Kültür Mantarı Üretim Maliyeti

Mantar üretimi, birim alanda en fazla gelir getiren tarımsal faaliyetlerden. Anavatanı Çin ve Japonya olan kültür mantarı, Türkiye’de de yetişiyor. Üstelik bu alanda fazla üretici yok. 100 metrekarelik bir üretim odasında, üç ayda iki buçuk ton kültür mantarı üretilebiliyor. Uygun şartlar yaratılınca süre 45 güne kadar düşüyor, kâr artıyor.

Mantar Yetiştiriciliği

Özge Öz / PARA ; Mantar yetiştiriciliğinin kolay üretimi, düşük sermaye gereksinimi ve yüksek kazanç düşüncesi üretim talebini artırıyor. Türkiye’de 1960’larda üretime başlayan ve son 10 yılda önemli bir gelişme kaydeden mantar sektörü büyümeye devam ediyor. Daha çok nemli ve sıcak ortamları seven mantarın ana vatanı Uzak Doğu, ancak Türkiye’ye de geldikten sonra zamanla Türkiye mutfağında da kendine yer edinmiş. Son yıllarda mutfaklarda sıkça görülen kültür mantarı sektörü ise büyümeye devam ediyor. Biz de bu alanda Türkiye’deki kültür mantarı üretimini hem de fırsatları araştırdık.

Kültür Mantarı İşletmesi Ne Kadara Kurulur?

Kültür mantarı yetiştiriciliğinde öncelikle havalandırma, klima, nem, ısıtma-soğutma ve uygun ışık ortamı oluşturmak önemli, ancak en önemlisi kompost. Buğday balyası ve tavuk gübresi karışımıyla pastörize olan mantar kompostu, ürün kalitesini gösteren en büyük etken. Mantar kompostu kaliteli olursa her zaman para kazanabilirsiniz.

Kültür mantarı üç aylık periyotlar halinde üretilir ve yılda dört sefer hasat yapılır. Kültür mantarının yatırım maliyeti, üretim için gereken koşulların sağlanması için yapılan çadır veya oda büyüklüğüne göre değişiyor. Fakat ortalama olarak tohumu, havalandırması, ısıtma – soğutma sistemi, raf sistemi derken masraflar artsa da iki yılda bu maliyeti çıkarabiliyorsunuz. 100 metrekare çadırlar, 100 bin lira. Bir odaya beş-altı ton kompost gidiyor.

Bunun maliyeti ise yaklaşık 15 bin lira. Klima masrafları 15 bin lira, havalandırma 2 bin lira, elektrik yaklaşık 10 bin lira, nemlendirme 5 bin demir raf sistemi ise yaklaşık 6-7 bin lira tutar. Bunların yanında üç ayda iki buçuk ton kültür mantarı almak da mümkün. Tohum ve diğer masraflar derken yaklaşık 200 bin lira gibi yatırımla çok daha fazlasını kısa bir sürede elde edebilirsiniz. Kültür mantarının market fiyatı, 400 gramlık paketli hali 15 lira.

Tarla fiyatının ise kilosu 8-9 lira. Ortalama 32 metrekare bir odadan iki-ikibuçuk ton rahatlıkla verim alınabilir ve yılda dört kez toplanabileceği düşünüldüğünde kültür mantarı üretiminin karlı olduğunu söylemek mümkün.

Dünyada mantar en çok Uzak Doğu’da yetiştiriliyor. Gıda ve Tarım Örgütü’nün 2021 yılı verilerine göre, dünya genelindeki mantar üretimini 104.342 bin hektar alanda, 11 milyon 898 bin 399 ton olarak gerçekleştiriliyor. Sırasıyla en önemli üretici ülkeler 8.938.814 milyon ton üretimle Çin. 470 bin ton üretimle Japonya. 383.960 bin ton ile ABD ve 362.400 bin ton üretim ile Polonya. Yine Gıda ve Tarım örgütü’nün rakamlarına göre ihracatta önemli ülkeler; 238.148 bin ton ile Polonya. 125.759 bin ton ile Çin ve 78.471 bin ton ile Hollanda.

Mantar yetiştiriciliğinde; kolay üretim, düşük sermaye gereksinimi ve yüksek kazanç düşüncesi, üretim talebini de artıyor. Özellikle Uzak Doğu’da yaygın olarak kullanılan ve şifa amaçlı değerlendirilen mantarlar içinde kültür mantarı önce geliyor. Türkiye’de mantar üretim çalışmalarına 1960’larda başlandı. Özellikle son 10 yılda, bu sektörde önemli gelişmeler oldu. Türkiye’de son yıllarda tüketici bilincinin artmasıyla üretimi hızla artan mantarı yetiştiriciliği, insan sağlığı ve beslenmesi açısından önemli bir yere sahip.

2020 yılı Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre kültür mantarı üretim miktarı 55 bin 455 ton. Üretim alanı ise 760 dekar. 2021 yılına baktığımızda ise Türkiye genelinde 61 bin 460 ton üretilen kültür mantarı, 895 dekara ekilmiş. Yani hem ekim yapılan alanda hem de üretimde bir artış olduğunu söylemek mümkün. Türkiye genelinde Konya, Kocaeli, Burdur, Ankara, Afyon ve İsparta’da üretim olsa da bu konuda öne çıkan iller Antalya, Denizli ve Bursa.

En Çok Üretim Korkuteli’nde

Türkiye’de eıı çok Antalya’nın Korkuteli ilçesinde yetiştirilen kültür mantarı, haliyle bölgedeki halkın geçim kaynakları arasında yer alıyor. Türkiye’deki kültür mantarı ihtiyacının büyük bir kısmı da buradan karşılanıyor. Antalya 11 Tarım Müdüıiüğü’nden alınan 2021 verilerine göre. Antalya’da 286 dekarlık alana karşılık gelen tesislerde ekili ve buradan da yaklaşık 29 bin ton verim elde edilmiş.

Antalya’da en çok kültür mantarının yapıldığı ilçeler ise Korkuteli, Konyaaltı, Döşemealtı ve Aksu olarak öne çıkıyor. Bu ilçeler arasında Korkuteli, üretimde en ön sırada, ilçedeki 280 dekar alandan 28 bin ton kültür mantarı elde ediliyor. Korkutcli’ndcn sonra en çok üretim, Konyaaltı’nda. Konyaaltı’nda toplam iki dekarlık tesise ekim yapılmış ve buradan da 180 ton kültür mantarı elde edilmiş.

Denizli’de İlgi Artıyor

Üretimde Denizli öne çıkan bir diğer il. Denizli İl Tarım ve Orman Müdürlüğümden alınan bilgilere göre 2021 yılında il genelinde toplam 27 dekara kültür mantarı ekimi yapıldığı, bu alandan da bin 392 ton kültür mantarının elde edildiği belirtiliyor. Denizli genelinde ise kültür mantarı en çok Buldan, Honaz, Merkezefendi, Çardak ve Saraköy ilçelerinde ekili. Üreticilerin kültür mantarı yetiştiriciliğini karlı bir iş olarak gördüğü, kültür mantarı ekmeyenlerin de yavaş yavaş ilgilenmeye başladığı da gelen bilgiler arasında. Ayrıca pazarına göre beyaz şapkalı kültür mantarının bölgede daha az olduğu da belirtiliyor.

Agroma Gıda Tarım ve Hayvancılık San. Tic. A.Ş, Denizli’de mantar üretimi alanında öne çıkan şirketlerden. 1986’dan itibaren bölgede faaliyet gösteren işletmenin kurucusu. Ziraat Mühendisi Mehmet Atmaca. Agroma Gıda nın laboratuvar ve üretim tesislerinde yemeklik, tıbbi ve egzotik mantarlar ile mantar miseli yani tohum üretimi yapıyor. Mehmet Atmaca, çeşitli mantar türlerini Türkiye’de ilk kez ürettiklerini söylüyor.

Atmaca, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Toprak Bölümünden mezun olduktan sonra Köy Hizmetleri Araştırma Enstitüsü’nde çalıştığını belirtiyor ve yemeklik sağlıklı mantar üreticiliğinin artması için daha önceki yıllarda üniversite ve araştırma enstitüleriyle iş birliği içinde seminer ve kurslar verildiğini belirtiyor.

Melımet Atmaca, kültür mantarı yetiştiriciliğine yönelenler açısından tekniği bilmenin önemli olduğunu söylüyor.

Kit Fiyatları 75-250 TL Arasında

Üretim kiti de sattıklarını belirten Atmaca, “Kültür mantarı kitleri var. Üretim kitlerini gelişmesini tamamladıktan sonra talep edenlere gönderiyoruz. Bunlaı talep kitleri. Hobi kitleri de denilebüir. Sarısı, pembesi her türlü rengi var” diyor. Bu renk çeşitliliği nedeniyle de insanların daha çok merak edip deneme amaçlı aldıklarını belirtiyor.

Ayrıca Atmaca, bu kitten üretim yapınca yaklaşık yarım kilo kadar kültür mantarı elde edildiğini söylüyor. Atmaca, bu üretim kitlerini çeşitli c-ticarct sitelerinde sattıklarını da belirtiyor. Kitlerin fiyatıyla ilgili de bilgi veren Atmaca. “Kit fiyatları türe ve rengine göre değişiyor. 75 liraya da var 120 liraya da. Bazı kitlerde bu fiyat 250 liraya kadar çıkıyor” diyor. Kendilerine ait üç buçuk dönüm bahçeye ek olarak bir buçuk dönüm de kapalı alan olduğunu belirten Atmaca, bu alanın hepsinde kültür mantarının ekili olduğunu söylüyor.

Kitlerin aynca satılan mantarların tohumlarının da buradan elde edildiğini vurguluyor. Atmaca, “Buradaki bahçemizde yaklaşık 20 çeşit mantar türü var. Buna kültür mantarı da dahil. Ürettiğimiz ürünleri genelde yurt içindeki firmalara veriyoruz” diyor.

Bir Kişi 30 Bin TL Aldı

Bursa, Türkiye’de bir diğer kültür mantarı üretiminin yapıldığı il. Diğer illere göre Bursa’da üretim nispeten az olsa da yine de bölgedeki kültür mantarı yetiştiriciliğinden geçimini sağlayanlar var. Bursa’daki üretim de dalıa çok Kestel ve Gürsü ilçelerinde yoğun olarak görülüyor. Kestel ilçe Tarım Müdürü Hayrettin İnal, “Bölgede üretici az, ama insanlar karlı gördüğünden yapmayı düşünüyor” diyor.

İlçe Tarım Müdürlüğü’nün 2018 yılında Genç Çiftçi Projesi yürüttüğünü söyleyen İnal, ‘‘Bu projenin sonucunda hibe alan birkaç kişinin de mantar ürettiğini belirterek “Kestel’de bir kişi bu programdan yararlandı ve 30 bin lira hibe aldı. Şu anda gayet başarılı. Onun başarısını gören çoğu kişi de kültür mantarı üretimi yapmak istiyor” diyor.

Üretim tesisi kurmak isteyenlerin olduğunu söyleyen inal, mantarın uygun şartlar yaratıldığında 45 günde hasadı yapılıyor ve örneğin İstanbul’da kilosu yaklaşık 15 liradan satılıyor. Böylece kısa sürede masrafınızı çıkarıyorsunuz” diyor. Bu sebeple bu işi yapmayı düşünenlerin olduğunu da belirtiyor.

45 Günde Üç Ton Üretti

Genç Çiftçi Projesiiıden yararlanarak aldığı hibe ile işini kuran isimlerden biri de Enes Akbal. Bursa’nın Kestel ilçesinde üretim yapan çiftçi, proje sürecinden bahsederken o dönemde yurt dışından yeni geldiğini ve neler yapabileceğini düşünürken bu proje ile karşılaştığım söylüyor.

Akbal, “Tarım Müdürlüğü’nden genç çiftçi desteği olarak 30 bin lira hibe aldım. Şu anda 120 metrekarelik alanda üretim yapıyorum” diyor. 2018’de mantar üretimine başlayan Akbal, bölgedeki birkaç üreticiden biri olduğunu belirtiyor. Aynı zamanda üretimini artırmak istediğini de söyleyen Akbal, desteğin gerekli olduğunu belirterek, bir kooperatif kurmak istediklerini söylüyor.

Üretimine dair bilgi de veren genç çiftçi, 45 günde üç ton mantar elde ettiğini söyledi. Ürettiklerini ise pazarlara verdiğini ve internet üzerinden de satışı olduğunu söylüyor. Akbal, “Ürettiklerimi şimdilik yurt içinde satıyorum, ama üretimimi artırmak istiyorum. Mantar yetiştiriciliğinin az maliyetli ve iyi kazandıran bir iş olduğunu düşünüyorum” diyor. Akbal aynı zamanda Mantar Yetiştiriciliği Kursu’ndan eğitim aldığını da belirterek daha bilinçli üretim yaptığını vurguluyor.

Üretim için önemli noktalan da söyleyen Akbal, yaklaşık yiizde 80’inin ışık almayan yerlerde yapılması tavsiye ediliyor. “Ayrıca ısı ve nem ayan da son derece önemli. Fazla kuru ya da nemli ortamlar, mantarın küflenme riskini ar-tıran bir ııedcn” diyor. Mantaruı gelişmesi için bulunduğu ortamın sıcaklığı 23-25 derece civarında olmalı. Bunun yanında nem oranının ise yiizde 80-90 seviyelerinde olması gerekiyor.

Özge Öz / PARA