Felci İyileştirmek İçin Robot Geliştirdi

Interact’in geliştirdiği rehabilitasyon robotları, fizik tedavi sürecinin maliyetini düşürerek iyileşme sürecini hızlandırıyor.

Her yıl 17 milyon kişi felç geçiriyor. Her altı kişiden birinin felç geçirmesi muhtemel… Felç geçiren hastaların yüzde 75’inin tedavi edilmesi gerekiyor. Bu tedavinin de etkili olan tek bir yolu var: Fizik tedavi… Örneğin felçli bir hastanın tedavisinde çeşitli eklem hareketleri, germe egzersizleri, kasların güçlendirilmesi ve mobilizasyon aktiviteleri önemli yer tutar. Ancak mevcut fizik tedavi yöntemleri ve teknolojisi, düşük performanslı ve yavaş sonuç veriyor. İkisi de doçent olan Volkan Patoğlu ve Esra Erdem’in Sabancı Üniversitesi spin off’u Interact’ı, fizik tedavi sürecindeki bu problemleri çözmeyi vaat ediyor. Hem de World Health Organisation’a göre ABD ve Avrupa’da 100 milyar dolarlık bir hacme ulaşan fizik tedavi harcamalarındaki maliyetleri aşağı çekerek…

Patoğlu ve Erdem’in Sabancı Üniversitesi İnsan Makina Etkileşim Laboratuvarı’nda geliştirdiği rehabilitasyon robotu ve akıllı protez sistemi temelde bir tıbbi cihaz. Hem kol hem de bacak için tasarlanan cihaz, 30 saniye içinde kullanıma hazır hale geliyor. Bu sürenin diğer cihazlarda 20 dakikaya kadar çıktığını söyleyen Esra Erdem, “Bu da hastayı yoruyor. Oysa bizim cihazımız çubuk krakerle bile hareket ettirilebiliyor. Böylece felçli hastalara çok geniş bir çalışma alanı sağlıyor” diyor. Diğer taraftan Interact’in cihazı makine öğrenme teknolojisine dayandığı için kişiselleştirilmiş bir tedavi imkanı sağlıyor: Terapist, temel egzersizleri hasta ve cihazla bir kere uyguluyor. Cihaz hareketi algıladıktan sonra hastayla birlikte tekrar etmeye başlıyor. Hasta da cihazla birlikte etkileşime geçiyor. O sırada cihaz bilgi toplayarak tedaviyi kişiselleştiriyor. “İyileşme sürecini nicel ölçütlerle takip edilebiliyoruz” diyor Patoğlu, “Bu da fizik tedavi egzersizlerinin her hastanın iyileşme hızma paralel olarak özel bir programla uygulanmasına imkan sağlıyor ve tedavinin başarısını olumlu yönde etkiliyor.”

Volkan Patoğlu ve Esra Erdem, Interact teknolojisini sekiz yıllık bir laboratuvar çalışması sonucu geliştirdi. Ana çalışma alanı insan-makine etkileşimi, robot destekli rehabilitasyon (fizik tedavi) sistemleri olan Patoğlu, ODTÜ sonrası Michigan Üniversitesi’nde Makine Mühendisliği ile Elektrik ve Elektronik Sistemleri’nde yüksek lisans ve doktora yaptı. Rehabilitasyon robotları üzerinde doktora sonrası çalışmaya başladı. Bu alanı seçmesinin nedenini, “insanların hayatına doğrudan dokunan bir teknoloji geliştirmek en büyük motivasyonum” diye açıklıyor. Bu dönemde büyük hastane gruplarında felçli hastalar üstünde denen dünyanın ilk rehabilitasyon robotlarından birinin klinik deneylerini yaptığını anlatıyor. 2007’de ise Türkiye’ye dönerek Sabancı Üniversitesi’nde İnsan Robot Etkileşimi Laboratuvarı’nı kurdu.

Doç. Dr. Esra Erdem ise Bilkent Üniversitesi Fen Bilimleri mezunu. O dönemde yapay zeka konusunda çalışmaya karar verdiğini söylüyor. “Çünkü insanların hayatını kolaylaştırabilecek uygulamalar geliştirebileceğimi hayal ettim” diyor bu alana girme nedenini… Daha sonra bu doğrultuda Teksas Üniversitesi’nde bilgisayar bilimleri ve yapay zeka alanında mastır ve doktora yaptı. Post doktora için Toronto Üniversitesi’ne giden Erdem, ailevi sebeplerden ötürü 2007’de Türkiye’ye dönerek Sabancı Üniversitesi bünyesinde Bilgi Gösterimi ve Otomatik Akıl Yürütme Laboratuvarı’nı kurdu.

Patoğlu ve Erdem’in yolları okula geldikleri aynı gün kesişmiş. “Çünkü yapay zeka ve robotik birbirine yakın alanlar… Aynı dili konuşmaya başlayınca birbirimizin konularını öğrenmeye başladık” diyorlar. Bu etkileşim Bilişsel Robotik Laboratuvarı’nı kurulmasını sağlamış. Böylece 2007’de önce lisans öğrencileriyle çalışmaya başlamışlar. Daha sonra mastır ve doktora öğrencileri de dahil olmuş. Bu ortaklık sayesinde 2014’te TÜBİTAK desteği ile hem hastaların tedavisini hızlandıracak hem de terapistlerin iş yükünü azaltacak bir rehabilitasyon robot sistemi geliştirilmiş. Bu haber gazetelerde yer bulunca hastalar arasında büyük ilgi görmüş. Hatta bazıları onlara ulaşıp hikayelerini anlatmış. Erdem, “Çok dokunaklıydı. Asıl kararı, yani bu işin ticaretini yapıp insanlara ulaştırmaya o gün verdik” diyor. Aynı yıl Doç. Dr. Cemil Arıkan tarafından Tekno-park İstanbul’a davet edilen ikili, Interact’ı 2015’te kurdu. Projeye ulusal ve uluslararası fonlardan aldıkları parayla başladılar. Patoğlu, şimdiye kadar 2,5 milyon dolar kaynak sağladıklarını, bugünlerde de yeni bir yatırım turunun arifesinde olduğunu söylüyor. Diğer taraftan yeni tur öncesi, ocakta, iş modellerini de değiştirdiler. Sağlık alanında dokuz yıllık tecrübesi olan ve Patoğlu’nun ODTÜ’den arkadaşı Salih Derici şirketin yönetimini üstlendi. “Çünkü teknolojimiz çok güçlü ama kaynak bulmakta ve operasyonel işleri yönetmekte zorlanıyorduk” diyor Patoğlu, “Salih’e üç ay önce birlikte çalışmayı teklif ettim. Bu ay şirkete hem melek yatırımı yaptı hem de yönetimini devraldı.”

Şimdi yol haritasındaki ilk iş, insanların teknolojilerine dolayısıyla cihazlarına erişimini artırmak. Sonrasında hastalardan veri toplamaya başlayacaklar. Amaçları bu verileri işleyip gerçek kişiselleştirilmiş tedaviyi başlatmak… “Cihazımız ev ya da hastane ortamında tıbbi ve ekonomik açıdan en etkin biçimde çözüm sunabiliyor. Dünyada bir ilk…” diyor Esra Erdem, “Felçli hastaların hepsinin cihazımıza erişebilmesini istiyoruz.”