Kesinti iadeleri yeni yılda başlıyor

1 OCAK 2016’da çıkarılan kesinti kontrolü ve kesinti iadelerini konu alan yönetmelik 1 Ocak 2021 tarihinden itibaren uygulanmaya başlayacak. Bu yönetmelik ile yılbaşından itibaren sistemde beş yılını dolduranların, giriş aidatı ve yönetim gider kesintisi ödemeyecekleri de hükme bağlanmıştı. Kesintilerin ilk beş yıl ile sınırlandırılması, özellikle küçük miktarlarda katkı payı ödeyen katılımcılar için önemli bir gelişmeydi.

Halen yıllık bazda giriş aidatı ve yönetim gider kesintisinin toplamı aylık brüt asgari ücretin yüzde 8.5’i olarak uygulanıyor. Bu da 250 TL’yi buluyor. Örneğin 250 TL katkı payı ödeyen bir sözleşme için kesinti tutarı 12’de 1 ediyor. Bu kadar yüksek bir kesintiden sonra yatırım yapılan fonların bu kesintiyi telafi edip, üzerine getiri sağlaması, neredeyse olanaksız hale geliyor. Yüksek kesintiler moral bozuyor, motivasyon kaybına neden oluyor, katılımcının sistemden ayrılmasını kolaylaştırıyor.

Kesinti kontrol ve iadeleri konusu oldukça karmaşık. Anlaşılır olması için soru cevap olarak ilerleyelim.

1 – Sistemde beş yılını doldurmak neden önemli?

1 Ocak 2016 tarihinde çıkan yönetmelik ile sistemde beş yılını dolduran sözleşmelerden kesinti alınmayacağı hükme bağlanıp, kesinti iadesi alma hakkı tanınırken, beş yılını doldurmayanlar emeklilik planının içerdiği giriş aidatı ve yönetim kesintisini ödemeye devam ediyorlar. Diğer yandan emeklilik, maluliyet vefat gibi nedenler haricinde beş yılını doldurmadan sistemden ayrılanlar, beş yıllık kesinti tutarının (her yıl için aylık brüt asgari ücretin yüzde 8.5’i) tamamını ödemek durumunda iken, sistemde beş yılını doldurarak ayrılanlar bu kesintileri ödemiyor.

2 – Hangi durumda kesinti iadesi yapılacak?

• Devlet katkısıyla ilişkilendirilecek kesintilerin (giriş aidatı, yönetim gider kesintisi ve fon toplam gider kesintisi) iadesi, sistemden 5 yılını doldurarak ayrılan, sonlandırılan sözleşmeler için geçerli.

• Fon Toplam Gider Kesintisi iadesi 1 Ocak 2021 tarihinden sonra bütün sözleşmelere uygulanacak.

3 – Sistemde beş yılını doldurduğu halde kesinti iadesinden faydalanamayacak sözleşmeler var mı?

Evet var. Kontrol tarihi itibariyle toplam birikim tutarı, yıllık brüt asgari ücretin (ilgili yılın ilk altı ayında geçerli) 10 katını aşan sözleşmeler ile düzensiz ödeme statüsündeki (Ödenmeyen katkı payları var ise bu sözleşmeyi düzensiz ödeme statüsüne sokuyor.) sözleşmelerde, devlet katkısı hesabındaki birikimle ilişkili kontroller uygulanmayacak.

Fon toplam gider kesintisi iadesinde, kesintinin hesaplanma tarihi itibariyle, mevcut bulunan birikimin yüzde 1.1’nin altında kalan kısım için veya iade sonrası kalan kesinti tutarının, birikimin yüzde 1.1’inin altında kalması halinde iade uygulanmayacak.

4 – Kesinti iadeleri nasıl hesaplanacak?

îki tür hesaplama söz konusu:

a) Sözleşmenin sonlandırılması halinde sözleşmeden alman (giriş aidatı, yönetim gider kesintisi ve fon toplam gider kesintileri) kesintilerin toplamı altıncı yıldan itibaren hesapta bulunan devlet katkılarıyla ilişkilendirilecek. Yapılacak kontrollerde altıncı yılda sonlandırılan sözleşme için devlet katkısı hesabındaki toplam birikimin yüzde 60’ından fazla tutarda kesinti yapılmış ise aşan kısım BES sözleşmesine iade edilecek. Sözleşme yedinci yılda ise, sözleşmenin devlet katkısı hesabındaki toplam birikimin yüzde 70’ini, sekizinci yılda ise yüzde 80’ini, dokuzuncu yılda ise yüzde 90’ını, 10’uncu yıl ve sonrasında yüzde 100’ünü aşan kesintiler söz konusu ise, aşan kısımlar katılımcıya iade edilecek. Bu kontrolde, 1/1/2016 tarihi itibarıyla mevcut bulunan birikimler ve bunların getirileri üzerinden kontrol tarihine kadar yapılan kesintiler dikkate alınmayacak. Azami kesinti tutarlarının hesaplanmasında sözleşmenin bireysel emeklilik sisteminde fiilen geçirdiği süreye bakılacak.

b) Sözleşmenin altıncı yılından itibaren fon toplam gider kesintilerinden yapılacak iade tutarı 1 Ocak 2021 tarihinden sonra her sözleşme yılı sonunda hesaplanacak. Bu kapsamda 1 Ocak 2021 tarihinden önce yapılan fon toplam gider kesintilerinin iadesi yapılmayacak. Fon toplam gider kesintilerinden iade edilecek tutar altıncı yıl yüzde 2.5 olarak hesaplanacak. Yedinci ve 14’üncü yıllar arasında her yıl, bir önceki yılda geçerli oranın 2.5 puan artırılmasıyla suretiyle uygulanacak. 15’inci yıl ve sonrası için sabit olarak yüzde 25 olarak hesaplamaya devam edilecek. İade oranı hesaplanırken 1 Ocak 2013 yılından bu yana sözleşmede geçirilen tüm süreler dikkate alınacak.

5 – Hak eden sözleşmelere kesintiler ne zaman iade edilecek?

Devlet katkısıyla ilişkilendirilecek kesintilerin iadesi sistemde beş yılını dolduran sözleşmelerden, sonlandırılmak istenenler için uygulanacak. Fon toplam gider kesintisi iadesi ise 1 Ocak 2021 tarihinden itibaren hem sistemde devam eden (sözleşme yılı sonunda) hem de sonlandırılan (sonlandırılma tarihinde) sözleşmelerin hepsi için hesaplanacak.

6-İadeyi kim yapacak?

iadeler bireysel emeklilik şirketleri tarafından gerçekleştirilecek.

7-Kesinti iadeleri nasıl ödenecek?

Devlet katkısıyla ilişkilendirilecek kesintilerin iadesinde yönetmelikte belirlenen oranları aşan kısım katılımcının hesabına iade edilecek. Fon işletim gider kesintisi iadesinde eğer sözleşme sonlandırılıyorsa, hesaplanan iade tutarı katılımcının hesabına 5 işgünü içinde ödenecek. Sistemde kalmaya devam eden sözleşmeler için hesaplanan fon toplam gider kesintisi iadesi, hesaba ödenerek katılımcının tercih ettiği fonlarda yatırıma yönlendirilecek.