TÜRK yatırımcısı varlığa dayalı menkul kıymeti (VDMK) yıllar sonra art arda gelen dev ihraçlarla yeniden hatırladı. Önce 2018 Aralık ayında Kalkınma Yatırım Bankası Halkbank, Ziraat Bankası, Vakıfbank ve Garanti Bankası’nın beş yıl vadeli kredi alacaklarını menkul kıymetleştirerek VDMK haline getirip sattı. İhraca iki kat talep gelirken, toplam satış tutarı 3.15 milyar TL’ye ulaştı. Hemen ardından 15 Mart’ta özel bankaların toplam 1 milyar TL değerindeki beş yıl vadeli kredi alacaklarına dayalı VDMKv çok kısa sürede satıldı. Üç ayda bir kupon ödemeli ihraçlardan ilkinin getirisi DİBS (devlet iç borçlanma senetleri) +0.80 baz puan olurken, ikinci ihraçta getiri DİBS+1.50 baz puana çıktı.
Bu iki başarılı ihraç VDMK’ı yeniden gündeme taşıdı. Şimdiden söyleyelim, yalnız kurumsal değil, nitelikli bireysel yatırımcılara da satılabilen VDMK’lar yüksek getirisi buna karşın düşük riskiyle önümüzdeki döneme damga vuracak gibi görünüyor.
VDMK NE DEMEK?
Peki, VDMK nasıl bir yatırım aracı? Çoğunuzun bu soruyu sorduğunuzu duyar gibiyiz… Kısaca özetlemek gerekirse, VDMK kurum ve kuruluşların bilançolarında yer alan senet ve fatura gibi teminata konu vadeli alacaklarının menkul kıymet haline getirilmesi ve devamında yatırımcılara satılması diyebiliriz. Hemen belirtelim bu alacaklar içine kontratlar dahil edilmiyor. Örneğin, bir banka VDMK çıkartacaksa, içinde yer alacak alacaklarının birinci grup alacak olması yani ödeme riski bulunmaması gerekiyor. Çünkü yatırımcılar için buradaki en önemli sorun VDMK bünyesindeki alacaklar tahsil edilmezse ne olacağı. Çünkü VDMK içindeki alacaklar tahsil edilemezse siz anaparanızı kaybetme riski ile karşı karşıya kalabiliyorsunuz. Ama hemen telaşlanmayın çünkü
ihraççı kuruluşlar buna da çözüm bulmuşlar ve bu çözüm SPK yönetmeliğiyle de desteklenmiş. İhraççı kuruluşlar öncelikle her alacağı VDMK bünyesine almayarak sadece canlı alacakları dahil ederek işe başlıyor. İkinci önlem ise, örneğin 100 milyon TL’lik bir ihraç yapacaklarsa VDMK’ın portföyüne 110 milyon TL’lik alacak konuluyor. Böylece alacakların tahsilatında sorun yaşanırsa bu 10 milyon TL’lik ek alacak ile risk azaltılıyor. Bu arada VDMK bünyesine binlerce konut kredisi alacağının konulması da riski dağıtması açısından önemli bir güvence.
Bunun dışında ihraççı kuruluşların riski azaltmaya yönelik farklı birçok uygulaması mevcut. Örneğin, alacakları sigortalayarak risk sıfırlayabiliyorlar. Veya en az iki taksiti gecikmesiz ödenmiş krediler, kredi notu şartlı krediler, bir gün bile gecikmesi olmayan krediler gibi şartlar konuluyor. Ve bu şartlar yatırımcılara sunulan dokümanlarda açıkça belirtiliyor.
ŞİRKET BATARSA NE OLUR?
VDMK’larm özel sektör tahvili veya banka bonosundan en büyük farkı ise alacağını satan ihraççı kuruluşun riskini taşımaması. Yani siz bir bankanın veya bir firmanın tahvil veya bonosunu satın aldığınızda teorik olarak bu kuruluşların riskine de ortak oluyorsunuz. Şirket veya bankanın vade sonunda bunu ödeyememesi durumunda bu enstrümana yatırım yapanlar büyük zararlara uğrayabiliyorlar. Hatırlarsanız geçmişte çok yoğun olmamakla birlikte bazı ÖST’lerde bu durum yaşandı. Oysa ki alacaklarını VDMK kanalıyla yatırımcılara satan bir kuruluş vade dolmadan iflas.,ctsc bile yatırımcının parası güvence altında. Çünkü alacağa konu olan senet ye faturalar artık şirket bilançosu dışında Varlık Finansman Fonu:nun (VFF) portföyünde bulunuyor. Siz şirkete borç vermiyorsunuz sadece alacaklarını satın alıyorsunuz.
YASA İLE KORUMA ALTINDA
Yasalar da VDMK’a yatırım yapanları koruma altına almış durumda. Aktifbank Genel Müdür Yardımcısı Tevfik Kınık, SPK Kanunu’ndaki özel hükme dikkat çekerek; “Kanunda VFFların mal varlığı haczedilemez, rehnedilemez, teminat gösterilemez hükmü var. VFF’nin kurucusu olan kurumun başına bir şey gelse bile ve kamu kurumlarınca yönetimlerine el konulsa bile VFF fonu üzerinde herhangi bir tedbir işlemi uygulanamaz. Yani yatırımcı açısından riski azaltılmış ve kanunen de koruma altına alınmış bir üründen bahsediyoruz” diyor.
GETİRİSİ CAZİP
Peki, VDMK’nm getirisi nasıl? VDMK’nm yatırımcılar tarafından çok fazla tanınmaması nedeniyle ihraççı kuruluşlar aslında kesenin ağzını biraz açmış ve getirileri yukarıya taşımış durumda. “Bizim en büyük rakibimiz mevduat” diyen Ünlü & Co Borç Sermaye Piyasaları ve Danışmanlık Yönetici Direktörü Ayşe Aklan, bu yüzden bugüne kadar yapılan VDMK ihraçlarında devlet iç borçlanma senetlerinin ve özel sektör tahvillerinin üzerinde ve hatta daha küçük montanlı ihraçlarda mevduatın üzerinde getiri verildiğine dikkat çekiyor.
Şu ana kadar yatırımcılar açısından avantajlarını saydığımız VDMK aynı zamanda ihraççı şirketler için de birçok avantajı bünyesinde barındırıyor. Öncelikle VDMK ihraç eden bir şirket vadeli alacaklarını vadesinden önce nakde çevirmiş oluyor. Banka kredisi gibi bir enstrümana göre VDMK ihracının çok daha uygun maliyetli bir borçlanma olduğunu söyleyen Akkın, “Bu sayede firmalar düşük maliyetli fon kaynağı sağlıyor, aynı zamanda farklı finansman araçlarını kullanıyor. Tabii sermaye yapılarını da güçlendirmiş oluyorlar” diyor.
YENİ VDMK’LAR YOLDA
Şimdiden söyleyelim, bugünlerde finan-sal kuruluşlar yeni VDMK ihraçları için hummalı bir çalışma içindeler. Kimi kendi bankalarının alacaklarını VDMK haline getirip satışa sunacak, kimi ise reel sektörün VDMK ihraçlarına aracılık edecek.
Sonuçta, bu yıl art arda VDMK ihraçları görebiliriz. Şayet portföyünüze VDMK dahil etme fikri oluştuysa son bir uyarıda bulunalım; VDMK’ı satın almadan önce bu ihraca ilişkin hazırlanan yatırımcı bilgilendirme notunu veya izahnamelerini mutlaka dikkatlice okuyun!..
VDMK’nın Avantajları Neler?
İhraççı işletmeler için:
- Aktif pasif yönetimi sağlıyor
- Bilançoyu likit hale getiriyor
- Şirketin sermaye yapısı güçleniyor
- Alternatif bir finansman kaynağına alışılıyor
Yatırımcılar için:
- Teminatlandırılmış, bu yüzden riski düşük yatırım imkanı sunuyor
- Yüksek getirili bir yatırım enstrümanı
- Portföyleri çeşitlendirecek alternatif bir yatırım aracı
VDMK Nasıl Alınır?
VDMK’lar iki şekilde satışa sunuluyor. Birinci yöntem halka arzlar. Bu yöntem genelde büyük meblağdaki VDMK ihraçlarında tercih ediliyor. Belirlenen tarihte satışa sunulan VDMK’lara kurumsal yatırımcıların yanı sıra nitelikli bireysel yatırımcılar da teklif verebiliyor. Halka arz öncesi satışa aracılık eden kurumlar VDMK’ın portföy yapısına ilişkin bilgilerin de yer aldığı izahname yayınlamak zorunda. Bu büyük montanlı halka arzlar ise genelde İstanbul Borsası’na kote ediliyor. Ancak şimdilik ikinci piyasa işlem hacmi oldukça düşük.
İkinci yöntem ise nitelikli yatırımcılara satış yöntemiyle yapılıyor. Bu yöntem genelde küçük montanlı VDMK ihraçlarında tercih ediliyor. Hem ürünün tanıtımı, hem de satışına yönelik kurumsal ve nitelikli bireysel yatırımcılara sunumlar yapılıyor. Örneğin, Ünlü Menkul Değerler’in ihraç ettiği 1 milyon TL büyüklüğündeki Angora Varlık Finansman Fonu’nun bu yöntemle satışı gerçekleşti. İhraç tutarı düşük olduğu için kurum Tarfım’in alacaklarından oluşturulan Angora Varlık Finansman Fonu’nu borsaya kote etmedi.
AKTİFBANK
EN DÜŞÜK 50 BİN TL’LİK SATTI
Bugün Türkiye’deki varlığa dayalı menkul kıymet (VDMK) ihraçlarının önemli bölümünü gerçekleştiren Aktifbank, 2019’da yeni ihraçlara hazırlanıyor. Bu yıl bir VDMK ihracı daha yapıp İstanbul Borsası’nda alım satım yapılabilmesi için kote ettiklerini söyleyen Aktifbank Genel Müdür Yardımcısı Tevfik Kınık, “Bu yıl yabancı bir kuruluşa emekli kredilerimize dayalı VDMK satışı yaptık; nominal büyüklüğü 225 milyon TL. Böylece iki ihraç gerçekleştirmiş olduk. Yine bir müşterimiz için nisan veya mayıs ayında yeni bir ihraç planlıyoruz. Kendi kredilerimizi karşılık göstererek yılın ikinci yarısında başka bir VDMK ihracı da planlıyoruz. Bugüne kadar toplam 20 adet VDMK ihracı gerçekleştirmişiz. Bunun içinde hem aracılık ettiğimiz hem de kendi yaptıklarımız var. Bunların tamamının nominal değeri 5 milyar TL. Buradan da yaklaşık 4.2 milyar TL finansman elde etmişiz. Ağırlıklı kurumsal yatırımcılara, yani emeklilik yatırım fonları, yatırım fonları artı sigorta şirketleri ve az da olsa bankalara satış yaptık. Az da olsa bireysel nitelikli yatırımcı satışımız var” diyor.
Kınık, getiri açısından bakıldığında genelde piyasada ihraççı kuruluşun kendi borçlanma araçlarına paralel faiz uyguladığını söylüyor. Bugün bir yıl vadeli VDMK ihraç etseler Aktifbank’m ürünü olan N Kolay Bono’nun yüzde 21 faizine paralel bir faiz vereceklerini de sözlerine ekliyor. Halihazırda VDMK’lar tıpkı özel sektör tahvili ve Hazine bonolarında olduğu gibi yüzde 10 stopaja tabii. VDMK’ın yatırımcı açısından riskinin son derece düşük olduğunun da altını çizen Kınık, kimlerin VDMK çıkartabileceği hakkında ise şunları söylüyor:
“VDMK’nın içerisine örneğin bankaların vermiş oldukları grup bir, yani herhangi gecikmesi olmayan krediler alınıyor. Tabii sadece bankalar değil finansman şirketleri, leasing şirketleri, faturalandırıl-miş alacakları olan firmalar VDMK çıkartabiliyor. Örneğin, Aktifbank olarak biz Turkcell finansman şirketi için VDMK ihraç ettik. Turk celi iletişim merkezlerinde taksitle satılan telefonların alacaklarını VDMK olarak ihracını gerçekleştirdik. Reel kesim de bunu kullanabilir. Eğer faturalandırılmış alacakları varsa yapabilirler.
VDMK ihraç edebilmek için sizin öncelikle portföy oluşturabilecek bir alacağınızın olması lazım. Borçlunun ödeme kabiliyeti ve isteği konusunda bir analizin olması yatırımcıya güven veren bir unsur. Örneğin, biz en az iki taksiti gecikmesiz ödenmiş krediler gibi bir şart koyuyoruz.
Çünkü alacak kalitesi düşükse yatırım yapanlar alacaklarının bir bölümüne kavlamayabilirler. Burada şu kredi notuna sahibi olma, en az bir veya iki taksiti ödenmiş olması gerekir diyebiliriz. Zaten SPK’ya verilen ve yatırımcıya sunulan dokümanlarda bu açıkça belirtiliyor.”
Bu anlamda VDMK son derece şeffaf, risksiz ve devlet tarafından koruma altına alman bir yapıya sahip. Enstrümanın bir diğer temel özelliği ise, VDMK çıkartan kurumun bilançosundan bağımsız bir risk taşıması. Bunda hem kredi portföyündeki belli şartları sağlayan kredilerin seçilmesi, hem de VDMK’ın içine ödenmeme riskini ortadan kaldırmak için daha fazla kredi konulmasının etkili olduğunu söyleyen Kınık, sistemin işleyişine ilişkin şu bilgiyi veriyor: “Buradaki tek risk bu kredilerin önemli bölümünün ödenmeyip takibe geçmesi, ama ihraççı kuruluşlar bunu göze almamak adına yatırımcının anaparasını karşılayacak şekilde fazla kredi koyuyor. Örneğin, bizim çıkarttığımız VDMK’deki alacaklar aslında PTT kanalıyla emeklilere vermiş olduğumuz krediler. Ve SGK tarafından emeklinin maaşı ödendiğinde hesaba geçmeden tahsilatını yapıyoruz. Biz bu yıl içinde bir tane ihraç yaptık. Borsaya da kote olunuyor. Buradan da alıp satılabiliyor.”
Kınık’m verdiği bilgiye göre, Aktifbank’m VDMK ihraçlarında bireysel yatırımcılara bugüne kadar 50 bin ile 100 milyon TL arasında satış gerçekleştirildi.
ÜNLÜ & CO
RİSKE GÖRE FİYATI VAR
Ünlü & CO, Tarfim Tarım AŞ.’nin çiftçilere yaptığı vadeli satışlarından olan alacaklarına dayalı bir VDMK ihraç etti. 2 milyon TL tavanı olan ihraç 2018’de başlatıldı ihracı tamamlandı. Kuruluş şimdi de ihraç tavanını 10 milyon TL’ye yükseltmek için yeni başvuru hazırlığı yapıyor. Tarıma dayalı alacakların VDMK’a dönüştürülmesi işlemini Türkiye’de ilk yapan kuruluş olduklarını söyleyen Ünlü &
Co Borç Sermaye Piyasaları ve Danışmanlık Yönetici Direktörü Ayşe Akkın, bu ihraçta ağırlıklı kurumsal yatırımcılara satış yaptıklarını söylüyor. VDMK’ın riski düşük bir yatırım enstrümanı olduğunu buna rağmen yatırımcı gözünde en büyük rakibinin mevduat olduğunu vurgulayan Akkın, sözlerini şöyle sürdürüyor:
“VDMK’nIn mevduatın ve devlet tahvilinin üzerinde bir getiri elde etmesi lazım ki cazip olabilsin. Bizim ihracımızda böyle oldu. Ancak unutmayın ki VDMK’de bizim gibi ihraççılar alacakları sınıflandırıp, kredi kalitesine göre bir risk derecelendirmesi yapıyor. Ayrıca sigorta satın alabilirsiniz, reyting alabilirsiniz… Böylece riski sıfıra çekebilirsiniz. Bu nedenle bir şirketin birden fazla ihracı olabilir ve farklı kredi kalitesinde olduğu için farklı fiyatlarla ihraç edilebilir.”
VDMK’nin normal TL cinsi tahvillerden cn büyük farkı teminatlı yapılar olması. Yani alacaklara dayanması. Bu alacakların kalitesini ise ihraççı kuruluşlar belirleyip halka arz öncesinde izahmame-lerinde açıkça belirtiyorlar. Teminatsız yatırım araçlarından olan TL tahvillerde geçtiğimiz senelerde ödeme sorunları yaşandığım hatırlatan, Akkın, bu konuda şunları söylüyor:
“Ondan sonra bu tip ürünlere yani sukuk olsun, kira sertifikaları olsun, VDMK olsun, bu teminatlı ürünlere doğru kayış olacağım öngördük. Çünkü artık yatırımcı hem iyi kredi kalitesi olsun, hem iyi getirisi olsun, hem de kredi riski az olsun istiyor. Örneğin, bizim işlemimizde yüzlerce çiftçinin alacağı menkul kıymetleştirildi. Öncelikle çiftçilerin her birinin borcunu O & Co ödememesi mümkün değil. Bir de ihraççılar alacakların tahsil edilmeyen kısmı olursa alacak tamponu da koyuyor. Örneğin 100 TL’lik alacaktan 90 TL’lik finansman çıkabiliyor. Bu sayede tahsil edilemeyen alacaklar bu tampondan karşılanıyor. Zaten yatırımcı da ‘yatırımcı dokümanı’nda bunu belirttiğiniz için biliyor.”
Bugün Türkiye’de kurumsal yatırımcı ve nitelikli bireysel yatırımcıların bu ürünü alabildiğini de hatırlatan Akkın, küçük yatırımcıların ise İstanbul Borsası’ndan ya da yatırım fonları satın alarak VDMK ve sukukların getirilerine ortak olabileceğini söylüyor. Akkın, VDMK’in yalnız yatırımcılar için değil, çok sayıda alacağını vadesinden önce VDMK olarak ihraç ederek kaynak sağlayan şirketler için dc çok sayıda avantaj sağladığım hatırlatıyor.
Şirketlerin kaynak deyince aklına sadece banka kredileri geldiğini, bu algının kırılması gerektiğini söyleyen Akkın, konuşmasını şöyle sürdürüyor:
“Bu enstrümanlar banka kredilerine rakip değil. Ancak biz şirketlerimize, kaynağınızı çeşitlendirin farklı borçlanma enstrümanlarını kullanın diye telkinde bulunuyoruz. Firmalar VDMK ile direkt kaynağından borçlanabiliyor. Bu sayede VDMK yatırımcısı yüksek getiri elde ederken, ihraççı işletmeler dc daha ucuz kaynağa ulaşmış oluyor.”
VDMK’ların daha uzun vadeli, daha kısa vadeli, daha riskli veya daha az riskli olabileceğini, hatta hiç risk istemeyenler için sigortalanıp riski sıfırlanabilen bir enstrüman olduğunu hatırlatan Akkın, “Tabii risk istemeyen yatırımcıya daha az getiri, risk iştahı daha yüksek olana daha yüksek getiri sunabiliyoruz” uyarısında da bulunuyor. Ünlü & CO bugünlerde Tarfin dışında yeni VDMK’lar çıkartmak için çok sayıda şirketle görüşmelerini sürdürüyor. Kurum aynı zamanda ihraç edecekleri VDMK’lerin satışı konusunda yabancı yatırımcılarla da görüşmeler yapıyor.
Tevfik ERASLAN / İş Portföy Genel Müdürü
“Tüm fonlarımıza alıyoruz”
Geçen senenin sonu ile bu yıl yapılan iki büyük VDMK ihracına da kurum olarak talep gösterdik. Bugün borçlanma araçlarına yatırım yapan tüm fonlarımıza VDMK alıyoruz.
Bir portföy yönetim şirketi yöneticisi olarak sermaye piyasası ürünlerindeki bu çeşitlenmeden son derece memnunum. Çünkü sermaye piyasasındaki ürünleri ne kadar çeşitlendirebilirseniz farklı konjonktürlerde ihtiyaç duyduğunuz farklı enstrümanlarla farklı getiri oluşturma kapasitenizi artırabiliyorsunuz. 0 nedenle İş Portföy olarak her yeni çıkan ürünü desteklemeye çalışıyoruz. VDMK’lara da aynı pencereden bakıyoruz. Arka tarafında teminatının olması, nispeten Hazine bonosunun üzerinde getirisi olması açısından bizim çok işimize yarayan bir ürün. Makroekonomik açıdan baktığımızda da son derece doğru bir ürün. Özellikle bankaların aktiflerindeki kredilerin teminata konu edilmek suretiyle menkul kıymetleştirilmesi, bankalarımızın uzun vadede kredi verebilme kapasitesinin artmasını sağlıyor. Bunun ülkemizin büyümesi ve gelişmesi açısından çok doğru bir adım diye düşünüyorum.
Yatırımcı cephesinden baktığımızda ise, çok güvenli bir yatırım enstrümanı. İlgili bankanın belli bir yere kadar teminatı var. İlk yapılan ihraçlarda konut kredileri vardı. Konut kredilerindeki geri ödenmeme oranları çok düşüktü. Burada ilave verilen teminat oldukça fazlaydı. Bu yönleriyle baktığınız zaman kredi riski açısından son derece güvenli bir enstrüman yaratıldığını net olarak söyleyebiliriz.
ESİN ÇETİNEL
