Avrupaya Ticaretin Kapısı Moldovayı Tanıyalım

Dört milyon nüfuslu Moldova’nın 54 ülkeyle vize serbestisi, 43 ülkeyle de serbest ticaret anlaşması var. Üstelik Türkiye ile olan anlaşmanın kapsamı bu yıl genişliyor. Ülke birçok pazarın giriş kapısı konumunda…

AVRUPA’NIN güneydoğusunda yer alan Moldova’nın dünyada çok az ülkenin sahip olduğu bir özelliği var. Belki çok büyük bir pazar değil, Türkiye’de yatırım yapıp istihdam sağlayacak çok güçlü şirketleri de yok. Fakat birçok pazara giriş kapısı konumunda. 54 ülkeyle vize muafiyeti bulunan Moldova’nın 43 ülkeyle de serbest ticaret anlaşması (STA) var. Bu sayede Moldova menşeli malların Avrupa Birliği ülkelerinden Bağımsız Devletler Topluluğu’na çok geniş bir coğrafyaya sıfır gümrükle girme imkanı bulunuyor. Moldova ile 2016’dan bu yana Türkiye’nin de Serbest Ticaret Anlaşması var. Üstelik bu yıl STA kapsamına tarım ürünleri ve hizmetler sektörünün de dahil edilmesi bekleniyor. Son yıllarda gerçekleştirdiği uluslararası anlaşmalarla dünya ticaretine daha fazla entegre olmaya başlayan Moldova’yı mercek altına aldık…

Moldova’nın künyesi

Başkenti: Kişinev
Para birimi: Moldovan Leu
Nüfusu: 3.5 milyon
Kişi başı milli geliri: 5.500 dolar
İhracatı: 2 milyar dolar
İthalatı: 4 milyar dolar
İhraç edilebilecek ürünler: Tekstil ve konfeksiyon, makine ve akşamları, yaş meyve ve sebze, plastik ürünler, demir çelik ürünleri, eczacılık ürünleri ve tıbbi cihazlar, çikolatalı mamuller, temizlik ve kozmetik ürünleri, inşaat malzemeleri, beyaz eşya, televizyon, otomotiv yedek parçalan, tarım makineleri.
İthal edilebilecek ürünler: Yağlık ayçekirdeği, giyim eşyası ve aksesuarları, buğday, mısır, ceviz, tohum, fide, et, hayvan yemleri, camdan damacana, şişe, kavanoz, demir, alüminyum, hurda.

GURBETÇİ DÖVİZLERİ

Dış ticaretini başta Romanya ve Ukrayna olmak üzere çevresindeki ülkelerle gerçekleştiren Moldova, Karadeniz’e kıyısı olmamasına rağmen Karadeniz ülkesi olarak değerlendiriliyor. Yaklaşık olarak Konya büyüklüğünde yüzölçümü bulunan ülkenin nüfusu ise yaklaşık 4 milyon civarında. Uluslararası Para Fonu (IMF) verilerine göre, 2016 yılı itibariyle kişi başı GSYIH’si 2 bin dolar ancak satın alma gücü paritesine (SAGP) göre hesaplandığında bu rakam 5 bin 500 doları buluyor.

Yıllık ihracatı 2 milyar dolar civarında ancak ülke ekonomisinde yurtdışındaki vatandaşlarının transfer ettikleri paraların de önemli katkısı var. Çünkü yaklaşık bir milyon Moldovalı başta İtalya ve Almanya olmak üzere, ağırlıklı olarak Avrupa ülkelerinde çalışıyor. Moldovalı gurbetçilerin ülkelerine gönderdikleri döviz miktarı geçen yıl 1.5 milyar dolar olarak gerçekleşti. Yıllık ithalatı 4 milyar dolar olan Moldova’nın dış ticaret açığının kapatılmasında gurbetçi gelirlerinin kuşkusuz ciddi payı var.

TARIMA DAYALI SANAYİYE SAHİP

Bir tarım ülkesi olan Moldova’nın ekonomisi büyük oranda tarıma dayalı sanayi temelli. En önemli tarım ürünlerini tahıllar, yağlı tohumlar, baklagiller, üzüm, şeker pancarı, meyve ve sebze oluşturuyor. Tarıma dayalı sanayide ise et ürünleri, şarap, meyve ve sebze konserveleri ile süt ürünleri üretimi öne çakıyor.

Bunun yanında otomotiv yan sanayi, tekstil ve konfeksiyon, kauçuk ve plastik sektörlerinin de ülke ekonomisine katkısı önemli düzeyde.

Moldova’yı önemli kılan en önemli özelliği ise daha önce de belirttiğimiz gibi taraf olduğu uluslararası anlaşmalar. İmzalamış olduğu serbest ticaret anlaşmaları sayesinde başta Avrupa Birliği ülkeleri olmak üzere Bağımsız Devletler Topluluğu (Belarus, Ermenistan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Rusya, Tacikistan) ülkeleri ile Ukrayna, Arnavutluk, Bosna Hersek, Karadağ, Kosova, Makedonya ve Sırbistan’ın oluşturduğu CEFTA ülkeleriyle gümrüksüz olarak ticaret yapabiliyor.

Henüz petrol ve doğalgaz üretimi olmamasına rağmen 3 milyon tonluk petrol, 1.5 milyar metreküplük de doğalgaz rezervlerinin bulunduğu tahmin edilen Moldova, inşaat malzemeleri üretiminde kullanılan beyaz kireçtaşı ile kalker, cam üretiminde kullanılan cam kumu ve kimya ve çimento sektörlerinde kullanılan alçı taşı gibi doğal kaynaklar bakımından da iyi durumda. Ülke ayrıca kil, kumlu kil, çakıl ile betonit ve kum taşı yataklarına sahip.

1.300 TÜRK ŞİRKETİ VAR

Dış ticaretini başta komşuları olmak üzere büyük oranda AB ülkeleriyle gerçekleştiren Moldova’nın Türkiye ile olan dış ticaret hacmi 410 milyon dolar düzeyinde. Bunun 262 milyon dolarlık kısmını Türkiye’nin ihracatı, 148 milyon dolarlık bölümünü de ithalatı oluşturuyor.

ihracatında öne çıkan ürünler tekstil ve konfeksiyon, çoğunluğunu otomotiv kablolarının oluşturduğu otomotiv yan sanayi ürünleri, ayçekirdeği, şarap, buğday, mısır, arpa, ceviz, elma, üzüm, erik ve mobilya şeklinde sıralanıyor, ithalatında ise elektrikli makine ve ekipmanlar, makineler, kara taşıtları, plastik ürünler ve eczacılık ürünleri ilk sıralarda göze çarpıyor.

1 Haziran 2014 tarihinden bu yana Türkiye ile arasında vize serbestisi olan Moldova’da 4 bin 500 civarında Türk vatandaşının yaşadığı tahmin ediliyor. Buna karşılık ülkede bin 300 civarında Türk sermayeli şirket faaliyet gösteriyor. Türkiye’nin Kişinev Büyükelçisi Hulusi Kılıç, bu şirketlerinin 300’ünün faal olduğunu belirtiyor. Türk firmaların Moldova’da yaptığı yatırımların toplam değeri ise 300 milyon doları buluyor. Bu rakamla Türkiye, doğrudan yabancı yatırımlar açısından Moldova’da önde gelen ülkeler arasında yer alıyor. Türk firmaların istihdam ettiği personel sayısı ise 4 bin 500 civarında.

KİMLİKLE GİDİLEBİLECEK

Türkiye ile Moldova arasında, pasaporta ihtiyaç duymaksızın kimlikle seyahat edilebilmesine imkan sağlamak üzere yapılan çalışmaların devam ettiğini belirten Kılıç, bu çalışmaların önümüzdeki aylarda tamamlanabileceğini, böylece karşılıklı olarak seyahatlerin daha da artacağını ifade ediyor.

Moldova’da kurulan Türk şirketlerin müteahhitlik, bilgi ve iletişim, konaklama ve yiyecek hizmetleri, sağlık hizmetleri, tarım ürünleri üretimi ve pazarlaması, tekstil ve hazır giyim, ilaç pazarlama, eğitim gibi geniş bir yelpazede faaliyet gösterdiklerini söyleyen Kılıç, şöyle devam ediyor:

“Moldova’nın müteahhitlik sektöründe altyapı yenileme çalışmaları önemli bir yer tutuyor. Altyapının iyileştirilmesi amacıyla Batılı ülkelerin ve uluslararası kuruluşların kaynakları ile finanse edilen projeler, bu anlamda Türk müteahhitlik firmaları açısından önemli fırsatlar sunuyor. Diğer yandan Moldova, tarımsal üretim kadar tarım ürünlerinin muhafaza edilmesi ve işlenmesi alanında da yatırımcılara fırsatlar sunan bir ülke. İş yapmak açısından Moldova’nın en büyük avantajı, coğrafik konumu itibarıyla AB ve BDT ülkelerine yakın olmasının yanı sıra AB, BDT ve CEFTA ülkeleri ve Türkiye ile serbest ticaret anlaşmalarının olmasıdır. Söz konusu anlaşmaların çok geniş bir pazara imtiyazlı olarak erişim sağlama imkanı vermesi, Moldova’da bu pazarlara yönelik üretim yapmayı cazip kılıyor. Bununla birlikte kalifiye, birkaç dil bilen ve ucuz bir işgücü var. Ortalama ücretler sektörlere göre değişmekle birlikte, 2016 yılı itibariyle kamu sektöründe 220, özel sektörde ise 270 dolar civarında.

Ülkede faaliyet gösteren yedi serbest bölge, sunduğu vergi avantajları, işleyiş kolaylıkları açısından yabancı yatırımcıların ilgi gösterdikleri yatırım alanları arasında bulunuyor. Moldova’da firma kuruluşunun basit olması ve fazla zaman gerektirmemesi de yabancı yatırımcıların işini kolaylaştırıyor. Moldova’nm 74 ülkeyle vizesiz rejimi uygulaması da ülkeyi çok cazip kılıyor. Ayrıca 2004 yılında kabul edilen bir kanunla yabancı yatırımcılarla yerli yatırımcılar arasındaki farklılıklar ortadan kaldırıldı.”

PERAKENDEDE POTANSİYEL YÜKSEK

Moldova perakende sektörü hakkında da bilgi veren Kılıç, özellikle gıda ürünlerinde zincir marketlerin ağırlığının arttığını vurguluyor. Ülkede modern alışveriş merkezi sayısının henüz çok az olduğunu belirten Kılıç, alışverişlerin daha çok Sovyet döneminden kalan pazar tipi yerlerde yapıldığını ifade ediyor. Kılıç, “Moldova’da zincir marketler genel itibariyle gıda ve hazır giyim ürünleri satışı üzerinde yoğunlaşırken, ayrıca yapı marketler ve elektronik malzeme satışı yapılan elektrikli ve elektronik ürünlere ilişkin zincir marketler de ülkede sayıları gittikçe artan satış ağları arasında yer alıyor. 2008’de Kişinev’de Türk yatırımcılar tarafından inşa edilen ve faaliyete giren ‘Malldova Alışveriş Merkezi’ ülkenin bugün itibariyle en çağdaş alışveriş merkezi konumunda.

Söz konusu alışveriş merkezi Türk markalarının bulunduğu mağazalar da dahil pek çok uluslararası markaya ev sahipliği yapıyor. Türk ürünlerine yönelik algı genel anlamda olumlu. Uygun fiyatlı ve kaliteli ürünlerle Moldova pazarına giren Türk markalarının başarılı oldukları görülüyor” diyor.

DIŞ TİCARETİMİZ ARTIYOR

Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) Türkiye-Moldova İş Konseyi Başkam Sinan Bora ise, Moldova’nın dışa açık bir ekonomiye sahip olması ve küçük bir pazar özelliği taşıması nedeniyle Türk ihracatçıları tarafından yıllarca göz ardı edildiğini vurguluyor. Oysa gerek fiyat gerekse kalite bakımından Türk ürünlerinin Moldovalı tüketiciler nezdinde algısının çok yüksek olduğunu söyleyen Bora, Moldova’nm gümrüksüz ticaret yaptığı çevresindeki ülkelerle birlikte değerlendirilmesi gerektiğinin altını çiziyor. Bora, sözlerini şöyle sürdürüyor:

“1 Kasım 2016 tarihinde yürürlüğe giren Serbest Ticaret Anlaşması’nın da etkisiyle, 2017’nin ilk 11 ayında ihracatımız bir önceki yılın aynı dönemine kıyasla yüzde 10.3 artarak 261 milyon dolar seviyesine, ithalatımız ise yüzde 23.1 artarak 167 milyon dolar seviyesine yükseldi. Moldova’daki potansiyel ithalatçıları ve distribütörleri ülkemizde ağırlamak dahil, iki ülke iş adamlarının daha sık bir araya gelmesini arzu ediyoruz. Bunun için Moldova ve Türkiye dış ticaretine ilişkin fırsatlar konusunda her iki ülke iş adamlarını bilgilendirmeye yönelik etkinliklerin artırılması gerekiyor. Türk ürünlerine ilişkin olumlu algı, coğrafi yakınlık ve STA’nın getirdiği avantajları daha iyi değerlendirmeliyiz. Diğer taraftan, 2018 yılı içerisinde başlayacak olan tarım ürünleri için karşılıklı tavizlerin artırılması ve STA’ya ‘Hizmetler’ bölümünün dahil edilmesine yönelik müzakerelerin tamamlanmasından sonra gerek mal gerekse hizmet ticaretinin büyümesi için yeni imkanlar doğacaktır.”

ÖZBEY MEN