Küresel şirketlere asgari vergi geliyor
KÜRESEL şirketlerin yüksek kazançlarına rağmen faaliyet gösterdikleri ülkelerdeki düşük vergi oranlarına tabi olmaları rahatsızlık yaratıyordu. Bugüne kadar geçerli olan uygulamaya göre, çok uluslu şirketler sadece merkezlerinin olduğu ülkede kurumlar vergisi ödüyor, faaliyet gösterdikleri diğer ülkelerde bunu ödemiyorlardı. Özellikle dijital teknoloji ve hizmet alanında çalışan birçok büyük şirket de merkezlerini kurumlar vergisinin düşük olduğu ülkelere taşıyordu.
Ekonomik işbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD), aralarında Türkiye’nin de bulunduğu 130 ülkenin, çok uluslu şirketlere dünya çapında yüzde 15’lik asgari vergi uygulanmasında anlaştığını duyurdu. Söz konusu 130 ülke dünya ekonomisinin yüzde 90’ını oluşturuyor. Devletler arasında vergileri aşağı çekme yarışını sona erdirmeyi hedefleyen anlaşmayla büyük eşik ülkelerinin, dünyanın yüksek kâra sahip en büyük şirketlerinden daha fazla vergi alması da mümkün olacak. Bunun yanı sıra, küresel koronavirüs salgını ile ülkelerin ekonomilerine destek olmak için yeni gelir kaynakları arayışına girmesi de süreci hızlandırdı.
TEKNOLOJİ DEVLERİ BAŞI ÇEKİYOR
Anlaşmanın diğer ayağında ise, dev şirketlerin vergilerini, faaliyet gösterdikleri ve kâr ettikleri ülkelerde ödemelerinin sağlanması bulunuyor. Bu bağlamda Amazon, Apple, Facebook gibi teknoloji devlerinin bu ülkelerde büyük kârlar elde ettikleri ancak neredeyse hiç vergi ödemedikleri belirtiliyor. OECD verilerine göre, Dünya çapında bu durumda yaklaşık 100 şirket bulunuyor. Bu şirketlerin toplamda yıllık cirosu 20 milyar euro’nun üstünde ve kâr oranı yüzde 10’dan yüksek. OECD, uluslararası asgari vergi uygulamasının vergi gelirlerini yılda 150 milyar dolar artıracağı tahmininde bulunuyor. Uygulama, yıllık ciroları 750 milyon euro’yu aşan şirketler için geçerli olacak. Dünyada bu durumda 7 bin ila 8 bin şirket olduğu belirtiliyor.
Dünyanın en büyük sanayi ülkelerinden oluşan Yediler Grubu (G7), haziran ayı başında çok uluslu şirketler için yüzde 15’lik küresel asgari vergi uygulanmasında uzlaşmıştı.
Dünyanın en büyük sanayi ülkeleri ve büyük eşik ülkelerinden oluşan Yirmiler Grubu’nun (G20) maliye bakanları da önümüzdeki hafta Venedik’te gerçekleştirilecek toplantıda konuyu ele alacak. Toplantıda anlaşmaya yeşil ışık çıkması bekleniyor. Son ayrıntı ve rötuşlarla uygulamanın hayata geçirilmesine yönelik planın ekim ayma kadar açıklığa kavuşturulması ve bu sürecin ardından anlaşmanın 2023 yılında yürürlüğe sokulması planlanıyor.
DÜNYA EKONOMİSİ DAHA ADİL HALE GELECEK
Anlaşmayla, küresel şirketlerin uluslararası vergilendirmesi dev bir adım olarak, dünyadaki vergi adaletinde son 20 yılın en büyük ilerlemesi olarak nitelendiriliyor. Bununla, çeşitli ülkeler arasında verginin aşağıya çekilmesi yarışının da artık bitmesiyle vergi cennetleri ve vergiden kaçanlara karşı önemli bir önlem olacağı belirtiliyor. Büyük şirketlerin gelecekte ortak refahın finansmanında adil bir katkı sağlayacağı, özellikle korona krizi sonrasında daha da önem taşıyacağı beklentisi çok yüksek.
OECD verilerine göre, yüzde 15’ten düşük oranda kurumlar vergisi alan vergi cennetleri Bahamalar, Birleşik Arap Emirlikleri ve Manş Adaları Jersey ve Guernsey olduğu ifade ediliyor. Avrupa ülkeleri arasında İrlanda yüzde 12,5, Bulgaristan yüzde 10 ve Macaristan yüzde 9 oranında kurumlar vergisi alıyor. Lüksemburg ve Malta’da vergi oranları yüksek olmasına rağmen, şirketlere önemli imtiyazlar tanınıyor.
Asgari vergi uygulaması konusunda OECD çatısı altında yaklaşık 10 yıldır müzakereler yürütülüyordu. Müzakerelere yakın kaynaklar Reuters haber ajansına yaptıkları açıklamada, zorlu müzakereler sonrasında Çin, Türkiye ve Arjantin’in anlaşmaya dahil olduğunu, böylece G20 ülkelerinin tümünün anlaşmayı onayladığını belirtti. Kaynaklar 139 ülkeden 9’unun ilk etapta anlaşmayı imzalamaya yanaşmadığı bilgisini de verdi. Bu ülkeler arasında vergi oranlarının daha da düşük olduğu Macaristan, İrlanda ve Estonya’nın da bulunduğu belirtiliyor. Yüzde 12.5’lik asgari vergi uygulayan İrlanda, bu sayede Facebook, Google ve Apple gibi ABD’li teknoloji devlerinin Avrupa merkezlerine ev sahipliği yapıyor. İrlanda Maliye Bakanı, anlaşmayı yüzde 15’lik asgari oran nedeniyle imzalamadıklarını, ancak bir çözüm üzerinde çalışıldığını kaydetti.
Ekonomistler ve maliyeciler tarafından bir reform olarak nitelendirilmesine rağmen, başta ABD’li dijital hizmetler veren şirketler olmak üzere bu şirketlerin kazançları ülkelere göre sağlıklı belirlenemediği için, uygulamadan önce bu şirketlere ilişkin tahminlerde bulunmanın pek mümkün olmadığı belirtiliyor.
TALHA APAK
