Bütçe yıla güçlü başladı
Bütçe, Ocak ayında 11.4 milyar TL fazla verdi. Sanayi ciro endeksi, 20Wda yüzde 7 arttı. Son 10 yılın en düşük üçüncü cari açığı 20Wda gerçekleşti. Cari işlemler dengesi, 2016’da 32.6 milyar dolar açık verdi.
KÜRESEL piyasaların ABD Merkez Bankası (FED) Başkanı Janet Yellen’ın açıklamalarına odaklandığı geçen hafta, önemli yurtiçi veriler açıklandı. Bütçe 2017 yılına güçlü bir performans ile başladı. 2017 Ocak ayında merkezi yönetim bütçesi 11.4 milyar TL fazla verdi. Sanayi cirosunda yılsonu coşkusu yaşandı. Aralık ayında aylık bazda yüzde 6.6, yıllık bazda yüzde 14.7 artan sanayi ciro endeksi, 2016 yılı genelinde yüzde 7 artış gösterdi. Cari işlemler hesabı Aralık’ta 4.3 milyar dolar açık verdi. Turizm gelirlerindeki gerileme, doğrudan yatırımlarda azalmaya rağmen, cari işlemler dengesi 2016 yılını 32.6 milyar dolar açıkla kapattı. Cari açık bu düzeyi ile son 10 yılın en düşük üçüncü açığı oldu.
2016 sonu itibarıyla kısa vadeli dış borç stoku, 2015’e göre yüzde 3.8 oranında azalışla 98.1 milyar dolar düzeyinde gerçekleşti. Son çeyrekte ekonomik aktivitede bir önceki çeyreğe göre toparlanma görülse de istihdam piyasasına bu toparlanma yansımadı. İşsizlik oranı kasımda yüzde 12.1’e, işsiz sayısı ise 3.7 milyon kişiye ulaştı. Kasım itibarıyla son bir yılda işgücü piyasasına 980 bin kişi katılırken, 391 bin kişiye yeni istihdam kapısı açıldı. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın önceki hafta başlattığı istihdam seferberliğine, iş dünyası ve sivil toplum kuruluşlarının rakamsal hedefler koyarak destek vermesi, işgücü piyasalarında 2017 yılına ilişkin umutları yeşertti.
İSTİHDAM 391 BİN KİŞİ ARTTI
Türkiye genelinde 15-64 yaş grubunda işsizlik oranı Kasım döneminde geçen yılın aynı dönemine göre 1.6 puan artışla yüzde 12.1’e, işsiz sayısı 590 bin kişilik artışla 3 milyon 715 bin kişiye yükseldi. TÜlK’in açıkladığı işgücü istatistiklerine göre, Kasım döneminde tarım dışı işsizlik oranı 1.9 puan artışla yüzde 14.3’e ulaştı. Genç nüfusta (15-24 yaş) işsizlik oranı 3.5 puanlık artış ile yüzde 22.6 olurken, ne eğitimde ne istihdamda olan gençlerin oranı 1.6 puan artışla yüzde 23.9’a yükseldi. 15-64 yaş grubunda işsizlik oranı 1.6 puanlık artışla yüzde 12.3 olarak gerçekleşti.
Kasım döneminde tarım sektöründe çalışan sayısı 101 bin kişi azalırken, tarım dışı sektörlerde çalışan sayısı 491 bin kişi arttı. İstihdam edilenlerin yüzde 18.7’si tarım, yüzde 19.6’sı sanayi, yüzde 7.4’ü inşaat, yüzde 54.2’si ise hizmetler sektöründe yer aldı. Önceki yılın aynı dönemi ile karşılaştırıldığında tarım sektörünün istihdam edilenler içindeki payı 0.6 puan, sanayi sektörünün payı 0.5 puan, inşaat sektörünün payı 0.1 puan azalırken, hizmet sektörünün payı ise 1.1 puan arttı.
KAYIT DIŞI İSTİHDAM YÜZDE 33.3
Kasım 2016 döneminde herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna bağlı olmadan çalışanların oram, bir önceki yılın aynı dönemine göre 0.7 puan artarak yüzde 33.3 olarak gerçekleşti. Maliye Bakanlığı tarafından derlenen verilere göre, 2016 yılı dördüncü çeyreğinde toplam kamu istihdamı 2015 yılının aynı dönemine göre yüzde 1.2 oranında artarak 3 milyon 562 bin kişi olarak gerçekleşti.
Kadın işsizliği Kasım döneminde bir önceki aya göre değişiklik göstermese de geçen yılın aynı dönemine göre arttı. Kasım döneminde kadın işsiz sayısı 358 bin kişilik artışla 1 milyon 566 bin kişi olurken, işsizlik oranı 3 puanlık artışla yüzde 13’ten yüzde 16’ya çıktı. Ekim döneminde kadın işsiz sayısı 1 milyon 579 bin kişi, işsizlik oranı ise yüzde 16 düzeyindeydi.
Kasım döneminde işgücü piyasasına giren kadın sayısı 468 bin kişi artışla 9 milyon 777 bin kişiye ulaşırken, kadın istihdamı 110 bin kişi artışla 8 milyon 211 bin kişiye yükseldi, istihdam oranı yüzde 27.5 düzeyinde sabit kaldı. Kasım itibarıyla son bir yılda yüksek öğretim mezunu kadınların işgücüne katılımı 273 bin kişi artışla 2 milyon 858 bin kişi olurken, istihdamı 108 bin kişi artışla 2 milyon 287 bin kişi düzeyinde gerçekleşti. Eğitimli kadınlarda işsiz sayısı ise son bir yılda 164 bin kişi artışla 570 bine ulaştı. Son bir yılda orta öğretim mezunu kadınlarda işgücüne katılım 103 bin kişi, istihdam 31 bin kişi, işsiz sayısı ise 72 bin kişi arttı.
işgücü istatistiklerini değerlendiren Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Mehmet Müezzinoğlu, Kasım döneminde yüzde 12.1’e yükselen işsizlik oranında, aralıkta da hafif bir yükselme olacağına işaret etti. “Belki yüzde 12.3 olabilir” diyen Müezzinoğlu, 2017 Ocak ayı itibarıyla işsizlik oranlarındaki artışların önce duracağını, ardından düşmeye başlayacağını söyledi, istihdam seferberliğinin katkısıyla yılsonu itibarıyla işsizlik oranlarının yüzde 9.5-10.5 bandına gerileyeceğini belirten Müezzinoğlu, işsizlik oranlarının 2017 Aralık sonunda 10’ların altına ineceğini kaydetti.
CARİ AÇIK 32.6 MİLYAR DOLAR
Cari açık 2016 Aralık’ta 2015’in aynı ayma göre gerilerken, yıllık cari açık ise 2015 seviyesinin bir miktar üzerinde gerçekleşti. Merkez Bankası ödemeler dengesi verilerine göre cari işlemler hesabı 2016 Aralık ayında bir önceki yılın aynı ayma göre 784 milyon dolar tutarında, yüzde 15.5 oranında azalarak 4 milyar 268 milyon dolar açık verdi. Cari işlemler açığı 2016’da bir önceki yıla göre 487 milyon dolar tutarında, yüzde 1.5 oranında artışla 32 milyar 605 milyon dolar oldu. Cari açık bu düzeyi ile son 10 yılın en düşük üçüncü açığı oldu. Cari işlemler hesabı 2009’da 11.4 milyar dolar, 2015’de 32.1 milyar dolar açık vermişti.
2016 yılında cari açığın sınırlı artmasında emtia fiyatlarının düşük seyretmesi etkili oldu. Yılın ilk yarısında düşük enerji fiyatlarının ithalat faturasına yansıması olumlu olurken, yılsonuna doğru bu avantaj kademeli bir şekilde azaldı. Ödemeler dengesi verilerine göre, 2016’da dış ticaret açığı bir önceki yıla göre 7.4 milyar dolar azalarak 40 milyar 746 milyon dolara düşerken, hizmetler dengesi fazlası 8.8 milyar dolar azalışla 15.4 milyar dolar oldu. Turizm gelirleri 2016’da 7.2 milyar dolar azalarak 13 milyar 960 milyon dolar düzeyinde gerçekleşti. 2016 yılında doğrudan yatırımlar 12.5 milyar dolardan 8 milyar 998 milyon dolara, portföy yatırımları 15.7 milyar dolardan 6 milyar 404 milyon dolar düzeyine geriledi. Net hata ve noksan kaleminde gösterilen kaynağı belirsiz para aralık ayında kaydedilen 1 milyar 964 milyon dolarlık girişle birlikte 2016 yıl genelinde 11 milyar 69 milyon dolara ulaştı. Merkez Bankası rezervlerinde ise 2016’da 818 milyon dolarlık artış kaydedildi.
BÜTÇE 11.4 MİLYAR TL FAZLA VERDİ
Bütçe, 2017 yılına güçlü başladı. 2016 Ocak’ta 4 milyar 199 milyon TL fazla veren merkezi yönetim bütçesi, bu yılın aynı ayında 11 milyar 431 milyon TL fazla verdi. Maliye Bakanlığı verilerine göre, 2017 Ocak’ta faiz dışı fazla geçen yılın aynı ayma göre yüzde 83.7 artışla 18 milyar 19 milyon TL oldu. Ocak’ta bütçe gelirleri yüzde 25.8 artışla 58 milyar 778 milyon TL, vergi gelirleri yüzde 22 artışla 48 milyar 421 milyon TL oldu. Vergi gelirlerindeki artış iç talepteki toparlanmayı teyit etti. Vergi gelirlerindeki artışın yaklaşık yarısı özel tüketim vergisine yapılan artış ve gelir vergilerindeki artıştan kaynaklandı. 2017 Ocak’ta bütçe giderleri yüzde 11.3 artışla 47 milyar 347 milyon TL olurken, faiz hariç giderler yüzde 10.4 artarak 40 milyar 759 milyon TL’ye ulaştı. Ocak’ta personel giderleri geçen yılın aynı ayına göre yüzde 9.3 artışla 16.3 milyar TL, sosyal güvenlik kurumlarına devlet primi giderleri yüzde 8 artışla 2.8 milyar TL, cari transferler yüzde 5.2 artışla 1 milyar 951 milyon TL oldu. Ocakta sağlık, emeklilik ve sosyal yardım giderleri için 10.3 milyar TL transfer yapıldı. Sosyal güvenlik primi işveren hissesinin 5 puanlık kısmının Hazine’ye ödenmesi amacıyla yapılan transfer tutarı ise 1 milyar 935 milyon TL oldu.
“TAŞIYICI KOLON”
TOBB ETÜ Öğretim Üyesi Dr. Cahit Sönmez, ekonominin zorlu bir süreçten geçtiği bir dönemde bütçenin hem faiz giderleri dahil hem de faiz dışarıda iken fazla vermiş olmasının oldukça önemli olduğuna dikkat çekti. Bütçe açıklarının ve kamu borç stokunun makul sınırların altında kalması ve kamu açığı finansman sorununun olmamasının tam anlamıyla Türkiye ekonomisinin taşıyıcı kolonu görevi gördüğünü söyleyen Sönmez şunları kaydetti:
“Türkiye ekonomisinde kırılganlıklar arttığında ve diğer gelişmekte olan ekonomilere göre negatif ayrıştığında bile Hazine kağıtları faiz oranları yüzde 12’leri aşmıyor. Aynı zamanda mali performansın güçlü olması Merkez Bankası’na para politikaları uygulamasında önemli hareket alanı yaratabiliyor. Ancak detaylara baktığımızda gelir kompozisyonunda dolaylı vergilerin doğrudan vergilere göre belirgin bir şekilde fazla olduğunu görüyoruz.”
SANAYİ CİRO ENDEKSİ
Türkiye ekonomisi içerisinde önemli bir paya sahip olan sanayi sektöründeki ciro değişimlerini ortaya koyan “Sanayi Ciro Endeksi” 2016 yılını artışla kapattı. TÜlK’in geçen hafta açıkladığı verilere göre, 2016’da yıllık ortalama sanayi ciro bir önceki yıla göre yüzde 7.1 artışla 187.2’den 200.4’e ulaştı. Arındırılmamış seriye göre aralıkta toplam sanayi ciro endeksi bir önceki aya oranla yüzde 6.6, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 14.7 oranında artışla 242.5 oldu.
