İnternetiniz Ne Kadar Tarafsız?
Ağ tarafsızlığı (net neutrality) ya da internet tarafsızlığı; internet servis sağlayıcıları ve devletlerin internet üzerindeki herhangi bir çeşit içeriğin pozitif ya da negatif anlamda önceliklendirilmemesi veya farklı kullanıcılar için farklı ücretlendirilmemesi demek, ilk defa 2003 yılında Kolombiya Üniversitesi’nden Tim Wu tarafından önerilen terim, son 10 yılın internet kullanımı dolayısı ile bilgiye erişimde ve iletişimde en önemli konularından biri haline geldi.
ABD’de 15 Mayıs 2014 tarihinde ağ tarafsızlığını destekleyen FCC (ABD Federal iletişim Komisyonu) bazı içeriklerin önce-liklendirilebileceğini yeniden tartışmaya açması üzerine konu yeniden alevlendi. Türkiye’de son dönemde Youtube, Tvvitter üzerinden gerek servislerin tümden kapatılması, gerekse belli içeriklerin engellenmesi uygulamaları bizim konunun çok uzağında olduğumuzun ispatı ancak konu öyle ya da böyle önümüzdeki dönemde gündemimize girmek zorunda.
Ağ Tarafsızlığının 10 yılı
Ağ tarafsızlığı ile ilgili en büyük kaygılar internet gibi bugün temel hak sayılması talep edilen bir servisin büyük kuramların kontrolü altına geçmesi. Konu ile ile ilgili ilk tartışma ABD’de FCC’nin iki farklı internet teknolojisinin farklı regü-lasyon uygulayacağı ile ilgili 2002 yılındaki kararı ile başlıyor. Sonra 2005 yılında açık internet üzerine bir genelge yayınlayarak konuya olan hassasiyeti ve desteğini netleştirdi ancak dünyanın en büyük medya ve iletişim şirketi olan Comcast başta olmak üzere farklı kuruluşların ihlalleri defalarca gündeme geldi.
Mesela 2007 yılında Comcast kişiden kişiye veri paylaşım uygulaması Bittorent’i engelledi. Başta inkar etmesine rağmen kamoyundan gelen baskılara ve FCC’nin de konuya müdahil olması ile engellemeyi kaldırmak zorunda kaldı. Comcast’in ağ tarafsızlığı konusundaki kötü siciline çok yakın bir zamanda, film izleme sitesi Netflix’in daha hızlı internet servisi alması ile ilgili anlaşması eklendi. Her ne kadar Google bu konuya desteğini dile getirse de Verizon ile yaptığı bazı anlaşmalar önemli şüpheler oluşturdu. Diğer bir örnek ise AT&T. Ağ tarafsızlığı karşıtlarının oluşturduğu ancak sonradan kapatılan vvebsitesinin finansmanını AT&T sağlamıştı mesela.
Ağ taraflılığı ne getirir, ne götürür?
Bu konudaki en temel argüman internetin açık bir ortam olduğu ve üzerindeki herhangi bir servisin, bilgi çeşidinin, web sitesinin sahibinden bağımsız olarak ayrımcılığa uğramaması. Aksi taktirde bugün dünyaca ünlünen bloglar, yeni keşfedilen sanatçılar gibi yaratıcılığın bu kadar artabilmesinin önü kapanmış olabilirdi.
Diğer bir argüman ise şu: Özellikle internet servis sağlayıcıları bize kullandığımız veri miktarı üzerinden ücretlendirme yapıyor. Bu verinin içeriğine göre ücret-lendirilmiyor. Guardian gazetesinden James Bal I’ıh çok güzel örneklediği gibi biz kullandığımız elektriğin miktarına göre fatura ödüyoruz. Fırınımız daha fazla elektrik harcıyor diye elektrik üreticileri elektrik şirketleri ile özel anlaşmalar yapıp ücretlendirmeyi değiştirmiyor. Yani çok az elektrik harcayan lamba ile fırın için kullandığımız elektriğe ayrı ücret ödemiyoruz.
Diğer bir önemli argüman da ağ tarafsızlığının inovasyona etkisi. Bugün birçok şirket bireyler tarafından ‘garajlarda’ kuruluyor. Bugünün Google’u ya da Ebay’i bu şekilde kuruldu. Ancak büyük şirketler interneti daha avantajlı kullanır veya kontrol ederse yaratıcılığın ve inovasyo-nun önünde ciddi engeller oluşacak ve bu küçük oyuncular dezavantajlı duruma düşecektir.
Ağ tarafsızlığı karşıtlarının en önemli argümanları ise bu şekilde kazanılacak ekstra paraların yine interneti geliştirmek için kullanılacağı ve hali hazırda zaten internette bir eşitlik olmadığı, büyük şirketlerin satın aldıkları bant genişliği ve kullandıkları bilgisayarlarla avantajlı oldukları.
Türkiye’de BTK (Bilgi Teknolojileri ve iletişim Kurumu) konu ile ilgili bir rapor yayınladı ve ilk önemli uygulaması da 2012 yılında ağ tarafsızlığını ihlal ettiği gerekçesi ile TTNET’e kestiği ceza oldu. Ancak internet yasakları ile dünya gündeminden düşmediğimiz son birkaç yılda sosyal medya sitelerinin yasaklanması, internet içeriğinin takip edilip loglanması (internet erişiminin incelenerek kontrol altına alınması amacıyla getirilen kanun) gibi çok temel konulardaki problemlerimiz bu konuya olan uzaklığımızı anlatmaya yetiyor da artıyor. Bu konuda Alternatif Bilişim Derneği farkındalık yaratmak ve internetin her açıdan özgür bir ortam olması için yaptığı çalışmaları ile dünya gündemini takip ederek konumumuzu anlayabileceğimiz, hepimiz için önemli bir kaynak.
