Kekik Yetiştiriciliği Dekar Başına 5 Bin TL Gelir

Kekik yetiştiriciliği çok kârlı. Anadolu’nun verimli toprakları, pek çok üründe olduğu gibi dünya kekik üretiminde de önde. Dünya kekik ihracatının neredeyse yüzde 80’ini tek başına Türkiye karşılıyor. Yıllık 60 milyon dolarlık baharat, 10 milyon dolarlık da kekik yağı 100’den fazla ülkeye ihraç ediliyor. Geçen temmuz ayında Orman Genel Müdürlüğü’nün yaptığı açıklamaya göre kekiğin ülke ekonomisine katkısı yaklaşık 1 milyar TL. Türkiye, 2021’de 21 bin tondan fazla kekik ihraç ederek yaklaşık 64 milyon dolar gelir elde etti.

Kekik yetiştiriciliği çok kazançlı

Son dönemlerde sadece mutfaklarda değil, kozmetik ve ilaç sektöründe de kullanımı artan kekik. Covid-19 nedeniyle nihai tüketiciden de büyük talep gördü. Öte yandan tarlada özel bakım gerektirmemesi, zahmetsiz hasadı ve dekar başına 5 bin TL gelir elde edilebilmesi nedeniyle kekik, üreticilerin de ilgisini çekiyor. Örneğin, Denizli bölgesindeki tütün üreticilerinin sözleşmeli üretim modeli nedeniyle tütünü bırakıp kekiğe yöneldiği görülüyor.

Denizli, kekik dendiğinde öne çıkan illerin başında geliyor. Türkiye’deki kekik üretiminin merkezi olan Denizli’nin ihracat ayağında da önemli bir yeri var. Denizli’de üretilen kekiğin yüzde 80’i ihraç ediliyor. ABD başta olmak üzere, Almanya, Hindistan, İtalya, İngiltere, İsveç, Rusya, Hollanda, Avustralya, Macaristan, Kanada, Polonya ve Japonya gibi birçok ülkeye Denizli’den kekik gidiyor.

Denizli Ziraat Odası Başkanı Hamdi Gemici, “Dünya kekik ihracatının yüzde 78’i Denizli’den” diyor. Gemici’nin verdiği bilgilere göre, Türkiye’deki kekik üretiminin yüzde 92’sini Denizli tek başına karşılıyor. Hatta bunun için Pamukkale’de özel bir kekik bölgesi var. Kekiğin, ABD başta olmak üzere birçok ülkeye ihraç edildiğini belirten Gemici, “Denizli’deki kekik daha çok ihracata gidiyor. Bu oran yüzde 78 civarında. Kalanı da iç piyasaya veriliyor. Bölgemizdeki kekiğin büyük bir bölümünü ihracatçı firmalar alıyor. Kekik kalkınma kooperatifi var, ama sınırlı sayıda alıyor. Özel sektöre daha çok kekik veriyoruz” diyor.

Kekik Bahçesi Kurmanın Maliyeti

Kekik üretimi çok kazançlı. İklime bağlı olmakla birlikte 1 dekarlık alandan ilk sene 200 kiloya yakın kekik elde edilebiliyor. 1 dekarlık alana ekilecek fidanın da toplam maliyeti yaklaşık 500 lira. 500 liraya karşılık yaklaşık, 200 kilogram kekik elde etmek oldukça karlı bulunuyor. Kekiğin tarla fiyatına bakacak olursak kilosu 25 Türk lirası. Kabaca bir hesap yaptığımızda da dekar başına 5 bin lira gelir elde etmek mümkün.

Kekik büyüdükçe içindeki yabani otları almak zorlaşıyor. Kekik fidanları, uzun yıllar kekik veriyor. Bu bakımdan da avantajlı olan kekik üreticiliği, özel bir bakım da gerektirmiyor. Genel olarak çapa ve gübrelemesi bulunuyor. Fideler büyüdüklerinde birbirine engel olmaması için 5-10 cm aralıkla ekilmesi öneriliyor.

Kekiğin sulaması yok. Çapalamasına mart ayında başlanıyor. Martın 10-15’i gibi gübresi atılıyor. Dikimi ise nisan-mayıs gibi yapılıyor. Haziran sonu temmuz başı gibi de toplamaya başlanıyor. Tarlada bir iki gün kalıyor, bu süreçte deste yapılıyor. Kekik üretimine yeni başlayacak olanların ilk etapta, az bir dekara ekim yaparak deneme yapmasını öneriyoruz. Ayrıca sıfırdan başlayanlar için ilk yıldan sonra karlı olduğunu da söyleyebiliriz. Çünkü ilk yıl bitki az büyüyeceğinden yeteri kadar verimli olmayabiliyor.

Kebabın Lezzet Sırrı

Gaziantep Ticaret Borsası Başkanı Mehmet Akıncı, bölgede üretilen kekiğin değil de dağlarda yetişen kekiğin çiftçiler tarafından toplandığını belirtiyor. Akıncı, “Bölgemizde kekiğe, zahter denir. Biz kekiği, çay ve kebapta baharat olarak da kullanıyoruz.

Hatta kebaplarımızın bu yüzden lezzetli olduğunu düşünüyoruz. Dağlara otlamaya giden hayvanlar o kekikten yer. O baharatm lezzeti ete geçmiş diye düşünülür” diyor. Bölgede kekik toplayanlar, yapraklarım ayırarak baharatçüara veriyormuş. Akıncı, aynı zamanda bölgede, soğuk algınlığı vakalarında kekik çayının tüketildiğini belirterek, Gaziantep’te her evde kekik çayı bulunduğunu söylüyor.

64 Milyon Dolarlık İhracat

Kekiğin son dönemlerde sadece mutfaklarda değil, kozmetik ve ilaç sektöründe de kullanımı arttı. Ege Mobilya, Kağıt ve Orman Ürünleri İhracatçıları Birliği Başkanı Cahit Doğan Yağcı, özellikle pandemide kekiğin antiseptik özelliklerinden dolayı çok kullanıldığını belirtiyor. Yağcı, “Pandcmi döneminde antiseptik özellikleri nedeniyle ilaç sektöründe de kullanımı artan kekiğin, hastalıklara iyi geldiği anlaşıldı. Kullanımı son zamanlarda, yurt dışında da yaygınlaştı. Örneğin, kekik çayını her yerde bulabilirsiniz. İnsanlar evde kalınca araştırmaya başladılar” diyor.

İhracata yönelik verileri de paylaşan Yağcı, Türkiye’nin en çok ABD ve Almanya’ya ihracat yaptığım belirtiyor. ABD’ye 7 bin ton, Almanya’ya ise 1 ton 243 kilogram kekik ihracatı yapıldığını söylüyor. Türkiye’de 2021 yılında 21 bin tondan fazla kekik ihracatı gerçekleştirilmiş. Geliri ise yaklaşık 64 milyon dolar olmuş. Yağcı’nm paylaştığı verilere göre miktar bazında ise 2020’ye oranla 2021 yılında yüzde 10’luk bir artış yaşanmış.

Yağcı, “Aslında bu oranlar daha da yüksek olacaktı ama 2020’de hem kuraklık hem de pandemi, üretimde etkili oldu” diyor. Cahit Doğan Yagcı’nın belirttiğine göre; Ege Serbest Bölgesinden 22 ton kekik gitti ve bu bölgeden 21 milyon dolar gelir elde edildi. Bu bölgeden ABD’yeyapılan kekik ihracatı geliri 16 milyon 780 dolar, Almanya’ya yapılan ihracat geliri ise 4 milyon 357 bin dolar oldu.

Yunanistan Kekiği Tehdit Mi?

Son zamanlarda Yunanistan kekiği de bilinmeye başlandı. Cahit Doğan Yağcı, konuyla ilgili olarak, “Dünyaya kekik ihracatının yüzde 80’ini Türkiye karşılıyor, ama Yunanistan kekiği bir tehdit olabilir. Ayrıca Meksika kekiği de var. Biz bunlara önlem olarak, kendi içimizde kekik cinslerini artırmalıyız” diyor. Yağcrya göre, Türkiye’deki kekik potansiyeli daha büyük. Bu nedenle Yunanistan bunu karşılayamayabilir ama ihracat pastasından pay alabilir. Türkiye’de bu alanda farklılaşmak adına kendi içindeki kekik türlerini artırmalı. Yağcı, bu talebin görüldüğünü ve Orman Bakanlığının bir çalışma yapıp, Denizli’de bir proje hayata geçirildiğini de vurguluyor.

Yeni Ekim Alanları İçin Proje

Bahsi geçen proje ise Denizli’nin Barza Ovası’nda tıbbi ve aromatik bitkilerin kümelenmesi ve üretici örgütlenmesi ile tarımsal kalkınma projesi çalışması. Söz konusu bu projeyi Denizli İl Tarım ve Orman Müdürlüğü yürütüyor. Tarım ve Orman Bakanlığı Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü ise projeyi destekliyor.

Proje Koordinatörü ve aynı zamanda kekik uzmanı olan ziraat yüksek mühendisi Şahin Şentürk, projeyi sıkı bir şekilde yürütüyor. Yerelde Barza Ovası olarak anılan Acıpayam ve Tavas ilçesinin kesiştiği bölgede genişleme imkanı tespit edilince, proje burada yapılmaya karar verilmiş.

Şentürk, mevcut üretim alanlarında ekim alanının genişleme imkanının kalmadığını, bu nedenle proje ile çiftçilere destek verileceğini belirterek ‘‘Çiftçilere eğitim veriyoruz. Kale ilçemizde Kekik Tarla Okulu açtık. Çiftçiler kekiğin nasıl yetiştirilmesi veya tohumların nasıl ekilmesi gerektiğine dair 14 haftalık bir eğitim alıyor” diyor.

Artan talep karşısında çiftçilerin üretiminin kolay ve az maliyetli olması nedeniyle kekiğe yöneldiklerini belirten Şentürk, “Bu proje ile bin 500-2 bin dekar tıbbi aromatik bitki ekeceğiz, ama ağırlıklı kekik olacak. Çünkü kekiğe talep yüksek ve üreticiler de tercih ediyor. Kekik bir kez dikildiğinde 10-12 yıl bitki verir. İlaçlama veya herhangi ek bir şeyi yok, sadece çapasım yapıyorsunuz ve gübreleme yeterli” diyor. Üreticileri de memnun eden kekiği iki dönem gübrelemek, üç kez de çapalamak yeterli oluyor.

Pandemide özellikle kekiğe olan talebin arttığını belirten Şentürk, özellikle kekik yağındaki Carvacrol maddesinin Koronavirüs’e iyi geldiğinin bilindiğini söylüyor. Yüzde 80-85 oranında kekikten bu maddenin çıktığı biliniyor. Bu da kekiğe olan talebi artıran faktörlerden biri. Kekiğin özel sektörde alıcısı çok. Şentürk, “Büyük özel firmalar genelde kekiğin çoğunu alıyorlar ve ihraç ediyorlar. İhracattan kalanı da iç piyasaya veriliyor” diyor. 100 den fazla ülkeye ihraç edildiği bilinen kekiğin, yıllık 60 milyon dolarlık baharatı, 10 milyon dolarlık da kekik yağı ihracatı yapılıyor.

Özellikle kış aylarında soğuk algınlığına ve gribe iyi geldiği bilinen kekik suvıı için özel bir teknik kullanılıyor. Şentürk, “Su buharı işlemek için ayrı bir teknik var. Burada kekik bitkisi damıtılıyor ve elde edilen ana ürün kekik yağı, yan ürün de kekik suyu oluyor. Bölgemizde soğuk algınlığı ve gripte, kekik suyu kullanılıyor” şeklinde görüş belirtiyor.

Yağı da İhrac Ediliyor

Denizli İl Tarım ve Orman Müdürü Yılmaz Erkaya’nın paylaştığı bilgilere göre ise Türkiye genelinde 2020 yılında 85-90 ülkeye kekik yağı ihraç edildi. Şu sıralar revaçta olan kekik yağının ihracatının da 202rde 100 tona yaklaştığı biliniyor. Buradaki gelirin ise 9 bin doları geçtiği tahmin ediliyor. Erkaya, “2020 yılı itibariyle Denizli’de 172 bin dekar alanda kekik üretimi yapılırken, Türkiye genelinde ise 184 bin dekarda 23,8 bin ton kekik üretildi. Dolayısıyla ülkemiz kekik alanlarının yüzde 93’ü, üretiminin ise yüzde 89’u, Denizli’de yer almaktadır” diyor.

Denizli Pamukkale’ye bağlı Gözler kasabasında üretim yapan Selami Kıiıç’m bahçesinde şu anda 50 dekarlık kekik var. Kılıç, 2000 yılından bu yana kekik üretimi yaptığım belirtiyor. Ekonomik şartlar nedeniyle ve yabani canavar otu nedeniyle tütünü bırakarak, kekiğe yöneldiğini belirten Kılıç, “Önceden tütünü daha fazla ekerdim ama 2000 yılından bu yana kekiğe yöneldim, çünkü daha karlı” diyor.

Ürettiği kekikleri öncelikle İzmir’de Kütaş isminde Amerikalı ortağı olan bir firmaya verdiklerini belirten üretici, Denizli’den üç firmaya da satış yaptığını belirtiyor. İsparta ve Konya’dan da küçük baharatçılar, Kılıç’taıı kekik almaya geliyormuş. Kılıç, üretime 45 dekarla başlamış. Şimdilerde ise üretimi artırarak 70 dekarlık bir alana ekim yapıyormuş. “Gözlerde 900 hane var, hepsi de kekik ekiyor” diyen Kılıç, bu işi ailece yaptırdıklarım belirtiyor.

Entübe hastaya kekik suyu

Niko Germiyan’ın Alaçatı Ot ve Tohum Müzesi’nde bir dükkanı var. Sosyal medyada da bir hayli takipçisi olan Germiyan, hem kekik toplayıcısı hem de satıcısı. Bitkilerin soyunun tükenmemesi için fazla miktarda toplamadıklarını belirten Germiyan, 150’ye yakın kekik cinsi olduğunu, bunlardan Dağ, Sofra, Yayla ve Çiprika kekiklerinin Alaçatı’da yetiştiğini belirtiyor. 50’şer demet kekik topladığını söyleyen Niko’nun dükkanında, küçük kekik demeti 15 Türk lirasıyken, büyük kekik demeti ise 25 Türk lirası.

Son dönemlerde kekik suyu ve kekik yağının da revaçta olduğunu belirten Niko Germiyan, “Sanayiden aldığımız kekiği kaynatıyoruz ve o kekik suyu oluyor. Kendimiz yapıyoruz daha doğal olsun diye. Kekik suyunun, mide ve mide hastalıklara iyi geldiği de biliniyor. Koronavirüs nedeniyle entübe olmuş hastaya iyi geldiği için bir doktor beni arayıp kekik suyu istedi” diyor.

Niko’nun dükkanında kekik suyunun şişesi 25 Türk lirası. Pandemi öncesinde 5-10 lira civarında satılan kekik suyuna artan talep, fiyata da yansımış durumda. Kekik çayının çok tercih edildiğini de vurgulayan ünlü aktar, özellikle sofralarda kekik tüketiminin olduğunu belirtiyor. Germiyan, “Yemeklerde, pizza ve salata, yoğurtta, cacıkta, yoğurt çorbasında kekik tüketiliyor. Bazı insanlar çorbayı da kekik suyundan yapıyor” diyor.

Ezgi Hazal ÇELİK / Acıbadem Bakırköy Hastanesi Beslenme ve Diyet Uzmanı
“Kekik, Covid-19’a da iyi geliyor”

Uzun zamandır kekiğin bir bitki ve yemek baharatı olarak kullanılmasına aşinayız. Kendine has aroması ve kokusu olan kekik, yiyeceklere lezzet katmasının yanı sıra kekik esansiyel yağının kaynağıdır. Doğal bir antioksidan kaynağı olan kekiği demleyerek çay şeklinde de tüketebiliriz. Kekik çayı, boğaz ağrıları, mide rahatsızlıkları ve regl sancılarına iyi gelir. Antiseptik, antibakteriyel ve antiviral etkileri ile değerli bir şifa deposudur.

Son yıllarda yapılan çalışmalar solunum güçlüğü, KOAH gibi hastalıklar nedeniyle meydana gelen hava yolları daralmasında olumlu etkilerini göstermiştir. Solunum yollarındaki mukusun temizlenmesine yardımcı olarak akciğerlere hava akışını iyileştirebilir. Soğuk algınlığı ve bronşit nedeniyle oluşan öksürük, bademcik iltihabı gibi durumlarda kullanılması önerilir.

Antimikrobiyal aktiviteye sahip ve öksürük tedavisinde faydalı bir bitki olan kekiği Covid-19’un semptomlarını hafifletmek için hastalık süresince kullanmak fayda sağlayacaktır. Solunum yollarının rahatlamasına destek olmak için günde bir-iki fincan kekik çayı tüketebilir, odanızda sıcak su içerisine birkaç damla kekik yağı damlatarak veya ılık suya iki-üç damla ekleyerek gargara yapabilirsiniz.

Kekik yağına bakacak olursak, kekik yağı antibakteriyel özelliğe sahiptir. Mantar ve iltihap önleyici olarak da bilinen kekik yağı, genelde gıda ve kozmetiklerde koruyucu olarak kullanılır.

Ayrıca gargaralarda bileşen olarak da bulunabilir. Kekik esansiyel yağı gıda kaynaklı bakterileri azaltma veya ortadan kaldırma, kalp sağlığını destekleme ve vücuttaki iltihaplanmayı hafifletme gibi faydaları vardır. Sağlık yararı olan çeşitli uçucu ve esansiyel yağ asitleri içeren kekik yağı; öksürük ve soğuk algınlığı, Covid-19 gibi solunum yolu enfeksiyonların süresinin azalmasında etkilidir.

Kan sulandırıcı ilaç kullananlar, yüksek tansiyonu olan hastalar kullanmadan önce mutlaka doktorlarına danışmalıdır. Hamilelik ve emzirme döneminde güvenli alım saptanmamış ve verilerin yeterli olmaması nedeniyle bu dönemlerde kullanılmaması belirtilmiştir. 12 yaş altındaki çocuklarda da yeterli veri olmaması nedeniyle kullanım önerilmez.

Özge Öz / Para