Türk halkı hisse senedi yatırımından kaçınıyor. Bunun en önemli nedeni gelir ve servet azlığı. Risk alma kabiliyeti yetersiz olan yerli yatırımcıları piyasada tutmak için biraz daha teşviğe ve desteğe ihtiyaç var…
GEÇEN haftalarda yapılan yönetmelik değişiklikleri, BES fonlarının hisse senetlerine daha fazla yatırım yapmasını şart koşuyor. Aslında OKS’deki başlangıç fonları dışındaki bütün fonlar, zaten hisse senetlerine azami sınırları belirlenmiş miktarlarda yatırım yapabiliyorlardı. Yeni düzenleme ile standart fonlar ve devlet katkısı fonlarında azami sınırlar değil,..asgari sınırlar belirlendi. Dolayısıyla karar alıcılar,
BES fonlarının hisse senetlerine daha fazla yatırım yapılması talebini göstermiş oldu. Halkın hisse senedi yatırımlarını artırmanın değişik yollan, teşvikleri var. Karar alıcılar, yukarıdan aşağıya doğru emir-komuta mekanizmasıyla bunu gerçekleştirebilecekleri gibi, teşviklerle, hisse senedi yatırımlarının cazibcsini artırarak da yapabilirler. Hisse senedi piyasalarında cazibe nasıl artar, hanchalkı nasıl hisse senetlerine yatırım yapar? Bunun en önemli yöntemlerinden birisi vergilendirme ve destek politikalarıdır. Mevcut haliyle hisse senetlerinde vergilendirme mekanizması nasıl çalışıyor, gelin bakalım:
HİSSE SENEDİNE YATIRIM YÖNTEMİ
Hisse senetlerine yatırım, borsadan doğrudan hisse senedi alarak da olur, hisse fonlara yatırım yoluyla da olur. Birincisinde hangi hisse senetlerini portföyünüze alacağınıza siz karar verirsiniz, diğerinde portföy yöneticisi. Siz hisse fon yatırımını tercih ettiğinizde, portföy yöneticisinin seçtiği hisse senetlerinden oluşmuş bir varlığa iştirak etmiş olursunuz.
Burada dikkat edilmesi gereken, borsa yatırım fonları ve doğrudan hisse senedi yatırımının adresi borsa, hisse senedi yatırım fonlarının adresi TEFAS, BES hisse fonlarının yatırım adresi ise bireysel emeklilik sistemidir.
HİSSE SENEDİNE YATIRIMDA VERGİ
Gerçek kişi olan hisse senedi yatırımcıları için, hisse senetlerinin elde tutma süresine göre vergi tevkifat oranları farklılaşıyor. Yatırımcıların bir yıldan uzun süre elinde tuttuğu hisselerin elden çıkarılmasında oluşan gelirler, vergi tevkifatma tabi değil. Yani bu hisse senetlerinden elde edilen alım-satım kazançlarından dolayı hiç vergi ödenmeyecek. Bir yıldan daha kısa süre elde tutulan hisse senetlerinin elden çıkarılmasıyla oluşan gelirler ise vergi tevfikatına tabi. Halen oran ‘O’ olarak uygulanıyor. 31.12.2020 tarihine kadar vergilendirme oranı ‘0’ (sıfır) olarak uygulanmaya devam edecek. Yani borsadan doğrudan hisse senedi alıp-satan gerçek kişi yatırımcılar bu nedenle elde ettikleri kazançlarından dolayı mevcut durumda vergi ödemiyorlar.
HİSSE FONLARA YATIRIM
Borsadan doğrudan hisse senedi almak şeklinde değil de, hisse fonlara yatırım yapmak isterseniz, bizim piyasamızda üç tür hisse fon yatırımı söz konusu. Birincisi hisse yatırım fonları, İkincisi borsa yatırım fonları ve üçüncüsü bireysel emeklilik sistemindeki hisse fonlar. Kuruluş ve işleyiş mantığı açısından bireysel emeklilik hisse fonları ile borsa yatırım fonları ve hisse yatırım fonları arasında çok fazla fark bulunmuyor. Ancak iki konuda farklılık olduğundan söz edilebilir: Birincisi, BES hisse fonlarının kurucusu sadece BES şirketleridir ve sadece BES katılımcılarına sunulur. İkinci ise BES hisse fonlarına yatırım yapanlar açısından vergi uygulaması farklıdır.
PORTFÖYÜN VERGİLENDİRİLMESİ
Portföyünde asgari yüzde 51 oranında hisse senedi bulunduran yatırım fonları, borsa yatırım fonları ve BES hisse fonları portföylerine aldıkları hisse senetlerinin alım-satımı veya temettü gelirleri nedeniyle vergi ödemezler. Vergi kanununda hisse yoğun fon olarak tanımlanan bu fonlar portföylerine alıp-sattıkları hisse senetlerinden oluşan kazançlar nedeniyle veya elde ettikleri temettülerin portföye gelir olarak kaydedilmesi sırasında, yüzde 0 oranında stopaja tabi tutulduklarından bir vergi oluşmaz.
HİSSE FON YATIRIMCILARI
Portföyünde asgari yüzde 51 oranında hisse senedi bulunduran borsa yatırım fonları ve hisse yatırım fonlarına yatırım yapan, bu fonları elinde bulunduran gerçek kişiler, katılma paylarını elden çıkarırken yüzde 0 oranında stopaja tabi olduklarından vergi ödemiyor. Gerçek kişi eğer BES hisse fon katılımcısı ise, sistemden ayrılması veya emeklilik hakkı kazanması durumlarında farklı oranlarda olmak üzere stopaj ödemek durumunda.
Borsa yatırım fonu ve hisse yatırım fonlarına uygulanan vergi teşviği, bireysel emeklilik hisse fonlarına uygulanmamış. Belki de BES’teki bütün katılımcılara uygulanan yüzde 25 devlet katkısı yeterli görülmüş.
Yüzde 25 devlet katkısı yeterli midir, değil midir, bu başka bir tartışmanın konusu. Ancak gerçek olan şû ki., Türk halkı hisse senedi yatırımından kaçınıyor. Onları rahatlatamamışız. Gelir ve servet azlığı nedeniyle risk alma kabiliyeti zaten yetersiz olan yerli yatırımcıları piyasada tutmak için belki biraz daha teşviğe, biraz daha desteğe ihtiyaç var.
Belki de öncelikle borsa yatırım fonları, hisse yatırım fonları ve BES hisse fonları arasındaki vergi eşitsizliğini giderecek önlemler gözden geçirilebilir.
ZEYNEP CANDAN AKTAŞ
