekin itibarının yeniden iade edilmesini sağlar. Bankaların daha çek karnesi verirken çok duyarlı davranması ve sıkı bir denetimden geçirmesi gerekiyor. Karekod, bir ödeme sıkıntısı olması durumunda^ çek verenin kredibilitesini düşüren bir uygulama. Sisteme girdiğinizde çek verenin ne kadar çekinin döndüğünü bile görebileceksiniz. Umarım uygulama beklenen sonuçları verir” diye konuşuyor.

“REFERANS SİSTEMİ UYGULANSIN”

Mobilya Sanayi İş Adamları Derneği (MOBSAD) Başkanı Adnan Bostan ise, çekte karekod uygulamasının başlamasını faydalı buluyor. Çekteki tüm sorunların çözülebilmesi için çek karnesi verilirken bankalar arasında özel bir çek referans sistemi uygulanması gerektiğini belirtiyor. Bostan, bu konuda şu değerlendirmeleri yapıyor: “Piyasadaki 10 çekten birinin sahte olduğunu gözlemliyoruz. Çekteki hapis cezası kalktıktan sonra dolandırıcılar çalıntı çeklerle tahsilat yoluna gittiler. Bu noktada karekodun yasalaşması önemli. Ancak biz çek kullanacak kişilerin kredi limitlerinin de önemli olduğunu düşünüyoruz. 100 TL’lik ödeme gücü olan kişi 1 milyon TL’lik çek kesmemeli. Referans çek sisteminin gelmesi gerekiyor. Bankaların kişilerin kredibilitelerini sorgulayanlara net olarak gösterebildikleri resmi bir referans sistemi oluşturulması. Bu tam olarak uygulandığında karekod uygulaması da başarıya ulaşır.”

“SAHTE ÇEKE ÇARE”

TOBB Iklimlendirme Meclisi Başkanı Zeki Poyraz, Türkiye’de ticaretin yüzde 90’ınm çekle döndüğünü, bu nedenle çekle ilgili alman tedbirlerin ticareti rahatlatacağını düşünüyor. Piyasanın çek dolandırıcılarından çok muz-darip olduğunu belirten Poyraz şu değerlendirmeleri yapıyor:

“Çekte hapis cezasının geri gelmesi doğru bir karardı. Çeklerin güvenilir olması için karekod uygulaması da önemli. İnsanlar ‘Çeki ben vermedim, almadım’ diye itirazda bulunuyorlardı. Dolandırıcılar itibarlı firmaları satın alıyorlar sonra da onların çeklerini kullanarak piyasada vurgun yp yapıyorlar. Siz inceliyorsunuz firma temiz ama sonrasında başınıza gelmedik kalmıyor. Bu sorunların da çözülmesini ümit ediyoruz.”

MESİAD (Merter Sanayici ve İşadamları Derneği) Başkanı Yusuf Gecü ise, çeklerin kayıt alınmasını yararlı buluyor. “İnsanlar geri döndüğü için çek almaktan korkuyorlar” diyen Gecü, sözlerini şöyle sürdürüyor:

“Çek, bir nevi piyasa kredisidir. Finansmana ulaşmanın zor olduğu dönemlerde çek daha da önem kazanıyor. Ancak aldığınız çekin güvenilir olması da önemli. Şahsi ilişkilerle, banka şube müdürleriyle arası iyi olanlar rahatlıkla gidip çek karnesi alabiliyor. Piyasada sahte ve fotokopi çekler de çok fazla. Bankaya soruyorsunuz; “sıkıntı yok” diyorlar, ödeme günü geldiğinde ise sahte çek muamelesi görüyor.”

“TEREDDÜTÜMÜZ VAR”

Müteahhitler Federasyonu Başkam Necip Nasır ise, çek sisteminde bir revizyon yapılmasının gerekli olduğunun altını çiziyor. İnşaat sektöründe genelde işlerin çekle döndüğünü belirten Nasır, karekod uygulamasıyla ilgili tereddütleri olduğunu ise şu cümlelerle anlatıyor:

“Karekod uygulamasının tam detayını bilmediğimiz için tereddütlerimiz var. Çeki verenin sicili ne oranda görülebilecek? Mahremiyet açısından iş dünyasının da kendine ait hassasiyetleri var. Ancak yine de çek sisteminin bir disipline edilmesine ihtiyaç olduğunu düşünüyoruz.”

Sistem nasıl çalışacak?

• Karekodlu çekler, 09/08/2016 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan karar gereği zorunlu oldu.
• 1 Ocak 2017 tarihinden itibaren karekodlu çek uygulaması başladı.
• Türkiye’de müşterilerine çek defteri verebilen tüm bankalardan karekodlu çekler sağlanabiliyor.
• Ticaretin daha güvenli hale geleceği karekodlu çekle banka müşterileri, keşidecinin geçmiş ödeme performansına tek tıkla ulaşabilecek.
• Çek üzerindeki karekodun, Findeks Mobil Uygulaması’na okutulmasıyla Findeks Karekodlu Çek Raporu alınabilecek.
• Bu rapor sayesinde çekin dolaşımda olup olmadığına, çek yaprağı üzerindeki bilgilerin doğruluğuna ve keşidecinin çek ödeme geçmişine ilişkin detaylı bilgilere saniyeler içerisinde ulaşılacak.
• Yeni dönemde arkası yazılan çekler üç gün içinde piyasadan çekilecek.
• Bir şirketin yönetiminde görev i£p yapan, adına çek düzenlenen kişi, .JB çekleri ödenmiyorsa başka şirketin yönetiminde görev alamayacak.
• Ciranta (ciro eden kişi) için de Merkezi Sicil Sistemi veya T.C. kimlik numarası zorunlu olacak.
• Karşılıksız çek veren kişi başka şirketin yönetim kurulunda olsa dahi beş yıl çek yazamayacak.

Yahya TOPLU / TOBB Yönetim Kurulu Üyesi, Polatlı Ticaret Borsası Başkanı
İtibarı sarsılmıştı

Karekod uygulaması çekin itibarının yeniden geri getirilmesini sağlayacaktır. Bu uygulamanın fikir babası zaten TOBB’du. Ekonomik suça ekonomik ceza verilmesi kaidesiyle birlikte çekte hapis cezası kalkınca çekin itibarı da sarsılmıştı. Güvenli bir ödeme aracı olarak görülmüyordu. Bu nedenle bir karekod uygulamasını önerdik. Nihayetinde bazı bankalar da uygulamaya başladı ama yasal bir zorunluluk olmadığı için piyasada yeterince kullanılmıyordu. 1 Ocak’tan itibaren karekodun resmi olarak başlaması en çok da bizi memnun etti. Çek halen Türkiye’de önemli bir ödeme aracı. Benim un fabrikam var. Buğdayı peşin alıp unu vadeli satıyorum. Ticaretimin yüzde 50-60’ı çekle, kalanı da senetle dönüyor. Çekin itibarının geri dönmesini ümit ediyoruz.

Haşan ERKESİM / İTO Yönetim Kurulu Sayman Üyesi
“Kötü niyetlileri önleyecek”

Türkiye’de çek sistemi piyasada özel bir emisyon oluşturuyor. Kredi kaynaklarının kısıldığı, kredi maliyetlerinin arttığı dönemde çek daha da önem kazanıyor çünkü ekstra bir kredi hacmi oluşturuluyor. Türkiye’de çek sistemi güvene dayalı bir emisyon yaratırken son yıllarda çekle ilgili sıkıntılar arttı. Çeki tahsil etmek istediğinizde “Benim rızam dışında elimden çıktı, çalındı, kaybettim, ben kesmedim” gibi mazeretlerle karşılaşıyorduk. Sahte ve ikiz çeklerle insanlar dolandırılıyor. Sağlam müşterilerinizin çeklerini kopyalayarak taklit ettiklerinden siz de banka da şüphelenmiyorsunuz zaten. Karekod uygulaması, kötü niyetli insanların önüne geçecek. Karekodlu çekin aylar önce kim tarafından nasıl kesildiği bile görülebilecek. Piyasanın hareketlenmesi için çek kullanımının artması önemli. Karekod uygulamasıyla çekin eski güvenli itibarlı günlerine döneceğine inanıyoruz.

Bendevi PALANDÖKEN / Türkiye Esnaf ve Sanatkârlar Konfederasyonu Başkanı
Karşılıksız çek azalır

Yeni uygulama ile piyasalarda alış-verişler sonrasında çeke duyulan güven artacak, karşılıksız çek vakaları azalacak. Uygulama, 1 Ocak 2017’de başladı. Bankalar bundan böyle karekodsuz çek yaprağı veremeyecek. Ancak esnafımızın elinde 31 Aralık 2016 tarihinden önce basılan çekler varsa geçerli

olacak. Karekodlu çeki düzenleyen lehtar, teslim aldığı çeki sisteme kaydedecek. Çek ile alan-veren ve düzenleyen taraflara erişim karekod ile sağlanacak.

Çeki düzenleyip veren tüzel kişiyle ilgili oluşacak değişiklikler, şahsın sorumluluğunu devam ettirecek. Tarihli ve süresinde ibraz edilen çekle ilgili karşılıksız işlemi yapılmasına sebebiyet veren kişi hakkında, şikâyet üzerine, her bir çekle ilgili olarak, bin 500 güne kadar adli para cezası verilecek.

Hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı olanlar yasak süreleri içinde şirketlerinin yönetiminde görev yapamayacaklar. Çek hesabı açma yasağı olanlar Risk Merkezince bankalara bildirilecek. Çek ile ilgili verilen para cezalarını ödemezlerse cezaları hapis cezasına çevrilecek.