Yeni bir girişim önerisi: Deniz yosunları kültür çiftliği

Batı’nın sıradan süpermarketlerinde bile ‘wakame’ ve ‘nori’ye rastlamak mümkün. Son 10 yılda deniz yosunları üretimi dünya ölçeğinde 8.4 milyon tondan 19 milyon tona yükseldi…

GEÇEN hafta yayınladığımız ‘alg yetiştiriciliği’ önerisi hayli ilgi görmüşe benziyor. iki okurumuz yalnız alglerin değil, deniz yosunlarının da tıpkı balık çiftlikleri gibi hayata geçebileceğini merak ediyor ve soruyor: ‘Bu işler ülkemizde yapılabilir mi; ürünler bizim mutfağımızda tutar mı?’

Tam da bu konuda bir yazı kaleme almayı düşünüyordum, isabet oldu. Deniz yosunları gerçekten de son yılların dikkat çeken besin maddeleri arasında. Uzakdoğu beslenme kültüründe temelli bir yeri olmasına karşın, Batı’da en yeni egzotik lezzetler arasında yer alıyor. Yosunlar özel hazırlanmış denizel kültür çiftliklerinde yetiştiriliyor, işlendikten sonra prestijli noktalarda satışa sunuluyor.

ÇİFTLİKTE YETİŞTİRMEK ZORUNLU

Japonların dünya mutfaklarına hediye ettiği ‘nori’ adıyla bilinen türler bu işin öncülleri arasında. ‘YVakame’ ise Batı’da yeni yeni tanınıyor. Uzakdoğu dışında yetiştiriciliği yapılan yerlerin başında ABD var. Kuzey Kaliforniya başta olmak üzere Montana, Washington ve Oregon eyaletlerinde birçok yosun türü deniz içinde kurulan devasa çiftliklerde yetiştiriliyor.

Tüketim hem lezzet hem de sağlık tercihi açısından oldukça yoğun. ABD’nin en mütevazı süper marketlerinde bile ‘wakame’ ve ‘nori’ye rastlamak mümkün. Ancak ilginç bir ayrıntı var: Yenilebilir deniz yosunlarının mutlaka denizel çiftliklerde sertifikayla yetiştiriliyor olması önemli. Tatlısularda, göl ve nehirlerde kendiliğinden yetişen benzer bitkiler ise sağlığa zararlı. Nitekim türü ne olursa olsun doğal olarak açık denizden gelişigüzel toplanan yosunların da raflara çıkması kesin olarak yasak.

Denizel çiftliklerde hasat edilen yosunlar hem lezzetli oluyor hem de her biri sağlık iksiri gibi tüketiliyor. Menşe itibariyle Pasifik Okyanusundan yayılan türlerin Akdeniz ve Ege’de kültüre alınması mümkün. Henüz yeterli araştırma olmamasına rağmen Karadeniz’in bazı kesimleri bu işin kültür alanlardan biri olabilir.

SANAYİDE ÇOK TÜKETİLİYOR

Deniz yosunlan yalnız mutfaklarda değil, sanayide de tüketiliyor. Örneğin ‘karragenan’ (E407) olarak bilinen, çoğu sıvı besin ve içeceğe kıvam artırıcı olarak eklenen madde yine kültür çiftliklerinde yetiştirilen yosunlardan elde ediliyor. Bira, meşrubat, süt, et ürünleri, çikolata ve dondurma endüstrisi yosun özütlerini çok kullananlar arasında. Binlerce tonluk tüketim söz konusu. Öyle ki çoğu kozmetiklerde ve bildiğimiz diş macunlarında da yosun özütleri yer alabiliyor.

Fantastik şekilleriyle renk dünyasının ilginç türevlerini bünyesinde bulunduran deniz yosunlarının yenilebilenleri arasında ‘wakame’ ve ‘nori’ dışında daha kompleks türler de var. Marul yaprakları gibi suda salınanların yanında, saç benzeri filamentlere sahip olanlar, yeşil bir paspas gibi su zeminini kaplayan cinsler hemen dikkat çekiyor.

Yosun yetiştiriciliği emek yoğun bir iş olmamasına rağmen, çiftlik kurulacak denizin temiz ve berrak olması, kıyı şeridinden bulaşabilecek atıklardan korunması gerekiyor. Son 10 yılda deniz yosunlan üretimi dünya ölçeğinde 8.4 milyon tondan 19 milyon tona yükselmiş bulunuyor. Önemli bölümü Asya kökenli olmasına rağmen Portekiz gibi piyasaya girmiş Batılı yeni oyuncular da var. Bugün kontaminasyon (bulaşıktık) riskinden dolayı Japonya hariç Batı’daki çiftliklerde yetiştirilen türler daha çok tercih ediliyor. Bunların içinde Japonya’nın ürettiği çeşitler yetiştiricilik için her zaman birer referans kaynağı oluyor.

HEM SAĞLIKLI HEM LEZZETLİ

Yetiştirici adaylarına önerimiz önce sanayide kullanılan bazı yosun türlerini kültüre almaları, daha sonra besin olarak tüketilecek yosunlara geçiş yapmaları. Örneğin Japonya diğer onlarca tür dışında sadece yosun ve kırmızı alg karşımı bir bitki olan ‘nori’den yılda ortalama 2 milyon dolar kazanıyor.

Deniz yosunları özelde beslenme ve gıda endüstrisinde tüketilmiyor. Son yıllarda doğal kaynaklara yönelen ilaç ve sağlık katkıları endüstrisi de deniz yosunlarına büyük ilgi gösteriyor. Örneğin en tanınmış yosun türü Svakame’nin işlem görmüş özütü kalp sağlığı, hormon desteği, kemik gelişimi ve cilt gençliği amaçlı birçok takviye ürününde yer alıyor. Japon mutfağının spesiyalitelerinden olan ‘miso çorbası’ ününü wakame yosununa borçlu.

Tatlı tuzlu arası bir lezzete sahip olan ‘wakame’nin dünya mutfaklarına lezzet katkısı olarak girmesi ise mutfak sanatında yeni bir modayı başlatmış durumda. Medyada en yeni trendlerden birini oluşturan kültür yosunlarıyla ilgili yazılıp çizilenler sağlık ve lezzet konusuna odaklanıyor, deniz yosunlarının popülaritesi artıyor. İnsan organizmasının ihtiyaç duyduğu oligoelementleri bünyesinde toplayan deniz yosunlarının onlarca çeşidi sağlıklı yaşam unsuru haline gelmiş durumda. Örneğin ‘wakame’de bulunan ‘fukoexantin’ adlı bileşik obezite konusunda gelecek için önemli keşiflere kapı aralıyor.

SÜPER GIDALAR ARASINDA

İddialara göre gelmiş geçmiş en etkili yağ metabolizması düzenleyicilerinden biri yine bu yosun ailesi. Ayrıca kısırlığı önleyen maddeler içeriyor, hormonları dengede tutarak kemik erimesini önlüyor. Geleneksel Çin ve Japon tıbbmda özelliklerine ilişkin çok sayıda araştırma var. Batı’da ise her yıl onlarca kitap yayınlanıyor. Deniz yosunlarının ortak özelliği tüm karasal bitkilere göre çok yüksek vitamin ve mineral içermeleri. Örneğin B12 vitamini açısından daha üstün bitkisel lezzet henüz keşfedilmemiş.

Deniz yosunları Asya mutfaklarında olduğu kadar Amerika, Kanada, Portekiz, Ispanya’da da sıradan hale gelmiş durumda. Düşük proteinli gıdalara alternatif olacak ürünlerde çok kullanılıyor. Yosunlu ekmekler, krakerler ve kimi unlu ürünler bu sayede ‘süper gıda’ sınıfına giriyor. Son yıllarda çeşitli soslarının vazgeçilmezi olan yosunların başında ‘nori’ ve ‘kombu’ türleri geliyor.

Bu cazip işe merak duyan girişimci adaylarının deniz yosunu çiftliklerini yerinde görüp incelemelerini öneriyoruz. Konuyla ilgili çok sayıda yayın bulunması fizibilite aşamasının başarıyla sonuçlanmasını sağlayabilir. Kısacası, değişik ve farklı bir uğraşı alanı olarak etraflıca incelenmesinde yarar var.

Farklı iş modelleri ve girişimcilik için yeni iş fikirleri paylaşmaya devam edeceğiz.

Nur Demirok / Para