OSCS’de değişken fonların getirileri
Başlangıç fonlarından ayrılmak isteyen çalışanların önünde dört farklı değişken fon seçeneği bulunuyor„ Katılımcılar farklı getiri oranları sunan bu fonlar arasında risk tercihlerine göre seçim yapabilecek…
BİREYSEL emekliliğin gönüllü tarafı ile Otomatik Katılım tarafında uygulamada pek çok fark var, sisteme katılımda, hakların kullanımında, devlet katkılarında vb. Bir diğer farklılık da katılımcılarının yatırım yaptığı fonlarda. Otomatik Katılım tarafında yer alan çalışanların hangi fonlara ne zaman yatırım yapacağı veya ne zaman değişken fonlara geçiş yapacağı mevzuatla düzenlenmiş.
Otomatik Katılım ile sisteme dahil olan çalışanlara önce faizli ve faizsiz seçeneklerde başlangıç fonları sunuluyor. Cayma hakkı süresini başlangıç fonlarında geçiren çalışan, eğer herhangi bir fon tercihinde bulunmuyor ise 10 ay daha başlangıç fonlarında yatırıma devam ediyor. Sisteme gireli bir yıl olmuş ve halen herhangi bir fon tercihinde bulunmayanlar, bireysel emeklilik şirketi tarafından standart fonlara yönlendiriliyor. Çalışan burada devreye girip “Ben başlangıç fonunda kalmak istiyorum” derse, sistemde kaldığı süre boyunca başlangıç fonlarında yatırıma devam edebiliyor.
BİR YIL GEÇİRMEK ŞART MI?
Aslında başlangıç fonları, çalışanların sadece cayma hakkını kullanma süresi olan iki aylık sürede yatırım yapılması gereken fonlar. Çünkü bu dönemde katılımcıların zarar etmemesi amaçlanıyor. Bunu sağlamak üzere düşük risk, düşük getiri esasına göre, yatırım stratejileri var bu fonların. Burada fon tercihini çalışanın yapması, yani çalışanın diğer fon alternatiflerini de değerlendirmesi gerekiyor. Çalışanlar isterlerse fon dağılım değişikliği haklarını işverene veya portföy yönetim şirketine devredebiliyorlar. Katılımcı iki aylık cayma hakkını kullanım süresinin sonunda, risk profil anketini cevaplayarak başlangıç fonlarından ayrılma hakkına sahip.
ÇALIŞANIN FON SEÇENEKLERİ
Başlangıç fonlarından ayrılmak isteyen çalışanın önünde faizli ve faizsiz standart fonlar ile yine faizli ve faizsiz seçeneklerde dört ayrı risk kategorisinde değişken fonlar var. Katılımcı bu seçeneklerden sadece birini seçebileceği gibi, birden fazla fon tercihinde de bulunabilir. Burada önemli olan, fon tercihinde bulunmadan önce çalışanın risk profil anketini cevaplamasıdır. Risk profil anketinin sonucu bağlayıcı olmamak üzere çalışan, kendisine sunulan seçenekleri değerlendirmek veya kendi tercih ettiği fonlara yatırım yapmak konusunda serbest bırakılmış.
DEĞİŞKEN FON TÜRLERİ
Otomatik Katılım’da çalışanlara sunulan değişken fonların içeriklerinden çok risk düzeyleri öne çıkıyor. Adı üzerinde, değişken fon; yani piyasanın şartlarına göre yön ve varlık dağılımını değiştirmek konusunda serbest bu fonlar. Çalışanlara sunulan fonlarda sorumluluk portföy yönetim şirketlerine yüklenmiş. Çalışanın sistemde kazanması, seçtiği fonun portföyünün iyi yönetilmesiyle mümkün olacak. Fonlar risk düzeyine göre Muhafazakar/Temkinli, Dengeli, Atak/Dinamik/Büyüme ve Agresif olarak dört farklı kategoriye ayrılmış.
DEĞİŞKEN FONLARIN RİSK DÜZEYLERİ
Peki, bu değişken fonlar ne kadar getiri sağlayabilir? Bunları hangi yatırım araçlarının getirileriyle kıyaslamak gerekir? Getirileri konusunda bir eşik değer, bir performans ölçütü var mı? Başarıları veya başarısızlıkları neye göre değerlendirilecek? OKS’de sunulan değişken fonların risk düzeyleri ve getiri eşikleri dört ayrı kategoride düzenlenmiş. Her bir kategorideki fonlar için de eşik değerleri belirlenmiş.
EŞİK DEĞER NEDİR?
Burada hemen bir parantez açarak eşik değerin ne olduğuna bakalım. Eşik değer fonların belli bir dönem içerisinde ulaşılmayı hedefledikleri getiri oranıdır. Dolayısıyla OKS’de çalışanlara sunulan fonlar için belirlenen eşik değerler, bir yıl içerisinde ulaşmayı hedefledikleri getiri oranım ifade eder. Bu fonların faizli olanları BIST-KYD bir aylık TL mevduat endeksini baz alırken, faizsiz olanlar BIST-KYD bir aylık TL kar payı endeksini baz alıyor. Bu endeksleri Borsa İstanbul hesaplıyor.
ENDEKSLERİN HESAPLANMASI
BIST-KYD bir aylık TL mevduat endeksi bir aya kadar vadeli mevduatlara uygulanan brüt faiz oranlarından hesaplanmaktadır. Endeksin hesaplanmasında TCMB’nin açıkladığı, bankalarca açılan mevduatlara uygulanan ağırlıklı ortalama faiz baz alınmaktadır.
Bir aylık vadeli mevduatın ağırlıklı ortalaması TCMB verilerinde 2 Şubat Cuma itibariyle yüzde 11.21 olarak görünüyor.
BIST-KYD bir aylık TL kar payı endeksi de Türkiye Katılım Bankaları Birliği internet sitesinde yer alan kar payı oranları dikkate alınarak hazırlanmaktadır. Türkiye Katılım Bankaları Birliği verilerine göre, 12 Şubat 2018 itibariyle dağıtılan bir aylık kar payı oranları brüt olarak yüzde 9.11 ile yüzde 9.16 arasında değişiyor.
Yukarıdaki tabloda değişken fonların hem risk değerleri hem de eşik değerleri yer alıyor. Bu durumda örneğin riski en yüksek fon olarak tanımlanan agresif fonlarda eşik değer, mevcut faiz ve kar payı oranları dikkate alındığında yıllık bazda yüzde 13-15 aralığında bir getiriye ulaşacaktır. Eğer fonlar eşik değerin üzerinde getiri sağlar ise getiri eşiğini aşan kısmın yüzde 20’si kadar ek fon işletim gider kesintisi yapılabilecektir.
Ne yapmalı?
1 – Bireysel emeklilik sistemine girmek istiyorum. Ancak paramın enflasyon karşısında erimesinden korkuyorum. Paramı enflasyona karşı koruyacak yatırım nasıl olmalı?
E. ŞENSÖZ / ESKİŞEHİR
Bireysel emeklilik sistemine TL ile yatırım tercih edebileceğiniz gibi döviz ile de yatırım yapmak mümkündür, isterseniz sözleşmenizi döviz bazında yapabilirsiniz. Örneğin aylık 50 dolar veya 50 euro katkı payı ödemek gibi. Bu durumda katkı paylarınızı tercih ettiğiniz döviz bazında ödersiniz. Ayrıca fon seçiminde de portföylerinde yabancı menkul kıymetleri tutan fonları veya eurobond yatırımı yapan kamu dış borçlanma araçları fonlarını tercih edebilirsiniz. Diğer taraftan altın fonları ya da hisse senedi fonları dönemsel olarak iyi getiri sağlayabilirler.
2 – Bireysel emeklilik sistemine yeni girdim. Eşimi ve çocuklarımı lehdar olarak bildirmiştim. Ancak eşimle boşanma sürecindeyiz. Boşandıktan sonra benim birikimimde hak sahibi olabilir mi? İ. KORKMAZ / BURSA
Bireysel emeklilik sistemine girerken veya daha sonra katılımcılar istedikleri her zaman lehdar olarak bildirdikleri kişileri veya bunların birikimden faydalanma oranlarını değiştirebilirler. Sizin durumunuzda da bireysel emeklilik şirketine bildirim yaparak eşinizi lehdarlar arasından çıkarabilirsiniz. Ancak yasal boşanma sürecinde nafaka alacaklarıyla ilgili kanuni takip süreci farklı yollardan işlemeye devam edecektir.
3 – İstanbul’da plastik imalatı yapan küçük bir fabrikam var. Fabrikamda ortalama 50-55 civarında çalışanım oluyordu. Ocak ayında işlerimin bozulması nedeniyle çalışan sayısını 28’e düşürdük. Bu durumda işyerim Otomatik Katılım kapsamına girmiş oluyor mu? Nasıl öğrenebilirim? K.YAZICİ / İSTANBUL
1 Ocak 2018 tarihi itibariyle çalışan sayısı 50’den fazla 100’den az olan işverenler Otomatik Katılım kapsamına alınıyor. Sizin işyerinizde 1 Ocak tarihi itibariyle SGK bildirimlerine göre 50 çalışan var ise OKS kapsamına giriyorsunuz demektir. Bu durumda bir bireysel emeklilik şirketiyle anlaşarak halen firmanızda çalışmakta olan kişilerin [çalışan sayısı 50 kişiden az bile olsa] ücretlerinden katkı payı kesintisi yapmalısınız. Yok eğer 1 Ocak itibariyle SGK bildirimindeki çalışan sayınız 50 kişinin altında ise otomatik katılım kapsamına girmiyorsunuz demektir, bu durumda zaten bireysel emeklilik şirketleri de sizi uyaracak ve sizinle otomatik katılım sözleşmesi imzalamayacaktır.
ZEYNEP CANDAN AKTAŞ
