Türk Firmaları Tunus’da İş Fırsatlarını Değerlendiriyor

KUZEY Afrika ülkesi olan Tunus, konumu itibariyle Afrika’nın giriş kapısı olarak değerlendiriliyor. Ülkenin doğu ve kuzeyinde Akdeniz, güneydoğusunda Libya, batı ve güneybatısında Cezayir bulunuyor. 11.8 milyon nüfusu ile Kuzey Afrika’nın gelişen önemli pazarlarından biri olan Tunus, doğal kaynaklar açısından komşusu Cezayir ve Libya kadar şanslı olmasa da gelişmiş insan gücü ve gelişmiş pazarlara yakınlığı ile dikkat çekiyor.

“Oldukça gelişmiş bir altyapıya sahip olan Tunus’ta yedi ticari liman, Skhira’da bir petrol terminali ve 23 küçük liman ile yedi uluslararası havaalanı bulunuyor. Teknoloji ve Ulaştırma Bakanlığı’nın, Tunus’un 60 km güneyinde yer alan Enfidha ve Monastir havaalanlarının inşası ve işletmesi için açtığı ihaleyi Tepe-Akfen (TAV) Holding kazanmıştı. Tunus Ticaret Müşavirliği yetkilileri, 400 milyon euro yatırımla hayata geçirilen ve yıllık 30 milyon yolcu kapasiteli Enfidha Havaalanı’mn, 40 yıl süreyle TAV Holding tarafından işletileceğini hatırlatıyor. TAV Holding, Monastir havaalanının işletmesini de 40 yıl süreyle üstlenmiş durumda.

Arap Baharı’nın ilk başladığı ülke olan Tunus’ta geçen aylarda yeniden genel seçimler yapıldı. Ortadoğu ve Kuzey Afrika’daki birçok ülkede yaşanan siyasi kaosa rağmen istikrarlı yönetimiyle dikkat çeken ve Türk firmalar için önemli bir alternatif pazar olma özelliği taşıyan Tunus’u mercek altına aldık.

Tunus’un kimlik kartı

Başkenti:  Tunus
Para birimi:  Tunus Dinarı
Nüfusu: 11.8 milyon
İhracatı: 14.23 milyar dolar
İthalatı: 20.67 milyar dolar
Kişi başı milli gelir: 3.521 dolar

Tunus’a ne satıyoruz?

Zeytinyağı ve unlu mamuller işleme makineleri, iplik ve kumaş, pamuk, tekstil makineleri, hububat, tütün ve mamulleri, demir-çelik ürünleri, ısıtıcılar, metal eşya, otomotiv yan sanayi ürünleri, büro makineleri, haberleşme cihazları, elektrikli ve elektriksiz makineler, ulaşım araçları, traktör, buzdolabı, klima, televizyon, mobilya, yatak, avize, alüminyum çubuk ve profiller, ağaç lifinden levhalar, kabuklu meyveler, plastik ambalaj malzemeleri.

https://www.youtube.com/watch?v=4o0OxLDEYtI

BİRÇOK ALTYAPI PROJESİ GÜNDEMDE

Ülkede birçok altyapı projesinin de gündemde olduğunu belirten Tunus Ticaret Müşavirliği yetkililerine göre bu projelerin bazıları şu şekilde sıralanıyor: “Ama Dubai Yüzyılın Şehri Projesi, Rades-La Goulette Köprüsü, Bukhatir Group Tunis Spor Şehri Projesi, Al Maabar, Bled El Ward veya Rüya Şehir Ariana Projesi, Tunis Finansman Limanı Projesi, Kültür Şehri Projesi, Küçük Sicilya Projesi, Abu Dhabi Tnvestment House Porta Moda Projesi, Taparura Projesi.”

Tunus’un özellikle hazır giyim üretimi konusunda büyük bir potansiyele sahip olduğunu vurgulayan Tunus Ticaret Müşavirliği yetkilileri, şu değerlendirmelerde bulunuyorlar: “Tunus AB’nin dördüncü büyük tekstil tedarikçisi. Üretimin yüzde 92’si, Fransa başta olmak üzere, İtalya, Almanya, Belçika ve diğer AB ülkelerine gönderiliyor. Üretim maliyetindeki avantaj, Avrupa’ya yakınlık, vasıflı eleman teminindeki kolaylık, siyasi kararlılık, vergilerdeki avantajlar, düşük işçi maliyetleri nedeniyle bu sektörde yatırım yapılması çok avantajlı. Tunus’ta tekstil sektöründe faaliyet gösteren 2 bin 976 firmanın yüzde 58’i ürünlerini dış pazara ihraç ediyor. Tekstil sektörü, Tunus ihracatının yüzde 26.4’ünü oluşturuyor. Ülkenin toplam tekstil ihracatının yüzde 92’si hazır giyim ürünleri.”

YABANCI YATIRIM TEŞVİK KAPSAMINDA

Tunus’ta yabancı yatırımcılara birçok alanda kolaylık tanınıyor. Bu konuda çeşitli teşviklerin uygulandığını belirten Tunus Cumhuriyeti İstanbul Konsolosu Hedi Malek, “Tunus Hükümeti ihracatı geliştirmek ve ekonomiyi dış dünyaya açmak için çok önemli teşvik politikaları uyguluyor. Örneğin tarım sektörüne yapılan yatırımlarda yabancı yatırımcılar ilk 10 yıl gelir vergisinden muaf tutuluyor. 10 yıldan sonra ise gelirlerde yüzde 10 oranında indirim yapılıyor. İndirim ve muafiyetler yatırım aşamasında da geçerli. Yerli ve yabancı yatırımlar arasında hiçbir ayrım yapılmıyor” diyor.

Tunus’ta ekonomi önemli ölçüde tarım sektörüne dayalı bulunuyor. GSMH’nın yüzde 9.54’ünü bu sektör oluşturuyor. Son yıllarda bu sektörde önemli gelişmelerin kaydedildiğini belirten Tunus merkezli 2RE firmasının satın alma direktörü Wejdane Ben Baccouche, başta zeytin olmak üzere meyvecilik konusunda önemli yatırımların yapıldığını söylüyor. Tarım ürünü ihracatında ilk sırada zeytinyağının geldiğini belirten Baccouche, bunun yanında hurma ve kuru yemiş ihracatının da ciddi boyutlara ulaştığını kaydediyor.

Sanayi sektörü ise GSMH’nm yüzde 23.12’si düzeyinde. Egzotik bir ülke olan Tunus, turizm açısından da zengin kaynaklara sahip. 2019 Ocak-Ağustos döneminde 6 milyon 300 binden fazla yabancı turist Tunus’u ziyaret etti. Bu rakam 2018’in aynı dönemine göre yüzde 45’lik bir artışı ifade ediyor.

SERBEST TİCARET ANLAŞMASI VAR

Türkiye ile Tunus Arasındaki Serbest Ticaret Anlaşması 25 Kasım 2004 tarihinde imzalandı. Bu anlaşma 1 Temmuz 2005 tarihinde yürürlüğe girdi. Böy-lece Tunus menşeli sanayi mallarının Türkiye’ye ithalatında gümrük vergileri anlaşmanın yürürlüğe girdiği tarihte sıfırlandı. Türkiye’nin Tunus’a ihraç ettiği sanayi ürünlerinin gümrük vergileri ise 1 Temmuz 2005 tarihinden itibaren küçük bir bölümünde kaldırıldı, geri kalanlar da belirli oranlarda azaldı. Anlaşma kapsamındaki sanayi mallarının gümrük vergileri 1 Temmuz 2014 tarihinde tamamen sıfırlandı.

Tunus Yatırımları Geliştirme Ajansı (FIPA) ve Tunus Sanayi ve İnovasyon Geliştirme Ajansı (APII) kayıtlarına göre Tunus’ta Türk işadamlan tarafından kurulmuş 24’ü sanayi diğerleri ticaret olmak üzere yaklaşık 200 şirket faaliyet gösteriyor. Türkiye’nin Tunus Ticaret Müşavirliğinden yapılan açıklamaya göre ülkedeki bu Türk yatırımları havalimanı inşası ve işletilmesi, çeşitli havalimanlarındaki gümrüksüz mağazaların işletilmesi, çimento fabrikası inşası, gemi yük komisyonculuğu, plastik geri dönüşüm, PVC malzeme üretimi, oto yedek parça, tekstil ve konfeksiyon sektörleri ile restoran işletmeciliği, çeşitli gıda ürünleri üretimi, yengeç ve deniz patlıcanı üretim ve ihracatı, tarım kimyasalları üreticini gibi birçok alana dağılmış durumda.

2018 verilerine göre, Türkiye ile Tunus arasındaki dış ticaret hacmi 1.1 milyar dolar seviyesinde gerçekleşti. Geçen yıl Türkiye’den Tunus’a yapılan ihracat 905 milyon dolar olurken, bu dönemde Türkiye’nin Tunus’tan yaptığı ithalat 182 milyon dolar oldu. Bu arada bavul ticareti için yılda 50 bini aşkın Tunus vatandaşının Türkiye’ye geldiği, bu kapsamda yapılan ihracatın da yıllık 200 milyon dolar tutarında olduğu tahmin ediliyor.

Türkiye Tunus’a pamuklu kumaşlar, demir veya alaşımsız çelikten yarı mamuller, petrol yağları, kağıt, karton, petrol gazları ve diğer gazlı hidrokarbonlar, örme kumaş, eşya taşımaya ve insan taşımaya mahsus motorlu taşıtlar, otomobiller, demir/çelikten yassı mamuller ve profiler ihraç ediyor. Bu ülkeden ithal edilen ürünler ise azot, fosfor, fosforik asitler, televizyon alıcıları, ayakkabılar, pamuklu kumaşlar, elektrik panoları, hurma ve kablolar olarak öne çıkıyor.

İŞBİRLİĞİ FIRSATLARI ÇOK

Türkiye-Tunus îş Konseyi Başkanı Erdem Çenesiz, Türkiye ile Tunus arasındaki ekonomik ve ticari ilişkilerin Temmuz 2005’te yürürlüğe giren Serbest Ticaret Anlaşması ile yeni bir döneme girdiğini belirtiyor. Bu yeni dönemde başta sanayi ürünleri olmak üzere her iki ülke arasındaki ekonomik ilişkilerde birçok fırsatın olduğunu söyleyen Çenesiz, “Sektörel bazda incelendiğinde Türkiye’nin Tunus’a tekstil sektöründeki ihracatı son 10 yılda iki katından fazla artış gösterdi. Aynı şekilde demir çelik ihracatında da önemli artış var” diyor. Tunus’ta gerek ticaret, gerekse imalat sektöründe birçok Türk şirketin faaliyet gösterdiğini kaydeden Çenesiz, Türkiye’nin bu ülkedeki toplam yatırımlarının 500 milyon doları bulduğunu vurguluyor.

Tunus’un belirlemiş olduğu 2020 hedeflerine bakıldığında öncelikli olarak otomotiv, havacılık, tekstil, hazır giyim ve ilaç sanayinde kalkanmamn planlandığını hatırlatan Çenesiz, Tunusluların bu sektörlerde Türk iş dünyasının tecrübelerinden yararlanabileceklerini, dolayısıyla bu alanlarda işbirliklerinin kurulabileceğini belirtiyor. Çenesiz, şöyle devam ediyor: “Tunus’ta özellikle enerji, gübre, gıda sanayi, madencilik, tekstil, deri ve ayakkabı, bilgi işlem ve haberleşme teknolojileri, altyapı, elektrik, elektronik, otomotiv yan sanayii ve turizm sektöründe önemli yatırım imkanları bulunuyor. Türk firmaları, bu sektörlerde gerçekleştirecekleri yatırımlarlae Afrika ülkelerine açılma imkanı bulacaklardır. Tunus’la ülkemiz arasındaki ikili ilişkilerin her alanda daha da güçlendirilmesi gerekiyor. Karşılıklı yatırım ve ticaretin, ülkelerimizin refahım artıracağına, bizleri birbirimize daha da yakınlaştıracağına inanıyoruz. Her ne kadar komşuları Libya ve Cezayir gibi geniş hidrokarbon rezervlerine sahip olmasa da Tunus, uzun dönemli kalkınma politikaları sayesinde tarım ve turizm başta olmak üzere birçok sektörde Türk firmaları için yüksek potansiyel taşıyor. Tunus’un ayrıca başta Fransa olmak üzere AB ülkeleriyle önemli ticaret ilişkileri var. AB’nin dördüncü büyük tekstil tedarikçisi konumunda. Bu da Türk firmaları için yatırım imkanı sunuyor. Tunus’ta ayrıca büyük ölçekli şehir projelerinin hayata geçirilmesi planlanıyor. Bu da Türk müteahhitlik sektörü için potansiyel arz ediyor. Özellikle altyapı yatırımları konusunda uluslararası deneyime sahip Türk müteahhitlerini bu ülkede ciddi fırsatlar bekliyor.”

Ahmet Refhan AYDIN / Türkiye-Tunus Dosttuk Derneği İstanbul Temsilcisi
“Türk ürünlerine ilgileri yüksek”

Tunus’un Türk yatırımcılar açısından birçok avantajı mevcut. Birçok yatırım için teşvikler, vergi, sigorta, elektrik, su gibi birçok alanda uzun vadeli muafiyetler mevcut. İmzalanmış olan Serbest Ticaret Anlaşması’ndan dolayı birçok kalemde gümrük oranları çok düşük seviyelerde hatta neredeyse yok gibi. Vergi oranları kademeli olarak düşürülmekte, bu nedenle Türk ürünleri rahatlıkla oraya gönderilebilir ve orada yapılacak yatırımlarda bu malzemeler kullanılabilir. Türklere karşı son derece sevecenler. Bizleri kardeş ülke olarak görüyorlar. Türk ürünleri orada çok beğeniliyor. Tunuslular muhlis insanlar, dürüst olunur ise her iş yapılabilir. Fransızca ve Arapça bilmek büyük avantaj sağlamakta. Orada bir tanıdık bulmak da büyük avantaj. Oralara sık sık gitmek, bir ortak bulmak, verilen taahhütleri yerine getirmek orada iş yapmak için çok önemli. Kaliteden ödün vermemek de gerekiyor. Tunus’ta güvenlik sorunu yok, siyasi konjonktür gayet istikrarlı, ekonomik olarak da bir sorun yok. Genellikle vadeli akreditif açarak çalışıyorlar.

ÖZBEY MEN