Çalışabilir durumda 2 milyon engelli var

‘Türkiye’nin Kadın Girişimcisi Yarışmasında finale kalan 21 kadın girişimciden biri olan Esra Odabaşı, kendi kurduğu Türkiye’nin ilk ve tek engelli istihdamı danışmanlığı şirketi ES Kariyeri anlattı. Engelli istihdamının hala Türkiye’nin kanayan yarası olduğunu dile getiren Odabaşı, “Türkiye’de yaklaşık 10 milyon engellinin 2 milyonu çalışabilir durumda. Bu çok büyük bir potansiyel ve her sektör ve pozisyonda değerlendirebilir”‘diyor.

Ekonomist Dergisi’nin Garanti Bankası ve Türkiye Kadın Girişimciler Derneği (KAGİDER) işbirliğiyle 2018 yılında 12. kez gerçekleştirdiği Türkiye’nin Kadın Girişimcisi Yarışmasında finale kalan 21 kadın girişimciden biri olan Esra Odabaşı, Türkiye’nin ilk ve tek engelli istihdamı danışmanlığı şirketini kuran isim. 2016’dan beri hem şirketler hem de engelliler arasında çalışanlara danışmanlık yapmak üzere kurduğu “ES Kariyer” şirketi, İŞKUR’un özel istihdam bürosu olarak faaliyet gösteriyor. Odabaşı, ES Kariyerin kuruluş öyküsünü ve iş dünnyasında engellilerin yerini anlattı.

İş dünyasına giriş öykünüz nedir?

Lisansımı Kocaeli Üniversitesi İşletme bölümünü bitirerek tamamladım. Okulum bitince hayalim olan ehliyete kavuşmak için engel raporu almam gerektiğini öğrendim. Doğumda geçirdiğim bir kazadan dolayı sol kolumu ve elimi kullanamıyorum. Bir engelli olarak maalesef bu süreci bilmiyordum. Raporumu ve ehliyetimi aldım. Sonrasında bu raporun iş hayatında da geçerli olduğunu ve bazı zorunluluklardan dolayı engelli çalışanların ön-celiklendirildiğini öğrendim. Bundan habersiz olarak iş görüşmesine çağırıldım ve teklifi kabul ederek mezun olduğum ay imperial Tobacco’da Jr. Satış Analisti olarak işe başladım.

Sonrasında engelli kadrosu ile igili bilgi aldım ve İŞKUR kaydımı yaptırdım. Orada bir yıl çalıştıktan sonra organizasyonel becerilerimi geliştirmek adına iş hayatıma Türkiye’nin önde gelen kurumsal firmalarında ağırlıklı İK alanında çalışarak devam ettim. Bir yandan da birçok kişisel gelişim eğitimi ve bunun dışında koçluk ve mentorluk eğitimi de aldım. Bu sayede bir yandan kendimi teknik açıdan geliştirdim ve sonrasında bu alanlarda eğitimler de vermeye başladım. Son çalıştığım Enerjisa Stratejik insan Kaynaklarında ise tüm bu kendime yaptığım yatırımı çok yönlü görevler ve projelerde uygulama fırsatım oldu.

ES Kariyer projesi nasıl ortaya çıktı?

Kurumsal hayatta hiç ara vermeden yaklaşık 10 yıl çalıştım. Çalıştığım dönem boyunca engelli kadrosundaydım ve engelli istihdamı konusunu bir engelli, bir İK’cı ve işveren gözüyle aynı anda bakma ve değerlendirme şansım oldu. Artık kendimi manevi olarak da tatmin edebileceğim bir iş yapmak istiyordum. Çok yoğun çalıştığım, kalıpları daha önceden çizilmiş kurumsal iş hayatından ayrılıp daha keyifli ve kendi fikirlerimi daha çok dinleyebileceğim ve uygulayabileceğim bir döneme girmek istedim. Kendime yatırım yapıp koçluk&mentorlukgibi eğitimler aldım. Sonrasında bu hizmetleri sadece engellilere vereceğim bir iş modeli oluşturdum. Buna, her şirketin engelli çalıştırma zorunluluğu olduğunu düşünerek işe alım hizmetini de ekledim. Bu şekilde hem şirketlerin zorunlu oldukları kotaları doğru engelli adaylarla doldurmayı hem de doğru engelli adayların şirketlere ulaşmaları için köprü görevi görevi görmeyi hedefledim. Engelli çalıştırma zorunluluğu ile ilgili duyarlı davranan şirketler bile, kısıtlı iş gücü ve ön yargılardan dolayı doğru kişiyi doğru pozisyonda konumlandıramıyor maalesef.

Şirketin faaliyet alanlarını anlatır mısınız?

Türkiye’nin ilk ve tek engelli istihdamı danışmanlık şirketiyiz ve sadece engelli istihdamı alanında danışmanlık veriyoruz. İşe alım, eğitim, engelli istihdamı stratejisi danışmanlığı ve kurumsal sosyal sorumluluk projeleri ile ilgili tüm sektörlerde tüm şirketlere hizmet veriyoruz. Engelli istihdamının sürdürülebilir olması için, işe yerleştirdiğimiz ve hali hazırda çalışan engelli adaylara mentorluk ve koçluk hizmeti de veriyoruz. Şirketlerde engelli istihdam edilecek pozisyonların engel envanterlerini belirlieyip, bu doğrultuda çalışmaya elverişli olacak şekilde engeli olan adaylarımızı yönlendiriyoruz. Kişinin sistemlere ve çalışacağı ortama erişimini önceliklendiriyoruz, sonrasındaki süreçte tamemen yetkinlik ve tecrübelere göre efektif şekilde o pozisyon için uygun aday CV’lerini kendi formatımızda paylaşıyoruz. Kariyer sitelerinde kişilerin engelleri maalesef net olarak belirtilmiyor ya da anlaşılamayabiliyor. Çalıştığımız şirketlerle paylaştığımız short listelerde kişinin yetkinliklerini ve bundan daha da önemlisi engelini net bir şekilde belirtiyoruz. Bu durum İK’cılar için hap bilgi olduğundan görüşme öncesi ve esnasında kişinin engelini bildiği için daha açık bir iletişim kurup sadece pozisyona olan uygunluğuna odaklanmasını sağlıyor.

Engelliler açısından en çok talep edilen pozisyonlar hangileri?

ES Kariyer olarak “her pozisyona uygun engelli” mottosuyla hizmet veriyoruz. Adaylarımız İT Manager’dan Baristaya, HRBP’den Ofisboya her pozisyonda çalışmaya uygun adaylar. Türkiye’de yaklaşık 10 milyon engellinin 2 milyonu çalışabilir durumda. Bu çok büyük bir potansiyel ve her sektör ve pozisyonda değerlendirebilir. Ön yargılar nedeniyle engelli çalışanların performanslarının düşük olacağı ve sadece başlangıç pozisyonlarında çalışabileceklerine dair yanlış bir algı var. Bu nedenle talepler daha çok destek fonksiyonları olan ofisboy, veri girişi gibi pozisyonlar için geliyor. Ancak her pozisyon için uygun aday olduğunu, şirketlere gönderdiğimiz kurumsal kültüre ve halihazırda boş olan pozisyona uygun CV’lerle kanıtlama yoluna gidiyoruz. Bu durumda elde ettiğimiz başarılar referansımız oluyor ve diğer şirketler için de kanıt niteliği taşıyor.

Türkiye, engelli nüfusuna dönük hizmet sağlayıcılar konusunda dünyada nasıl bir yere sahip?

Engelli istihdamı maalesef hala Türkiye’nin kanayan yarası. Engelli nüfusa dönük hizmetlerde öncü olmadığımız gibi, istihdam sağlamak konusunda da ön yargılar ve yanlış anlaşılmalar var. Çeşitlilik, artık dünyada önemli bir yere sahip fakat Türkiye’de uygulanan kısmı sadece kadın-erkek eşitsizliği ile sınırlı. Halihazırdaki iş yerlerini tüm engeller için uygun hale getirerek engelli çalıştırmayı hedeflemek maalesef efektif bir yol değil. Mevcut şartlarla engelli istihdamına hemen başlayıp şartları zamanla ve çeşitli desteklerle iyileştirmek daha sağlıklı bir yol. Home Office uygulamalar maalesef her pozisyon için uygun değil. Tabiki evden çıkamayacak durumda ama çalışabilen engelliler için çok iyi bir fırsat fakat sadece engelli olduğu için, erişe-bilirliği olduğu halde home office çalıştırılan engellilerin sosyalleşme ihtiyacının karşılanması ve soyutlanmaması için fiili olarak da şirkette olacağı çalışma modelini destekliyoruz. Bazı şirketlerde engelli kişilerin maaşlarının ödenip engelli kadrolarının doldurulduğunu ama maalesef fiili olarak çalışmadığını biliyoruz. Bu durumla ilgili İŞKUR’un işyeri denetimlerinin artması gerekiyor. Bu kayıp sadece şirketin ücret ödediği halde iş gücü kaybı değil, engelli kişinin ve ülke ekonomisinin de kaybıdır.

“Engelli çalıştırana Hazine teşviği var”

“Engelli personel çalıştırmak, 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 30. Maddesi üe yalnızca kamu işyerleri için değil özel sektör için de bir zorunluluk haline gelmiştir. Aynı il sınırları içerisinde 50 ve daha üzeri işçi çalıştıran işverenler mevcut çakışanlarının yüzde 3’ü kadar engelli personel çalıştırmakla yükümlüdürler. Örneğin özel sektör için, 70 işçinin çalıştığı bir işyerinde en az 2 engelli işçinin istihdam edilme zorunluluğu bulunmaktadır. Kontenjan fazlası ya da zorunlu olmadığı halde engelli çalıştıran şirketlere de SGK tarafında Hazine teşviği mevcuttur. 4857 Sayılı îş Kanunu Madde 30’da düzenlenen engelli personel çalıştırma yükümlülüğünü yerine getirmeyen işyerleri için aynı kanunim 101. Maddesinde cezai yaptırım yer almaktadır. Bu tutar 2019 yılı için, zorunlu olduğu halde çalıştırılmayan her engelli için aylık 3 bir. 251 TL’dir. İŞKUR denetlemelerine göre bu ceza zorunluluğun yerine getirilmediği durumlarda geriye dönük 36 ay olarak şirketlere ceza olarak yansıtılabilir.’’

Aram Ekin Duran