Mars’a nasıl gidilir?

ABD’de şimdiden Mars’a gidecek gönüllüler aranmaya başlandı. Alt yaş sınırı 18. Üst yaş sınırı yok. Boyunuz 1.57-1.90 arası, görüşünüz 20/20 (tam) olmalı, tansiyonunuz 14/9’dan daha fazla olmamalı. Astronotlarda beş temel karakteristik aranıyor: Esneklik, uyum sağlama yeteneği, meraklı olma, güvenme ve güvenilir olma, yaratıcılık. Başvuruda bulunanların İngilizceyi çok iyi bilmesi şart değil. Hatta, internette en çok kullanılan 11 dilden (İngilizce, İspanyolca, Portekizce, Fransızca, Almanca, Rusça, Arapça, Çince/ Mandarin dili, Korece, Endonezya dili ve Japonca) birini bilmesi yeterli. Ama seçmeleri yapacak komitede adayların temel seviyede bile olsa İngilizce bilmeleri şart.

İlk insanlı Mars misyonu için adayların mükemmel fiziki ve zihinsel melekeleri olmalı. Aday; sağlıklı, becerikli, akıllı olmasından daha önemlisi, duygusal ve psikolojik istikrara sahip olmalı. Çünkü kat edilecek mesafe, en iyimser rakamla altı aylık bir yolculuk. Kapalı bir kabinde, çok fazla hareket imkanı olmadan bu kadar süre yol almak, insanın akli dengesini kolayca altüst edecek bir durum. Bunun çaresi, yolculuğun büyük bölümünde astronotları uyutmak. Ama insanoğlu, günlerce uyuyacak şekilde programlanmamış. Eğitim süresi, yedi zorlu yıl. Hedefe varmayı başarsanız bile kendinizi dost bir ortamda bulmayacaksınız. Üstelik Dünya’ya dönüş biletiniz de olmayacak. Mars’taki malzemelerle kendi evinizi yapacak, kendinizi zehirli atmosferden, radyasyondan koruyacak, oksijeninizi, suyunuzu, yiyeceğinizi kendiniz üreteceksiniz. En küçük hata, korkunç bir ölüm olacaktır.

İTALYAN astronom Galileo Galilei’nin 1610 yılında keşfettiğinden bu yana Mars, insanlığın ilgi odağı oldu. 400 yıldır bu gezegeni anlamaya çalışan insanoğlu, sonunda Mars’a insanlı bir uzay gemisi göndermek için kolları sıvadı. Sadece ABD değil, pek çok ülke, bir ilki başarmış olmak için kıyasıya bir rekabet içinde.

Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) de, Kızıl Gezegen olarak bilinen Mars’a bir uzay aracı gönderdi. Böylece Arap dünyası, ilk kez gezegenler arası bir görev üstlenmiş oldu. Arapların aracı, Japonya’daki Tanegashima Uzay Merkezi’nden fırlatıldı. Daha sonra uzay aracının yönetimini, Dubai’deki yer merkezi devraldı. Aracın, 2021 Şubat ayında hedefine ulaşması bekleniyor. Al Amal (Emel) adı verilen uydu, Mars’ın yörüngesine girdikten sonra bir Mars yılı boyunca gezegenin atmosferiyle ilgili bilgi toplayacak. Bir Mars yılı, 687 gün.

UZAYDA REKABET

Bu yaz ABD ve Çin de, 30 milyon millik (48 milyon kilometrelik) Mars misyonundan geri kalmadı. Amerikalıların “Perseve-rance Rover”ı (Azimli Gezgini) ve Çin’in “Tiamven 1” (Uhrevi Sorular) uydusu da Mars yolculuklarına çıktı (Uydu adım, bir Çin şiirinden alıyor). Zamanlama önemli. Her üç uzay aracı da, Mars’ın dünyaya en yakın olduğu zamanda hedeflerine varmış olacak. Böylece yolculuk biraz olsun kısalacak.

BAE, 2009 ve 2013’te de uzaya uydu göndermişti. O uydular, Güney Koreli ortaklarıyla birlikte inşa edilmişti. Ülke, 2014’te uzay ajansı kurdu ve kendi uzay programlarını şekillendirdi. Uzun vadeli programlarından biri de 2117 yılında Mars’ta koloni kurmak. Günümüzde bir Mars misyonu geliştirmek normalde 10-12 yıl sürüyor. Fakat Birleşik Arap Emirlikleri’nin STEM bilim insanları, projeyi altı yılda uygulanabilir hale sokmayı başardı (STEM – Science, Technology, Engineering, Mathematics / Bilim, Teknoloji, Mühendislik, Matematik).

ÇOK PAHALI BİR PROJE

Uzayın derinliklerine ilginin arttığı bu dönemde, son 20 yıldır Mars’la ilgilenen Güney Afrika asıllı Ame-rikalı/Kanadalı (her iki ülkeden de vatandaşlığı var) işadamı, mühendis, endüstriyel tasarımcı ve girişimci Elon Musk’tan ilginç bir yorum geldi. Musk, “Mars’ta koloni kurmak, son derece tehlikeli ve altından kalkamayacağımız kadar pahalı” dedi. Merkezi, ABD’nin Kaliforniya eyaletinin Hawthorne kentinde bulunan SpaceX şirketinin 2002 yılından beri CEO’su olan Musk, insan ya da doğa kaynaklı bir felaketten kaçacak yerimiz olmadığını kaydediyor ve “Bütün yapabileceğimiz, bir hayat sigortasına sahip olmak” şeklinde konuşuyor.

Dünyada hiç bir hükümetin şimdilik Mars’ta koloni kurmak gibi bir niyetinin olmadığını hatırlatan Musk, Amerikan Havacılık ve Uzay Dairesi NASA’nm (National Aeronautics and Space Administration), Ay’a seyahat için hazırladığı altı uzay gemisi ve 12 astronotun, günümüz parasıyla 280 milyar dolara mal olduğunu, Mars programları için ise trilyonlarca doların gözden çıkarılması gerektiğini ifade etti (BAE bilim insanları, Mars’ın kolonileşmesini, boşuna yüz yıl sonrası için hedeflemedi).

Bu sözler, Musk’m Mars projesine toplam altı milyar dolar yatırmış olan bankaları ve girişimcileri hoşnut etmedi (Musk’m kişisel serveti 100 milyar dolar civarında). Bu kez, “Mars’tan para ka-zanılabilir mi?” sorusu ortaya atılmaya başlandı.

“En cana yakın gezegen”

• “Gezegenler Kılavuzu” kitabının yazarı Ingiliz amatör astronom Patrick Moore’a (1923-2012) göre Mars, güneş sistemindeki gezegenler arasında [elbette ki dünyayı saymazsak] en cana yakın olanıdır. Ancak bu onun, insanlığa dost bir gezegen olduğunu göstermez.

• Amerikalıların “Mariner 4” uydusu (önceki Mariner’ler başarısız olmuştu], 1965 yılında Mars’ın yakınından geçerek dünyaya bu gezegen hakkında ilk bilgileri gönderdi. Ruslar Mars konusunda şanssızdı. Çok daha zor olan Venüs yolculuğunu başarmışlardı ama bir türlü Mars’a gidememişlerdi (Mars’a 40 uzay gemisi gönderildi, 18’i başarılı oldu]. Halen gezegenin üzerinde, 12 insan yapımı uzay aracı bulunmakta.

• Mars kanalları söylemi, insanlığı uzun süre heyecanlandırdı ve meşgul etti. Oysa İtalyan astronom Giovanni Schiaparelli, yüzey şekillerini çizerken İtalyanca “canali” adını verdiği düz çizgiler çizmişti. Bu kelime İngilizce’ye oyuk (channel] yerine kanal (canal] olarak çevrildi (“Canal” insan yapımı, “channel” doğa yapımı oluşumlardır].

• Adını Roma mitolojisindeki savaş tanrısından alan Mars, dünyadan küçüktür. Çapı 6 bin 752 kilometredir. Bu da, Dünya ile Ay arası bir büyüklük demektir.

• 1917’de Mars’ın aşırı parlak olduğu kayıtlara geçmiş. Hatta insanlar, kırmızı bir kuyruklu yıldızın dünyaya çarpmak üzere olduğu gibi yanlış bir kanıya kapılıp korkmuşlar.

• Mars’ın eksen eğimi, dünya ile hemen hemen aynıdır: 25 derece (Dünyanın 23.5 derece]. Bu nedenle Mars’ta da mevsimler oluşur. Ama sıcaklıklar Dünya’ya benzemez. Bir yaz gününde Mars ekvatorundaki sıcaklık 10 santigrad derecedir. Mars’ın bir günü de dünyaya çok yakındır: 24 saat 37 dakika.

• Mars’ın en yüksek dağı Olympus’dur. Yüksekliği 24 kilometredir. Everest’in neredeyse üç katı daha yüksek.

• İrili ufaklı gök cisimlerinin sürekli çarptığı Mars’tan kopan bazı parçalar, binlerce, milyonlarca yıl sonra dünyaya düşmektedir.

• Gezegenin “Phobos” ve “Deimos” adlı iki uydusu vardır. Phobos, İngiltere’nin güneyindeki VVhite Adası büyüklüğündedir. Deimos ise çok daha küçüktür. Her ikisi de şekilsizdir.

• Mars, toz fırtınalarıyla da ünlüdür. Fırtınalar, dünyadaki fırtınaların birkaç yüz katı şiddette olur, bütün gezegeni kaplar ve aylarca sürer.

ALEV RIGEL