NFT ve Telif Hukuku
NFT ve telif hukuku; NFT son zamanların popüler yatırım aracına dönüşmesi ile Bitexen CEO’su Yahya Tuğyan Erdem, NFT sanat eserleri ve NFT telif hukuku konusu hakkında Para Dergisi için kaleme aldığı yazısı.
NFT’ler blokzincir teknolojisi ile birlikte birçok değişime imza attı. Bu değişim finans, sanat, oyun ve teknoloji gibi birçok alanda geleneksel düşünceleri geliştirerek yeni bir boyut kazandırdı. Sanat eserlerinin dijital dönüşüme uğradığı NFT füryasında eser hakkı ve telif hukuku gibi konular da sıklıkla gündeme geliyor.
NFT ve NFT Sanat Eserleri
Fiziksel bir sanat eserinde eser sahibinin izni olmaksızın kopyalanması ve kullanılması yasal olarak mümkün değildir. Geleneksel sanat dalları ve bu alanlardaki eserler, uzun bir süredir hayatımızda olduğu için bu alanda hazırlanmış yasalar ile koruyuculuk sağlanmıştır. Buna rağmen birçok eserin replikasının oluşturulması ve ticaretinin gerçekleştirilmesi tam anlamıyla önlenememiştir.
Dijital sanat eserleri ise blokzincirin dağıtık defter yapısı sayesinde korunmaktadır. Blokzincirler, üzerine işlenen verileri dünyanın farklı noktalarında birbirinden bağımsız şekilde çalışan birçok cihazda kaydetmekte ve depolamaktadır. Bu veriler sürekli olarak birbirini doğrulamakta ve fikir birliği adı verilen mekanizmalar sayesinde veri doğruluğu ve güvenliği sağlanmaktadır.
Telif Hukuku ve NFT’lerin Yeri
T.C. kanunlarına göre sanat eserlerinin niteliği ve eserlerin korunması üzerine 5846 sayılı “Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu” işletilmektedir. Bu kanundan yola çıkılarak, kişilerin kendi fikri emeği ile ortaya çıkardığı ürünler üzerinde telif hakkı bulunmaktadır. Her ne kadar yasal bir düzenleme henüz gerçekleştirilmemiş olsa da NFTler de kişilerin geleneksel sanat dallarında oluşturduğu gibi, kendi fikri emekleri ve çabaları ile oluşturulduğu için bu kapsama dahil etmemiz mümkün olabilir. Kişiler oluşturdukları eserleri sergileme, çoğaltma ve yayma gibi haklara sahiptirler. Bu hakların başkaları tarafından ihlali durumunda da yasal yollara başvurmaları mümkündür.
Her ne kadar geleneksel sanat dalları yasal olarak çok daha olgun bir yapıya sahip olsa da NFT’ler blokzincir teknolojisinin doğrulanabilir yapısı sayesinde bu açığı kısa sürede kapatabilmiştir. Blokzincirler üzerinde birçok kripto para ve token projesinin “fun-gible” diğer bir ifade ile birbirine denk, birbiri yerine geçebilen ve bölünebilen varlıklara sahip olduğunu belirtmiştir. NFTler ise kendilerine has özelliklere sahip, bölünemeyen, birbirleri yerine geçmeyen şahsına münhasır dijital varlıklardır. Bu sebeple blokzincir üzerindeki kayıtları da farklılık göstermektedir.
NFT’lerin Etiketi
Bir NFT pazaryerini ziyaret ettiğinizde incelediğiniz eserin tüm geçmişini tek bir blokzincir kontrolü ile görebilmeniz mümkündür. Nasıl stabil koinlerin kontrol edilebilirliği ve izlenebilirliği günümüzde devletlerin elde etmeyi amaçladığı tüm özellikleri içeriyorsa, NFT’ler de sanat eserleri ve sanatçıların yaşadığı birçok sorunu çözebilecek özellikleri bünyesinde barındırmaktadır. Bir NFT’vi blokzincirde kontrol ederek tüm geçmişini, sahiplerini ve fiyat değişimlerini izlemek mümkündür.
Bu sayede eserlerin orijinalliği konusundaki şüpheler de son bulacaktır. Günümüzde en değerli NFT koleksiyonları arasında yer alan “Crypto Punks” eserleri de kopyalanabilmektedir. Ancak bu eserlerin gerçek olup olmadığını anlamak için eserin blokzincir kayıtlarına bakmamız yeterli olacaktır. Tüm bunların yanında sanatçıların sonraki satışlardan da eser üreticisi olarak pay almasını sağlayan akıllı kontrat yapısı, dijital sanatı ve dijital sanatçıları gelenekselden öne çıkaran özellikler arasında yer almaktadır.
