Enflasyonda doğru, görünenden farklı
Tüketici fiyatları enflasyonu eksi beklenirken yüzde 0.31 artış herkesi şaşırttı. Hemen ‘Ramazan öncesi fırsatçılık’ iddiaları gündeme geldi. Oysa, gıda fiyatlarının enflasyona etkisi olsa da detaylar önümüze daha farklı bir tablo çıkartıyor…
RAMAZAN öncesi enflasyon haziran ayında yüzde 0.31 oranında artarak pek çok uzmanın “Binde 2 de olsa düşer” beklentisini boşa çıkar- 10 dı. Mayısta yüzde 9.66 olan yıllık enflasyon ise haziranda yüzde 9.16’ya indi. Ancak beklenti yüzde 5 9’un altının görüleceği yönündeydi. Merkez Bankası bu yıl da hedefi tutturamamaya devam edecek gibi görünüyor. Ortalıkta işlenmiş gıdada ‘Ramazan öncesi fırsatçılığı’ tezi dolaşıyor. Tek başına fırsatçılık enflasyondaki durumu açıklar mı? Gıda fiyatlarının enflasyonu yukarı taşıdığı kesinlikle doğru. Ancak yeterli değil…
ANALİZİN GÖSTERDİKLERİ
O halde enflasyonun nedeni göründüğünden farklı olabilir mi?
Bu soruyu yanıtlayabilmek için ham veriyi biraz işlemek gerekiyor. Ham veriye bakarsanız haziranın zam şampiyonları, yüzde 49 ile yurtiçi turlar, yüzde 25 ile limon yüzde 13 ile kayısı… Oysa limon dışında enflasyonun ilk 10 sebebi arasında bu kalemler yok!..
Hesaplama yöntemi şöyle: Türkiye İstatistik Kurumu (TÜÎK) , Türkiye genelinde yaptığı anketlerle halkın parasını hangi mal ve hizmetlere harcadığını belirliyor. Sonra bunları halkın harcamalarma göre ağırlıklandırıyor. Mesela ekmeğin Türk halkının harcamaları arasında yüzde 2.74’lük payı var. Yani Türk halkının parasım 100 TL olarak kabul etsek cebindekinin 2.74 TL’sini ekmek için harcıyor.
CEP TELEFONU VE KİRA…
Bu şekilde hesaplandığında (TÜÎK böyle hesaplıyor), cep telefonu görüşmeleri yüzde 2.53, dizel otomobil yüzde 2.55, kira yüzde 5.45 ağırlığa sahip. Bu ağırlıklara göre enflasyon artışını değerlendirmek daha sağlıklı. Yani 0.31 puanlık enflasyonun nedenleri hangileri diye bakabiliyorsunuz. Bu hesaplama yöntemine göre şampiyonlar dana eti ve yumurta…
Verilere göre dana etinin fiyatı haziranda yüzde 3.58 arttı. Türk halkının harcamaları içindeki ağırlığı ise yüzde 1.79. Oranlarsak; enflasyonun sadece 0.064 puanı dana. etinden geliyor. Haziranda yüzde 11 zam gören yumurtanın TÜFE’ye etkisi de aynı; 0.064 puan. Bu iki ürünü ekmek ve mazot izliyor. Mazot yüzde 2.75, ekmek yüzde 1.42 fiyat artışına karşın enflasyonu 0.040 puan yukarı çektiler. İlk 10’daki ürünlerin toplamı 0.37 puan yani Haziran ayı TÜFE’sinin üzerinde. (Haziranda TÜFE 0.31 puan arttığım hatırlatalım)
Verilere göre mevsimlik olduğu için endekse dahil edilmeyen ürünler hariç 400 kalem mal ve hizmetin 246’sı artmış, 40’ı yerinde saymış 114’ünün de fiyatı düşmüş. Gıda, ulaştırma ve ev eşyası artan cephede iken, giyim ve işlenmemiş sebze meyveler düşüş cephesinde…
ASIL İLGİNÇ VERİLER YILLIKTA
Ağırlıklara göre yıllık enflasyonu değerlendirirsek iş değişiyor. Çünkü zirvede ne gıda, ne kira, ne de yakıt var. Zirvede olan cep telefonu görüşme ücretleri… Verilere göre, ‘Alo’ demenin maliyeti geçen bir yılda yüzde 21.6 artmış durumda. Enflasyona puan olarak etkisini 0.55 hesapladım. Daha açık anlatımla, yüzde 9.16’lık enflasyonun yarım puanı cep telefonu konuşmalarından gelmiş. Yarım puanı zorlayan bir diğer kalem ise dizel otomobil fiyatı. Türkiye’de dizel otomobil alımları çok arttı.
Alımlar da daha çok ithal markalarda. Döviz kurları ve vergi düzenlemeleri otomobil fiyatlarım (özellikle dizeli) yüzde 20’ye yakm artırınca, cep telefonu konuşmaları gibi dizel otonun enflasyona etkisi de yarım puan oldu. Üçüncü sırada ise ekmek var.
Ekmeğin TÜFE’ye etkisi 0.4 puan ölçüldü.
Kira 0.36 puanla dördüncü sırada. Ekmek sayılmazsa, ilk 10 hatta 20’de işlenmiş gıda neredeyse yok. Dana eti, yumurta, pirinç, telefon ile ilgili harcamalar, yakıt ve kira ödemeleri enflasyonun en önemli nedenleri. İlk 10 kalemin enflasyona etkisi 3.2, ilk 20 ürünün etkisi 4.5 puan. Yani 20 kalem enflasyonun yarısını oluşturuyor.
