Hindistan’ın Küçük Dükkanları Büyük Bir Bankacılık Ağı Olmaya Hazırlanıyor

Çoğu Hintli nâlâ nakit kullanıyor. Köşebaşlarındaki dükkanlar, dijital paranın yerini tutar mı?

Sıradan bir saatçi ya da cep telefonu satan bir dükkan gibi görünebilir, ama burası güney Mumbai’nin bu bölgesinde yaşayan insanların önemli bölümü için yerel bir banka şubesi. Dükkanın sahibi Rakesh Sharma, her gün gecenin geç vakitlerine kadar müşterileri adına para gönderen, mevduat kabul eden ve para çekmek istediklerinde de bu taleplerini karşılayan yüzbinlerce dükkan sahibinden biri.

Bakkal dükkanları, terziler, eczaneler ve hatta doktorlar bile ek iş olarak basit finansal işleri yapıyor. Babasının kurduğu Mayuresh Watches & Traders adlı dükkanda bilgisayarıyla çalışan Sharma, bu işlerin şimdi en önemli gelir kaynağı haline geldiğini söylüyor. 0 kadar çok para topluyor ki (kabaca 30 bin dolar eden milyonlarca rupi) ya kendisi ya da kardeşi soyulma riskini en aza indirmek için neredeyse her saat başında banka şubesine gidiyorlar.

Hindistan, halkın nakit yerine dijital ödemelere ve bankalara alışması için uğraşıyor. Yüzlerce milyon Hintli ilk kez banka hesabı açarken, hükümet de devlete ait bankalardan her köyde veya yakınında şube açmalarını istedi. 2016’da mevcut banknotların bir kısmının tedavülden kaldırıldığı ve insanları paralarını yatırmak ya da tedavülden kalkan banknotları değiştirmek için bankaların önünde kuyruğa girmeye mecbur eden sürpriz girişim, Paytm gibi akıllı telefon bazlı dijital cüzdan hizmetlerini destekleyici bir girişim olarak görüldü. Ancak o şirketler daha çok zengin Hintlileri hedefliyor. Bir başka grup online finansal hizmet sağlayıcısı şirket ise, nüfusun daha çok nakitle iş görmekle birlikte biraz da para biriktirmek, fatura ödemek, uzak eyaletlerdeki ailesine para göndermek ya da ülke dışında çalışan akrabaları tarafından gönderilen parayı çekmek isteyen çoğunluğa hizmet ediyor.

EbixCash, Fino PayTech ve Oxigen Services India’nın da aralarında bulunduğu bu şirketler özel yazılımla kendi ağlarına ulaşabilecek işyerleriyle anlaşma yapıyorlar. Müşteriler ülke dışından gönderilen işçi dövizi ve mevduatı çekmek için yüzde 0,6 ile yüzde 1,5 arasında değişen ücretler ödüyor. Sistem müşterilerin tren ve uçak bileti, sigorta poliçesi, hediye çeki ve hatta altın almalarına bile yardımcı oluyor. Ülkede 250 bin hizmet noktası bulunan EbixCash’in büyüme stratejileri sorumlusu Bhavik Vasa, “Finansal hizmetler sektörü işlemlerin beşte dördünün nakit olarak yapıldığı bu ülkede nüfusun çoğunluğunun fiziki işlemlerden dijital işlemlere yönelmesi için birilerinin onlara yol göstermesi gerektiğini anladı” diyor. Mayıs 2017’de ABD merkezli sigorta yazılımı geliştiricisi Ebix Inc. tarafından Satın alman şirket, el değiştirme öncesi 35 milyon müşterisi olduğunu söylemekle birlikte bugün müşteri ve işlem sayısıyla ilgili bilgi vermiyor.

50 binden fazla hizmet noktası bulunan Fino PayTech Ltd. ise yaklaşık 30 milyon müşterisinin yılda 120 milyondan fazla işlem yaptığını belirtiyor.

Finansal veri şirketi InterMedia’nın yaptığı bir araştırmaya göre, devletin tüm çabalarına rağmen Hindistan’da yetişkinlerin yalnızca yüzde 51’i aktif olarak bankaları kullanıyor. Finansal veriler konusunda uzman olan Delhi merkezli bağımsız danışman Astha Kapoor, “Banka hizmet birimlerine erişim zorluğu, düşük hizmet standartları ve finansal okuryazarlığın olmayışı banka şubelerinden ya da dijital kanallardan işlem yapmanın önündeki en büyük engeller olmaya devam ediyor” diyor. Mağazalardaki nakit noktalarının nakitle işlem yapmaya alışmış insanları resmi bankacılık saflarına ve dijital kanallara çekme konusunda daha fazla şansı olduğunu söylüyor.

Bankaların özellikle kuş uçmaz kervan geçmez yerlerdeki küçük bakkal dükkanlarıyla doğrudan iş ortaklıkları var. 600 binden fazla dükkan sahibi veya iş ortakları olarak adlandırılan bağımsız banka memurları State Bank of India ve Axis Bank Ltd. benzeri bankaların uzantıları gibi hareket ediyor. Ancak bankalar şirketlerin rekabetine pek aldırmıyor. Banka hesaplarına erişimi kolaylaştırmak bankaların büyümesine yardımcı olabilir. 264 şubesi ve ilave olarak 750 iş ortağı bulunan, ancak bugün aralarında Fino ve Oxigen Services India Ltd. gibi şirketlerle yaptığı ortaklık sayesinde 100 binden fazla müşteri hizmet noktası bulunan Mumbai merkezli RBL Bank’ın CEO’su Viswair Ahuja, “Her yere şube açmak anlamsız” diyor ve ekliyor: “İnternete bağlı tabletlerle ya da mikro ATM’lerle hizmet veren banka benzeri yerler bu işin geleceği.”

Kalabalık günlerde birkaç yüz müşteriye hizmet veren Sharma’nm küçük saatçi dükkanı üç kapalı devre kamera tarafından izleniyor. İnsanların ondan haftada en az bir kez gecenin geç saatlerinde çoğunlukla tıbbi ihtiyaçlar için Hindistan’ın ücra bir köşesine para transferi yapmasmı talep ettiğini söylüyor. Müşterilere parayı 24 saat açık olan lokantanın kasasına teslim etmeleri söyleniyor, ardından Sharma da evindeki bilgisayardan transferi yapıyor. Karşı taraftaki kişi de ertesi gün parayı teslim alıyor.

Uykusunun bölünmesini umursamıyor. Müşterilerinin her zaman güvenebileceği bir kişi olarak ünlenmek istiyor. “Bana paralarını makbuzsuz teslim ediyorlar ve ben de onlara hiç kazık atmadım” diyor. Günlük işlerde çalışan 45 yaşındaki Celalettin adlı müşterisi, kuzeydeki Uttar Pradesh eyaletinin Faizabad şehrinden gelmiş. Mayuresh Watches’ı kullanarak her hafta karısına 40 rupi masrafla 2 bin 500 rupi gönderiyor. Yakın zamana kadar para göndermek için otobüse binip gittiği banka şubesi önünde kuyruğa giriyor ve 300 rupiden ya da yarım günlük yevmiyesinden oluyordu. Transfer ücreti olarak en az 150 rupi ödüyordu. EbixCash kullanmanın rahatlığı ve düşük maliyeti hayatını değiştirdi. “Buraya geliyorum, işim bir dakikada hallediliyor” diyor.

Pravin Nandu adlı eczacısı Kuzey Mumbai’nin varoşlarındaki Dhun Drug House adlı eczanede önce kâr marjından fedakarlık ederek internet üzerinden indirimli ilaç satmaya başladı. Ardından dükkana müşterilerin omurga problemlerine, diyabet ve astıma çare olduğuna inandıkları titreşimli yatağı getirdi. O da yetmeyince EbixCash’i devreye soktu.

Eczane, Canara Bank şubesinin hemen aşağı tarafında ve Bank Baroda şubesinin de karşı sokağında bulunmasına rağmen bankalarda hesabı olanlar bile Nandu’ya geliyor. Eczanesini gece 23.00’e kadar açık tutuyor ve insanların daha az sıra beklediklerini ifade ediyor. “Bu insanların çoğu vezneye ulaş-salar bile form doldurmayı bilmiyorlar” diyor ve ekliyor: “Burada hiçbir şey yapmaları gerekmiyor ve biz onlara iş yapma kolaylığı sunuyoruz.” —Anto Antony ve Marcus Wright

SÖZÜN ÖZÜ: Hindistan’da hükümet daha çok sayıda insanı banka kullanmaya yönlendirse de daha alınacak çok yol var. Bu da dükkanların oluşturduğu ağları güçlendiriyor.