Devlet katkısı fonları hangi finansal araçlara yatırım yapıyor?
BİREYSEL Emeklilik Sistemi (BES) yüzde 25 devlet katkısıyla büyümeye devam ediyor. 25 Temmuz 2014 itibariyle sistemdeki katılımcı sayısı 4 milyon 689 bin 894’e ulaşırken, yatırıma yönlendirilen tutar 24 milyar 426.3 milyon oldu. Devlet katkısı tutarı ise 2 milyar 246 milyon TL’ye ulaştı. Devlet katkısı, katılımcının hesabına ulaştıktan sonra nerelerde yatırıma yönlendiriliyor? Devlet katkısı fonlarının yatırım kriterleri neler?
Her bireysel emeklilik şirketi katılımcılarının hak kazandığı devlet katkısı tutarını yatırıma yönlendirebilmek için katkı fonu kurmak durumundadır. İsteyen emeklilik şirketleri faizsiz getiri tercih eden katılımcılarına dönük olarak alternatif katkı fonu da kurabilir.
Devlet katkısı fonları ana kural olarak, diğer bireysel emeklilik fonlarının yatırım yapabildiği kamu ve özel sektör borçlanma araçları, hisse senetleri, mevduat ve katılma hesaplarına yatırım yapabilirler. Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) sınırlandırıcı olmamak kaydıyla 23 Ağustos 2013 tarihli ve 29/955 sayılı kararıyla yatırım fonlarının türlerine göre hangi yatırım araçlarına yatırım yapabileceklerini yol gösterici olarak belirledi. Buna göre devlet katkısı fonlarının portföyünün en az yüzde 75’inin, Hazi-ne’nin ihraç ettiği TL cinsi borçlanma araçları ile gelir ortaklığı senetleri ve kira sertifikalarına yatırılması öngörüldü. Böylece piyasalardaki olası dalgalanmaların fon portföyü üzerindeki etkisi daha az olacaktır. Tabii ki böyle bir portföy yapısı faiz oranlarındaki dalgalanmalara açık. Ancak diğer piyasalardaki sert ve volatil hareketlerin faiz piyasalarında görülme olasılığı daha az.
Hisse senedine de yatırım mümkün
Portföyün yüzde 75’i Hazine’nin ihraç ettiği borçlanma araçları ile gelir ortaklığı senetleri ve kira sertifikalarına yatırıldı. Geriye kalan yüzde 25 için seçenekler nelerdir? Örneğin bu fonlar portföylerine hisse senetleri alabilirler mi? Ya da mevduata yatırım yapabilirler mi? Önce hisse senedine bakalım. Devlet katkısı fonları fon portföyünün en fazla yüzde 15’ini hisse senetlerine yatırabilirler. Bu hisseler BİST 100 ve BİST Katılım Endeksinde yer almalı. Ancak SPK’nm, 13 Mart 2013 ve 28586 sayılı Emeklilik ve Yatırım Fonları’nın Kuruluş ve Faaliyetlerine İlişkin Yönet-meliği’ne göre, bireysel emeklilik fonları fon portföyünün yüzde 10’undan fazlasını, bir ihraççmın para ve sermaye piyasası araçlarına yatıramaz. Ayrıca fonun eğer yüzde 5’ten fazla yatırım yaptığı yatırım araçları söz konusu ise bunların aynı ihraççıya ait olanları fon portföyünün yüzde 40’mı aşamaz. Şöyle ki, eğer bir ihraç-çınm hem hisse senedi, hem borçlanma aracı hem de kira sertifikası gibi yatırım araçları söz konusu ise, bunların her birine de ayrı ayrı yüzde 5’in üzerinde yatırım yapılmış ise, bunların toplamı fon portföyünün yüzde 40’mı geçemez. Bir ihraççmın sadece bir yatırım aracına yüzde 10 oranında yatırım yapılmış ise o ihraççı-nm başka herhangi bir sermaye veya para piyasası aracına yatırım yapılamaz. Bireysel emeklilik fonlarının hiç biri hisse senetlerine yatırım yaptıkları ortaklıklarda yönetimde temsil edilemezler, oy kullanamazlar.
Çeşitlilik ilkesi belirleyici
Diğer taraftan bireysel emeklilik fonları hiçbir ortaklıkta sermayenin ya da tüm oy haklarının yüzde 5’inden fazlasına sahip olamazlar. Bir tek şirketin kurmuş olduğu bütün emeklilik fonlarının bir ortaklıktaki payı toplu olarak yüzde 20’yi geçemez. Bu sınırlamalar, yatırım fonlarının ana ilkesi olan “çeşitlilik” ilkesinin yerine getirilebilmesi ve riskin dağıtılabilmesi amacıyla konulmuş.
Devlet katkısı fonları başka nerelere yatırım yapabilir diye bakıldığında fon portföyünün en fazla yüzde 15’i TL mevduat, katılım hesabı ve bankalar tarafından ihraç edilmiş borçlanma araçları ve kaynak kuruluşu bankalar olan kira sertifikalarına yatırım yapabilirler. Mevduat açısından tek bir bankada değerlendirilebilecek mevduat tutarı fon portföyünün yüzde 6’sını aşamaz. Katılım hesaplarını da mevduat gibi değerlendirmek gerekir. Bireysel emeklilik fonlarının portföylerine borsada işlem gören varlıkları almaları ana kuraldır. Ancak borsada işlem görmeyen özel sektör borçlanma araçları, bunlar banka bonoları veya tahvilleri de olabilir, fon portföyünün yüzde 10’unu geçmemek kaydıyla portföye dâhil edilebilirler.
