Emeklilikteki üç seçenek
En az 10 yıl sabrettiniz, 56 yaşına geldiniz ve bireysel emeklilik hakkı kazandınız. Artık önünüzde üç seçenek var. Katılımcı, gelecek planlarına göre bu üç seçenekten birini tercih edebilir…
BİREYSEL emeklilik, sistemde en az 10 yıl kalarak 56 yaşını tamamlayanlara emeklilik hakkı veriyor. Emeklilik hakkı uzun süren birikim süresinin sonunda ulaşılmaya çalışılan bir hedef. Neden bu hedefe ulaşılmak isteniyor? Birincisi, birikim ve devlet Çatkılarının tamamını hak edebilmek için. İkincisi, birikimi yapmayı sağlayan motivasyonu gerçekleştirmek için.
EMEKLİLİK HAKKININ SUNDUKLARI
Katılımcılar sistemde 10 yıl ve 56 yaşını tamamlayarak emeklilik hakkına kavuştuklarında, devlet katkılarının tamamına hak kazanıyorlar. Devlet katkılarının ve birikimlerinin anaparası üzerinden herhangi bir vergilendirme söz konusu değil. Sadece getiriler üzerinden yüzde 5 stopaj ödeniyor. Burada hemen şunu hatırlatalım: Katılımcılar bireysel emeklilik sistemine girdikten sonra emeklilik kriterlerini yerine getirmeden de istedikleri zaman sistemden çıkabilirler. Ancak, devlet katkılarını sistemde bulundukları zamana göre kademeli olarak hak ederken, stopaj kesintileri de kademeli olarak azalır.
Sistemde 10 yıl kalarak 56 yaşını tamamlamış olan katılımcılar hemen emeklilik hakkım kullanmak zorunda değil. İsterlerse katkı payı ödemeye devam ederek yüzde 25 devlet katkısını hak edebilirler. Bu akıllarda kalsın. Ama ben emeklilik hakkımı kazandım, emekli olmak istiyorum diyenler bu hakkını kullanabilir.
Peki, emeklilik hakkını kullanırken seçenekler neler? Katılımcılar emeklilik hakkını kullanmak istediklerinde kendilerine üç seçenek sunuluyor. İsterlerse seçeneklerin üçünü de değerlendirebilirler, isterlerse tek bir seçenekte karar kılıp, o yolda yürüyebilirler. Bireysel emeklilik şirketleri katılımcıları emeklilik seçeneklerinin neler olduğu konusunda bilgilendirmekle yükümlü. Tek bir sözleşmeden emeklilik hakkı kazanan katılımcı emekli olmak istediğinde, sistemdeki bütün bireysel emeklilik sözleşmeleri en eski tarihli olanda birleştirilir. Otomatik katılım sözleşmeleri kendi aralarında, gönüllü bireysel emeklilik sözleşmeleri kendi aralarında birleştirme işlemine tabi tutulur.
TOPLU PARA
Emeklilik hakkını kullanmak isteyen katılımcıların tercihlerinden birisi birikimlerini ve devlet katkılarının bir kısmını veya tamamını toplu para almak şeklinde olabilir. Toplu para seçeneğini tercih eden katılımcılar bireysel emeklilik şirketine bunu bildirdikten sonra 10 gün içinde birikimlerini ve devlet katkılarını alabilirler. Tabii ki birikimlerin ve devlet katkılarının getirileri üzerinden yüzde 5 stopaj kesilmiş haliyle… Toplu para alarak sistemden ayrılan katılımcılar başlangıç tarihinden kaynaklanan haklarım kaybeder. Yani bireysel emeklilik sistemine tekrar katkı payı ödemeye devam etmek istediklerinde yeni baştan bir sözleşme imzalamak durumundadırlar.
PROGRAMLI GERİ ÖDEME
Birikimlerini ve devlet katkılarını programlı geri ödeme yoluyla almayı tercih eden katılımcılar emeklilik gelir sözleşmesi kapsamından hazırlanacak bir program dahilinde kendilerine maaş ödenmesini talep edebilirler. Maaş, katılımcının tercihine bağlı olarak aylık, üç aylık, altı aylık veya yıllık dönemlerde ödenebilir.
Birikimini emeklilik gelir sözleşmesi kapsamında sistemde bırakan katılımcının fonları değer kazanmaya devam ederken, katılımcı da tercih ettiği dönemde maaşını alır. Programlı geri ödeme seçeneğinde katılımcılar birikimlerini belirlenmiş bir maaş veya belirlenmiş bir zaman boyunca almaya devam eder. Belirlenmiş maaş hesabında birikimin ne kadar süre ile ödeme yapma kapasitesi olduğu hesaplanır. Buna göre sabit veya artan, azalan maaş seçenekleri katılımcıya sunulur. Belirlenmiş zaman esaslı olan seçenekte ise katılımcının birikiminin istenilen zaman süresince maaş olarak ödenebilmesi için hesaplama yapılır. Programlı geri ödeme seçeneğini tercih eden katılımcılar yılda altı kez fon dağılım değişikliği hakkını kullanabilir, yılda iki kez ödeme dönemlerini değiştirebilir. Aktarım hakkını kullanabilir. İstedikleri zaman da sistemdeki birikimlerinin tamamım alıp çıkabilirler. Ancak katkı payı ödeyemez, dolayısıyla devlet katkısı hak edemez.
YILLIK GELİR SİGORTASI
Emeklilik hakkını kullanmak isteyen katılımcı birikimlerinin tamamını veya bir kısmım yıllık gelir sigortasına aktarmayı tercih edebilir. Bu seçenek aslında bir sigortadır. Katılımcının ömür boyu veya belirlenen süre boyunca maaş almasını garanti altına alır. Maaş ödeme seçenekleri aylık, üç aylık, altı aylık ve yıllık dönemlerde olabilir. OKS’ye dahil olan çalışanlar emeklilikte birikimlerini yıllık gelir sigortasına aktarırlarsa devlet yüzde 5 ek devlet katkısı daha veriyor. Gönüllü bireysel emeklilik tarafındaki katılımcılar için böyle bir teşvik söz konusu değil.
Aslında, yıllık gelir sigortası seçeneğini kullanmak için illaki bireysel emeklilik sisteminde emeklilik hakkını kazanmış olmak da gerekmiyor. Bireysel emeklilik sisteminin dışında kalan kişiler de yıllık gelir sigortası yaptırabilirler. 56 yaş üzerindeki kişiler sadece TL cinsinden tek prim karşılığında yıllık gelir sigortası yaptırabilir. Ömür boyu maaş ödemesi yapan ürünleri tercih edebilir ve dilerlerse hemen maaş almaya başlayabilirler. Maaş artışları TÜFE’ye endeksli yapılır. 56 yaş altındakiler için toplu ödeme veya belli bir zaman süresince prim ödeme seçenekleri söz konusu. Ayrıca sigorta primlerini TL veya yabancı para cinsinden ödeme seçenekleri de var.
Ne yapmalı?
1 – Bireysel emeklilik sistemine 2009’da girdim. Kredi kartımdan otomatik olarak katkı payı almıyor. Bu hafta fonlarımı kontrol edeyim dedim. Hem kendi fonlarım hem de devlet katkısı fonlarım pek getiri sağlamaz olmuş. Kendi fonlarımın dağılımını değiştirebileceğimi biliyorum ama devlet katkısı fonlarında nasıl getiri sağlanır bilemiyorum. Siz ne öneriyorsunuz? Ş. HÜRRİYET / AFYON
Bireysel emeklilik şirketleri katılımcılarına biri faizli biri faizsiz olmak üzere iki tür devlet katkısı fonu sunuyor. Faizli devlet katkısı fonlarının içeriğinde en az yüzde 75 oranında Hazine Müşteşarlığı tarafından ihraç edilmiş TL cinsinden borçlanma araçları bulunmak zorunda. Fonun içeriğinde yüklü miktarda faizli borçlanma aracı olduğu için piyasadaki faizlerin yukarı yönlü hareketi dolaylı yoldan getiri üzerinde negatif etki yaratıyor. Faizsiz devlet katkısı fonları içeriğinde kira sertifikaları bulundurduğundan bu dönemde onların getirisi daha iyi görünüyor. Eğer faizli devlet katkısı fonlarını değiştirmek istiyorsanız plan değişikliği yapabilirsiniz. Bu durumda diğer fonlarınızı da faizsiz fonlar arasından seçmeniz gerekecektir.
2 – Bireysel emeklilik sistemine gireli üç yıl oluyor. Aylık katkı paylarımı bireysel emeklilik şirketi küçük miktarlarda artırıyordu ancak ben 100 TL olarak ödüyordum. Bu yıl bireysel emeklilik şirketi bana haber vermeden katkı payını 140 TL’ye yükseltmiş. Bunu ödemekte zorlanıyorum. Bireysel emeklilik şirketi de asgari miktar 140 TL olmalı diyor. Katkı payımı nasıl düşürebilirim? B. KAZANCI / BURSA
Katılımcılar katkı paylarını emeklilik planına göre öderler. Emeklilik planının asgari ödeme tutarı katılımcıların ödemesi gereken katkı payının alt limitini gösterir. Yani bu tutarın üstünde katkı payı ödemesi yapılabilir ancak altında yapılamaz.
Bireysel emeklilik şirketinize asgari ödemesi daha düşük olan bir emeklilik planı olup-olmadığını sorunuz. Eğer sizin ödeme yaptığınız plandan daha düşük katkı payı ödeyeceğiniz bir emeklilik planı mevcut değilse, başka emeklilik şirketlerini araştırarak, aktarım hakkınızı kullanabilirsiniz. Ancak bu durumda da ertelenmiş aidatını ödemeniz istenebilir.
3 – Maaşımdan kesinti yapıldığını gördüğümde, OKS sistemine dahil edildiğimi anladım. Sistemden ayrılmak istiyorum, ancak cayma süresini geçirdiğimi söyleyerek işlemin iptalini yapmıyorlar. Sistemden çıkamayacakmıyım? D. ÇİMEN / İSTANBUL
Anlaşılan işvereniniz aracılığı ile OKS’ye dahil edilmişsiniz. Cayma süresini geçirmiş olmanız sistemden çıkamayacağınız anlamına gelmez. İstediğiniz zaman sistemdeki birikimlerinizi alarak çıkabilirsiniz. Cayma süresinin geçmiş olmasının OKS katılımcısı açısından hiçbir negatif etkisi yoktur.
ZEYNEP CANDAN AKTAŞ
