Yeni Sezonda Zeytin ve Zeytinyağında Durum Nedir?

ZEYTİNDE hasat dönemi başladı. Ayvalık’tan Kilis’e kadar uzanan coğrafyada üreticiler zeytin hasadı yapıyor. Ayvalık ve Kuşadası başta olmak üzere birçok zeytin merkezinde festivaller düzenleniyor. Biz de yeni sezonda zeytin ve zeytinyağında durum nedir, rekolteler tahmin edildiği gibi mi, fiyatlar üreticiyi, sanayiciyi nasıl etkiliyor diye bir araştırma yaptık. Zeytin merkezlerindeki üretici, ihracatçı, sanayicilerle konuşup piyasanın nabzını tuttuk. Yaptığımız araştırmada Türkiye’nin zeytin üretim merkezlerinin değiştiğini, zeytin haritasında oldukça köklü farklılaşmalar olduğunu gördük.

Yeni Sezonda Zeytin

Türkiye’nin dağı taşı zeytin ağacı oldu. Son 10 yılda 70 milyon adet yeni ağaç dikildi. Edremit, Gemlik, Ayvalık gibi klasik zeytin bölgelerinin yanı sıra Manisa Akhisar, Mersin Mut, Hatay, Gaziantep, Adana, Osmaniye gibi bölgeler de zeytinle öne çıkmaya başladı. Ağaç sayısı bakımından 27 milyonla Aydın ilk sırada, 21.5 milyon adetle Manisa ikinci, 19.5 milyon adetle İzmir üçüncü, 17.5 milyon adetle Muğla dördüncü, 15 milyon adetle Hatay beşinci sırada yer alıyor. Son dönemlerde atağa geçen Mersin 12.5 milyon adet ağaca ulaştı. Zeytin ve zeytinyağı denince aklımıza ilk olarak Ayvalık, Edremit, Gemlik gelse de ilçe bazında 14 milyon ağaç ile Manisa’nın Akhisar ilçesi zirveye yerleşmiş durumda. İkinci ilçe ise 12 milyon ağaçla Mersin’in Mut ilçesi. Mersinliler ÇKS (Çiftçi Kayıt Sistemi) kayıtlarına girmeyen ağaçlarla bu sayının 18 milyona çıktığını iddia ediyorlar. Rakamlardan da anlaşılacağı üzere zeytin haritası neredeyse tamamen değişmiş durumda.

FİYATLAR DÜŞÜYOR

Türkiye genelindeki zeytin ağacı sayısı toplamda resmi rakamlara göre 178 milyon adet. Kayıt altında görünmeyen ağaçlarla sayının 200 milyon adete yakın olduğu tahmin ediliyor. Toplam ağaç sayısının 2020 yılında 250 milyon adete ulaşacağı hesaplanıyor. Halen meyve veren 151 milyon zeytin ağacından ortalama 200 bin ton zeytinyağı, 450 bin ton da sofralık zeytin elde ediliyor. Zeytin ve zeytinyağı aynı zamanda ciddi bir ihracat kalemi. 2017-2018 sezonunda 405 milyon dolar seviyesinde ihracat yapıldı. Bu ihracatın 255 milyon doları zeytinyağı, 127 milyon dolarını zeytin, 22 milyon dolarını da prina yağı oluşturuyor. Geçmişte ihracat ağırlıklı dökme olurdu, ancak günümüzde ambalajlı ihracat yüzde 30 oranına ulaşmış durumda. İhracatçılar birkaç yıl içinde bu oranı yüzde 50’nin de üzerine çıkarıp önce 500 milyon dolar, ardından da 1 milyar dolarlık ihracat hedefi belirlemişti.

Hasadın ilk günlerinde zeytin ve zeytinyağı fiyatları yüksekten açıldı. Ancak piyasaya giren ürün arttıkça fiyatlar da gerilemeye başladı. Zeytin fiyatları şu anda kalite ve kalibresine göre 5-8 TL arasında üreticiden çıkıyor. Zeytinyağı fiyatları ise 14-17 TL arasında değişiyor. Ancak fiyatların daha aşağı inmesi beklenmiyor. Çünkü bazı üretim bölgelerinde rekolte tahminlerin altında seyrediyor. İklim değişiklikleri nedeniyle bazı bölgelerde zeytinlerde kurtlanma olduğu ve ürün kayıplan yaşandığı söyleniyor.

LİDERLİK AKHİSAR’DA

Tütünüyle ünlü Akhisar, son yıllarda zeytinde de atak üstüne atak yapıyor. Artık ilçede tütün neredeyse bitmiş durumda. Onun yerini zeytin aldı. İlçede 14 milyon zeytin ağacı var. îlçe sadece zeytin üretiminde değil aynı zamanda zeytin ve zeytinyağı sanayiinde de atakta. İlçede 300’ün üzerinde irili ufaklı işletme var. Uluslararası pazarlarda faaliyet gösteren 20 şirketin ilçede yatırımı bulunuyor.

Akhisar Ticaret Borsası Başkanı Alper Alhat, ilçedeki üreticilerin zeytine gözü gibi baktığını bu nedenle de ilçede hiçbir hastalığın olmadığını söyledi. Tarım İlçe Müdürlüğü ile üreticilerin çok koordineli çalıştığını belirten Alhat, “Akhisarlı üretici tütün nedeniyle ağır işçiliği bilir. O nedenle zeytinle çok ilgileniyor. Sahildeki üreticiler gibi bu işi hobi olarak yapmıyor. Emek veriyor, hakkını da alıyor. Bakımlarını, ilaçlamasını zamanında ve yerinde yapıyor. îlçe Tarım Müdürlüğü ile çok koordineli çalışıyorlar. Dolayısıyla da bizde rekolte kaybı yok” diyor. Alhat, sözlerini şöyle sürdürüyor:

MUT İKİNCİ SIRADA

Zeytin konusunda son yıllarda en çok ağacın dikildiği ilçelerden biri de Mersin’in Mut ilçesi. Kayısı ile adından sıkça söz ettiren Mut, zeytinde de atağa kalktı. Resmi rakamlara göre ilçede 12 milyon ağaç bulunuyor. Bu ağaçların 5 milyon adedi henüz meyve vermeye başlamamış. Mut Ziraat Odası Başkanı Hıdır Kar, Mut zeytinyağının coğrafi tescilini de yaptırdıklarını belirtiyor. İlçenin artık zeytin ve zeytinyağı ile anılacağını belirten Kar, “İlçemizde zeytinin geçmişi çok eski. 1300 yaşında anıt zeytin ağacı var. Ancak ticari olarak son yıllarda atağa geçtik. Büyük bahçeler kurduk.

Gerek aroması gerekse asit oranının düşük olması nedeniyle kaliteli zeytinyağı üretimi yapılıyor. Akdeniz Bölgesi’nde en çok zeytin ağacına sahip ilçeyiz. Turfandalık zeytinde de ilçemiz önemli tedarikçilerden. İklimin etkisi sayesinde organik zeytin ve zeytinyağı üretiminde Akdeniz Bölgesi’nde önemli bir konuma sahibiz. 2018 yılı zeytin rekoltemiz tahmini 400 bin ton, zeytinyağı rekoltemiz ise tahmini 25 bin tondur” diyor.

Ağaç sayısında il bazında ilk sıra Aydın’ın. 25 milyon ağaca sahip olan Aydın, aynı zamanda en büyük zeytinliklere de sahip. İşadamı Remzi Gür’ün 250 bin adetlik zeytinliğinin de Aydın’da olduğunu belirtelim. Aydın Ziraat Odası Başkanı Mehmet Kendirlioğlu, rekoltenin bu yıl tahminlerin altında kalacağını belirtiyor. Zamansız yağışlar ve aşırı sıcakların zeytinde rekolte kaybına neden olduğunu belirten Kendirlioğlu, “Fiyatlar da düşük. Zeytinyağının üreticiden çıkış fiyatı 10 TL’ye kadar geriledi. Bu son beş yılın en düşük fiyatı” diyor. Üreticinin en büyük sorununun işçilik olduğunu belirten Kendirlioğlu, “Hasat yaptıracak köylü yok. Genç nüfus köylerden çekildi. Makineli tarımla açığı kapatmaya çalışıyoruz. Ancak buna rağmen hasatta zorluklar var” diyor.

SURİYE’DEN KAÇAK GİRİŞ VAR

Kilis, 26 bin hektar alanda 4 milyona yakın ağaca sahip. Ağırlıklı yağlık üretim var. Kilis Ziraat Odası Başkanvekili Mehmet Ümit Deri hasadın yeni başladığını belirterek, “Kilis’teki zeytin ağaçları eskidir. Halen geleneksel olarak bir yıl var, bir yıl yok yılını yaşıyoruz. Bu yıl var yılımız. Zeytinyağı fiyatları 13-14 TL seviyesinde. Yalnız bizim pazarımıza Suriye’den çok kaçak yağ giriyor. Bu da fiyatlarımızı aşağı çekiyor. Bu nedenle üretici zarar ediyor” diyor.