SATOŞİ NAKAMOTO TAKMA ADINI KULLANAN KİŞİ YA DA KİŞİLER TARAFINDAN YARATILAN ve dâhice olduğu şüphe götürmeyen blok zinciri, gitgide önem kazanarak herkesin akimdan geçen bir sorunun hedefine dönüştü.
Dijital verinin kopyalanmasına değil de dağıtılmasına izin veren blok zinciri, yepyeni bir internet türünün omurgasını oluşturuyor. Aslında dijital para birimi Bitcoin için tasarlanmış olsa da, teknoloji camiası bu teknolojiye yeni potansiyel kullanım amaçları buluyor.
Tıpkı internette ya da otomobillerde olduğu gibi, blok zincirini kullanmak için nasıl işlediğini bilmeniz gerekmiyor. Ama bu yeni teknolojiye aşinalık kazandıkça neden devrimci bir teknoloji olduğunu daha iyi anlıyorsunuz.
Dağıtılmış veri tabam Bilgisayarlardan oluşan bir ağa binlerce kez kopyalanarak dağıtılan bir hesap tablosu düşünün. Sonra da bu ağm, söz konusu tabloyu düzenli olarak güncellemek üzere tasarlandığını düşünün. İşte blok zincirini anlamaya başladınız.
Bir blok zincirindeki bilgi, paylaşılan ve sürekli güncellenen bir veri tabanı halinde varlığını sürdürüyor. Ağı bu biçimde kullanmamn bariz faydaları var. Block zinciri veri tabanı tek bir konumda saklanmadığı için, kayıtlar herkese açık ve kolayca doğrulanabiliyor. Bu bilginin hackerların erişip bozabileceği merkezi bir sürümü de bulunmuyor. Aynı anda milyonlarca bilgisayarda barındırıldığından, veri tabanındaki veriye internetteki herkes erişebiliyor.
Blok zincirinin sağlamlığı ve güvenilirliği Blok zinciri, tıpkı internet gibi dâhili bir sağlamlığa sahip. Ağ boyunca birbirinin aynı bilgi blokları saklandığından, blok zinciri:
ı- Tek bir kurum ya da kuruluş tarafından kontrol edilemiyor.
2- Tek bir kırılma noktasına sahip değil.
İçeriğe Ait Başlıklar
Doğrulama
- Birisi işlem talebinde bulunuyor.
- Talep edilen işlem, düğüm olarak bilinen bilgisayarlardan oluşmuş bir P2P ağında yayınlanıyor.
- Düğüm ağı, bilinen algoritmaları kullanarak işlemi ve kullanıcının durumunu onaylıyor.
- Onaylandıktan sonra işlem diğer işlemlerle birleştirilip kayıt defteri için yeni bir veri bloku oluşturuyor.
- Yeni blok mevcut blok zincirine kalıcı ve değiştirilemez biçimde ekleniyor.
- işlem tamamlanıyor.
KRİPTO PARA BİRİMİ
- Doğrulanmış bir işlem kripto para birimi, sözleşme, kayıt vb. bilgiler içerebilir.
- Asli değeri bulunmuyor, yani karşılığında altın gibi başka bir şey yok.
- Fiziksel biçimi yok ve sadece ağ üzerinde varlığını sürdürüyor.
- Arzı bir merkez bankası tarafından belirlenmiyor ve ağ tamamen merkeziyetçilikten uzak.
YENİ AĞLAR
Dağıtık kayıt defterleri özel ya da herkese açık olabiliyor, yapıları ve boyutları değişebiliyor.
Halka açık blok zincirleri işlemleri doğrulamak için bilgisayarın hesap gücünü (“maden çıkarmayı”) gerektiriyor.
Düğüm ağı, bilinen algoritmaları kullanarak işlemi ve kullanıcının durumunu onaylıyor.
- – Kırmızıyla (•) gösterilen kullanıcılar anonim.
- – Her kullanıcıda kayıt defterinin bir kopyası var ve kullanıcılar işlemleri onaylamaya bağımsız olarak katılıyor.
- – Maviyle (•) gösterilen kullanıcılar anonim değil.
- – Kullanıcıların kayıt defterinin kopyasını alması ve işlem onaylamaya katılması için izin gerekiyor.
Bitcoin 2008’de icat edildi ve o günden bu yana önemli bir problem yaşanmaksı-zın Bitcoin blok zinciri çalışmayı sürdürüyor. Şu ana kadar Bitcoin’in yaşadığı tüm sorunların altında ya hackleme çabaları var ya da yönetimsel hatalar. Bir diğer deyişle, bu sorunlar kötü niyetten ya da insan hatasından kaynaklanıyor; altında yatan konseptlerde hata olduğu için değil.
İnternet de 30 yıldan beri ayakta kalabildi. Bu da henüz geliştirilmeye devam eden blok zinciri teknolojisi için iyi haber demek.
Şeffaf ve bozulmaz Blok zinciri teknolojisi kendini her on dakikada bir otomatikman güncelle-yen bir fikir birliği halinde. Kendi kendini denetleyen bir dijital değer ekosistemi olan ağ, gerçekleşen her işlemi on dakikalık aralıklarla güncelliyor. Bu işlemlerin her birine “blok” deniyor ve böylece iki önemli şey ortaya çıkıyor: İlki, şeffaflık verisinin tüm ağa gömülü ve herkese açık olması. Diğeriyse blok zincirindeki herhangi bir bilgi birimini değiştirmek için tüm ağınkinden daha büyük bir işlem gücüne ihtiyaç olması ve bu yüzden bozulmaması.
Bu durum teoride mümkün olsa da, uygulamada olanaksız. Örneğin, Bitcoin toplamak için sistemin yönetimini ele geçirirseniz Bitcoin’lerin değerini de sıfırlamış oluyorsunuz.
Düğümlerden oluşan ağ Blok zinciri, hesaplama yapan “düğümlerden” oluşuyor. Düğüm, blok ağı zincirine bağlı çalışan ve işlemleri onaylamakla ve aktarmakla yükümlü bir istemci çalıştıran bilgisayar demek. Düğümler blok zinciri ağına katıldıkları anda otomatikman blok zincirinin bir güncel kopyasını indiriyor.
Bir araya gelen düğümler, internetin şu anki işleyişinden tamamen farklı ikinci düzey ve güçlü bir ağ oluşturuyor. Her düğüm, blok zinciri üzerinde bir “yönetici” ve ağa kendi isteğiyle katılıyor. Bu bakımdan ağın merkezi olmadığı söylenebilir. Bununla birlikte, her düğümün ağa katılmasının bir ödülü var: Bitcoin kazanma şansı.
Düğümlerin yaptığına “maden çıkarma” dense de aslında bu yanlış bir tabir. Aslında her düğüm, hesaplamalı yapbozları çözmek için birbiriyle yarışıyor. Bitcoin, ilk başta blok zincirinin merkez noktasındaydı. Şimdilerdeyse bu teknolojinin sayısız uygulama alanından yalnızca biri olarak düşünülüyor. Günümüzde Bitcoin benzeri kripto para birimlerinin sayısı 700 u aşıyor. Ayrıca orijinal blok zinciri konseptinin potansiyel uyarlamaları da şu anda sürüyor ya da geliştirme safhasında.
Blok zinciri, yapısı itibariyle merkezi olmayan bir teknoloji. Blok zincirinde meydana gelen her şey tüm ağı etkiliyor. Bunun da birtakım önemli sonuçları var. İşlemleri doğrulamanın yeni bir yolu olan blok zinciri, geleneksel ticaretin bazı yönlerini de geçersiz kılıyor: Söz gelimi, borsa işlemleri blok zincirinde neredeyse anında gerçekleşebilir ya da tapu kadastro gibi kayıtlar tümüyle halka açık tutulabilir.
Bitcoin işlemlerini kaydeden veri tabanı, blok zinciri teknolojisini kullanan bir küresel bilgisayar ağı tarafından ortaklaşa yönetiliyor. Yani Bitcoin’in yöneticisi tek bir kurum değil, ağın ta kendisi. Merkezi olmayışı, ağın kullanıcıdan kullanıcıya (P2P) esasıyla çalışabileceği anlamına geliyor. Bu kitlesel işbirliğinin potansiyelini daha yeni keşfediyoruz.
Blok zincirini kim kullanacak?
Web altyapısında olduğu gibi, blok zincirinden de faydalanmak için içyüzünü bilmek gerekmiyor. Şu anda blok zinciri teknolojisinin en büyük potansiyel kullanım alanı finans dünyası. Dünya Bankası 2015’te yapılan para transferlerinin 430 milyar ABD dolarını aştığını söylüyor ve şu anda blok zinciri geliştiricilere büyük rağbet var.
Blok zinciri bu tür işlemlerde aracıyı ortadan kaldırabiliyor. Nasıl ki grafiksel kullanıcı arabirimleri (GUI) masaüstü kavramı sayesinde bilgisayar kullanımını herkese açtıysa blok zincirini kullanmak için de “cüzdan” isimli grafiksel kullanıcı arabirimleri yaygın olarak kullanılıyor. İnsanlar Bitcoin’le alışveriş yapmak ya da diğer kripto para birimleriyle birlikte depolamak için bu uygulamaları kullanıyor.
Çevrimiçi işlemler kimlik doğrulama süreçleriyle yakından ilişkili. Gelecekte cüzdan uygulamalarının başka tür kimlik yönetim türlerinin önünü açacağına kesin gözüyle bakabiliriz.
Blok zinciri yeni bir Web 3.0 mı demek?
Blok zinciri internet kullanıcılarına değer yaratma becerisi kazandırıp dijital bilginin doğrulamasını yapıyor. Bundan işyerleri nasıl fayda sağlayacak? Adına “akıllı sözleşme” denen dağıtılmış kayıt defterleri, ancak belirtilen şartlar yerine getirildiğinde işletilen basit sözleşmeler kodlanmasını olanaklı kılıyor. Ethereum, sırf bu amaçla yapılmış bir açık kaynak kodlu blok zinciri projesi. Daha emekleme aşamasında olmasına rağmen, Ethereum’un blok zincirlerinin yararlılığını dünyayı değiştirecek ölçeğe taşıma potansiyeli bulunuyor.
Teknolojinin şu anki düzeyinde akıllı sözleşmeleri basit işlevleri yerine getirecek biçimde programlamak olanaklı. Söz gelimi, blok zinciri teknolojisi ve Bitcoin kullanarak, belirli bir finansal araç belli bir düzeye gelince bir ödemeyi gerçekleştirebiliyorsu-nuz. Örneğin şu anda bir taşıma aracını paylaşmak isteyenlerin Uber gibi bir aracıya ihtiyacı var. Oysa kişiler arası ödeme sayesinde blok zinciri, tarafların doğrudan etkileşmesine ve ortaya gerçekten de merkezi olmayan bir paylaşım ekonomisinin çıkmasına yol açabilir.
Bunun bir örneği de OpenBazaar (https://openbazaar.org). Site blok zinciri kullanarak eBay’’in P2P versiyonunu oluşturuyor. Uygulamayı aygıtlarınıza kuruyor, sonra OpenBazaar satıcılarıyla hiçbir komisyon ve aracılık bedeli olmaksızın alışveriş yapıyorsunuz. Protokolün “kural tanımayan” doğası, kişisel ününüzün iş anlaşmalarında şu an eBayde olduğundan çok daha etkili olmasını sağlıyor.
Kitle kaynak
Kickstarter ve Gofundme gibi kitle kaynak girişimleri, yavaş yavaş ortaya çıkan P2P ekonomisinin İleri çalışmalarım yürütüyor. Bu sitelerin popülerliği, insanların ürün gelişiminde doğrudan söz sahibi olmak istediğinin bir kanıtı. Blok zincirleri bu ilgiyi bir sonraki basamağa taşıyarak kitle kaynaklı risk sermayesi yatırım fonları kurulmasını sağlayabilir.
Fikir haklarının korunumu
Bilindiği gibi, dijital bilgileri sonsuz defa kopyalamak ve internet sayesinde her yere dağıtmak olanaklı. Bu da web kullanıcılarına ücretsiz içeriklerden oluşan bir altın madeni sağlıyor adeta. Ne var ki telif hakkı sahipleri o kadar şanslı değil. Hem fikir haklarını yitiriyor hem de bu yüzden maddi zarara uğruyorlar. Akıllı kontratlar telif haklarını koruyabilir, yaratıcı eserlerin internetten satışını otomatikleştirerek dosya kopyalama ve dağıtım riskini ortadan kaldırabilir.
Örneğin İngiliz şarkıcı ve besteci Imogen Heap’in kurduğu Mycelia, P2P müzik dağıtımı için blok zinciri kullanıyor ve müzisyenlerin şarkılarını doğrudan hayranlarına satmasını sağlıyor. Aynı zamanda yapımcılara lisans örnekleri gönderiyor, telif gelirini şarkı yazarları ve müzisyenler arasında otomatikman bölüştürüyor. Tüm bunlar da akıllı sözleşmelerle otomatikleştirilmiş. Blok zincirlerinin kesirli kripto para birimlerinde ödemeyi mümkün kılması (yani mikro ödemeler) blok zincirinin bu senaryoda büyük başarı şansı olduğunu akla getiriyor.
Kimlik yönetimi
Web üzerinde daha iyi kimlik yönetimine gereksinim olduğu şüphe götürmez. Kimlik doğrulama internet üzerinden gerçekleşen tüm finan-sal işlemlerin zayıf noktası. Ne var ki webden ticaretle birlikte gelen güvenlik risklerine karşı çözümler hiç de iyi değil. Dağıtılmış kayıt defterleri kim olduğunuzu kanıtlamanın geliştirilmiş yöntemlerini ve kişisel belgeleri sayısallaştırma fırsatını sunuyor. Güvenli bir kimlik sahibi olmak paylaşım ekonomisinde gerçekleşen çevrimiçi et-İdleşimler için de önemli olacak. Sonuçta iyi bir ün sahibi olmak internetten alışverişin en temel gereksinimi. p/s
