İkinci maaş artık hayal değil
BES şirketleri, katılımcılarına emeklilik döneminde ikinci maaş verecek. Sistemde 10 yıl kalan ve 56 yaşını doldurmuş olanlar şirkete istedikleri tutarı ya da süreyi bildirip buna göre maaş alabilecek. Bunun için sistemde
minimum 20 bin TL’nizin birikmesi şart…
BİREYSEL Emeklilik Sistemi (BES) ile Türkiye 2003 yılı Ekim ayında tanıştı. Yani sistem bugün 11 yaşına girmiş durumda. BES’te 10 yıl kalarak 56 yaşını doldurup emekli olanların sayısı son verilere göre 13 bin 137 kişiye ulaştı. Ancak bugüne kadar emekliliğe hak kazanmış kişilerin neredeyse tamamına yakınının emeklilik haklarını elde eder etmez hesaplarında biriken tüm paraları alarak sistemden ayrılmayı tercih ettikleri görülüyor.
Oysa BES şirketleri, 10 yıl sistemde kalıp 56 yaşını doldurarak emeklilik hakkı elde edenlere maaş bağlamak için tüm hazırlıklarını tamamlamış dürümdalar. Kısacası bireysel emeklilik sisteminin ana hedefi olan ikinci maaş, artık hayal değil. Bugüne kadar kendilerine sunulan gerçekçi bir alternatif olmadığı için BES katılımcılarının önemli bir bölümü paralarını sistemden alarak kendileri değerlendirmeyi tercih ettiler. Yeni düzenlemelerle artık bu durum değişecek gibi görünüyor.
MAAŞINIZI SİZ BELİRLEYİN
BES’te 10 yıl kalıp 56 yaşını tamamlamak şartını yerine getiren katılımcılara, maaş bağlama imkanı sağlayan ‘Emeklilik Gelir Planı’ kişiye özel olarak belirlenebiliyor. Bu sistemde BES’te biriktirilen örneğin 50 bin TL’nizi nasıl bir fonda değerlendirmek istediğinizi şirkete bildiriyorsunuz. Ardından ne kadar ve ne süre ile maaş almak istediğinizi belirtiyorsunuz. Örneğin, “Ben 10 yıl maaş almak istiyorum” veya “Ben ayda bin TL maaş almak istiyorum” diyebiliyorsunuz. BES şirketi de size aşağı yukarı kaç yıl bin TL maaş alabileceğinizi veya size 10 yıl ne kadar maaş ödenebileceğini söylüyor.
Ancak şirketin sunduğu ödeme planı simülasyonundaki süre ve tutarların tamamen tahmin olduğunu hatırlatalım. Ülkede oluşabilecek ekonomik ortam, yatırım yapılan fonun değerinde aşağı veya yukarı sert dalgalanmalar yaratabilir; bu da gelir planınızı ve aylık maaş tutarınızı değiştirebilir.
YILDA BİR KEZ DEĞİŞİYOR
Örneğin, “Bana 10 yıl maaş bağlayın”/ diye süre şartı koyanların BES şirketi ta* rafından maaşları her yıl yeniden belirleniyor. Yılda bir kez belirlenen maaş, yıl içinde her şartta sabit kalıyor. Kısacası “Bana 10 yıl maaş bağlayın” dediğinizde maaşınız her yıl yeniden belirleniyor. 10’uncu yılın sonunda ise sistemde bıraktığınız paranız sıfırlanmış oluyor. Bunun dışında acil paraya ihtiyaç duyduğunuzda paranızın bir bölümünü toplu olarak çekme hakkınız da bulunuyor.
SİSTEM ÇOK ESNEK
Söz konusu sistemin tamamen emekliliğe hak kazanmış kişilerin isteklerine göre şekillendiğini söylemek yanlış olmaz. Bu nedenle ‘Emeklilik Gelir Planı’ sistemi BES gibi oldukça esnek. Örneğin siz sistemde biriken paranızın sadece bir bölümünü Emeklilik Gelir Planı’na bağlayabiliyorsunuz. Bugüne kadar çalıştığınız BES şirketine değil, başka bir BES şirketine geçirebiliyorsunuz. Ödeme dönemini aylıktan yıllığa veya üç ayda bire, hatta altı ayda bire göre farklılaştırabiliyorsunuz. Oldu ki ayda bin TL emekli maaşı istediniz, ancak bu para size yetmiyor. O takdirde maaşınızı bin 500 TL’ye yükseltme imkanınız da var. Tabii bu durumda sistemden örneğin beş yıl maaş alacakken aylık ödeme tutarını yukarı çektiğiniz için bu süre dört veya üç yıla düşebiliyor. Çünkü unutmayın ki bu sistem sizin sistemde tuttuğunuz para ile besleniyor. Yani siz ne kadar yüksek maaş talep ederseniz veya toplu çekim yaparsanız paranız o kadar kısa sürede sıfırlanıyor.
2023 HEDEFİ 950 BİN EMEKLİ
BES’liler açısından durum böyle iken, emeklilik şirketleri ‘Emeklilik Gelir Pla-m’na olan ilginin düşük olmasından yakınıyor. Ancak önümüzdeki dönemde bu sayının hızla artması bekleniyor. Halen sistemde 4.7 milyon kişi bulunduğu ve bu kişilerin sadece 13 bininin emeklilik gelir planı satın aldığı belirtiliyor.
Öte yandan sektör, 2023 yılında sistemde 6 milyon kişinin bulunmasını ve bunların yaklaşık 950 bininin ise emekli olmasını bekliyor. Bu nedenle bugünlerde BES şirketlerinin Emeklilik Gelir Planı konusunda hummalı bir çalışma içinde olduğu görülüyor. Ancak günümüzde az sayıda BES şirketi müşterilerine Emeklilik Gelir Planı sunabiliyor. Bunu yapmak için birçok BES şirketi hazırlıklarını sürdürmekte.
Geçiş döneminde emekliliğinde ikinci bir maaş alma hayali kuranlar için BES şirketlerinin Emeklilik Gelir Planlarını mercek altına aldık…
ÜÇ GELİR PLANI ÖNERİSİ
Garanti Emeklilik, emekli olan müşterilerine üç farklı gelir planı sunuyor. Birinci seçenekte katılımcılar maaş almayı istedikleri süreyi belirliyor ve ar alınacak maaş bu süreye göre birikim üzerinden hesaplanıyor. İkinci seçenekte katılımcılar maaş olarak almak istedikleri tutarı belirliyor. Garanti Emeklilik’in katılımcılara sunduğu bir diğer seçenek ise beklenen ömür süresine bağlı olarak maaş tutarlarının her yıl yeniden hesaplandığı maaş programı.
Katılımcılar esnek olarak tasarlanan bu gelir planlarından herhangi birini seçtiklerinde, onlara birikimlerini mevcut tüm emeklilik fonlarında değerlendirme imkanı sunduklarını söyleyen Garanti Emeklilik Genel Müdürü Cemal Onaran, “Katılımcılarımız istedikleri fonları, istedikleri dağılım oranlarında seçebiliyor. Ancak bizim önerimiz, göreceli olarak daha az riskli olan fonları tercih etmeleri” diyor.
Garanti Bankası, Emeklilik Gelir Planı’nı tercih edenlere destek hizmeti de sunuyor. Buna göre katılımcılar seçtikleri ödeme programını yılda iki defa değiştirebiliyor. Kendi belirleyecekleri oranda her yıl maaşlarında artış/azalış talep edebiliyor. Ayrıca yılda dört kere ikramiye şeklinde ara ödeme alabiliyorlar, Bugün emekliliğe hak kazanan katılımcıların yüzde 55’inin devlet katkısı avantajını kullanmak için katkı payı ödemeye devam ettiğini söyleyen Cemal Onaran, sisteme ilişkin şu bilgiyi veriyor:
“Bu yüzden henüz gelir planı alan müşterilerimizin sayı ve tasarruf oranları düşük. Şu an 25 olan emeklilik gelir planına sahip müşteri sayımızın gelecek dönemde giderek artmasını bekliyoruz. Türkiye’de de ilk aşamada, belirlenen süreye, belirlenen maaşa veya beklenen ömre göre kurgulanan emeklilik gelir planları, gündemde olmaya devam edecek. lleriki dönemde Hazine tarafından çalışılmakta olan, bireylere ömür boyu maaş ödenmesi üzerine kurgulanan irat, ürünlerinin, müşterilerin hizmetine sunulmasını bekliyoruz.”
Onaran, sisteme 30 yaşında girmiş bir, katılımcının 56 yaşında emekli olmak yerine yüzde 25 devlet katkısından yararlanmak için beş yıl daha katkı payı ödemeye devam etmesini öneriyor. Ona-ran’a göre, bu sayede katılımcılar sistemden ayrılmak yerine beş yıl daha katkı payı ödemeye devam ederek birikimlerini yaklaşık yüzde 55 artırabiliyor.
KİŞİSEL ÇÖZÜM DANIŞMANLIĞI
Vakıf Emeklilik, yasada belirtildiği gibi 10 yılını doldurup 56 yaşma gelen ve emeklilik hakkını kazanan katılımcılarına, Keyifli, îkramiyeli ve Güvenceli olmak üzere üç farklı emeklilik planı sunuyor. Her bir emeklilik planı 10 adet fondan oluşuyor.
Emeklilik yatırımlarında daha fazla getiriye ulaşmak isteyip risk alanlara ‘agresif’, sınırlı risk alanlara ‘dengeli’, risksiz yatırım isteyenlere ‘muhafazakar’ seçenekleri önerdiklerini söyleyen Vakıf Emeklilik Genel Müdürü Mehmet Bostan, herhangi bir fon tercihinde bulunmayanların birikimlerini ise dahil oldukları plan kapsamında sunulan ‘standart fon’a aktardıklarını belirtiyor.
Vakıf Emeklilik, katılımcılarına ve emeklilerine kurduğu Yaşam Kulüpleri ile sağlık, hobi, eğitim, spor ve sosyal aktiviteler de sunuyor. Bunların yanı sıra yine katılımcıların konut ve araçları ile ilgili özel hizmetleri, ücretsiz veya indirimli olarak sağlıyor. Mehmet Bostan, katılımcılara sundukları diğer hizmetler hakkında ise şunları söylüyor:
“Vakıf Emeklilik olarak Yaşam Kulüpleri’ne üye olan emeklilerimiz için diş sağlığı, psikolojik destek, sağlıklı beslenme, medikal ikinci görüş, indirimli check- Mm up, medikal asistans hizmetleri sağlıyoruz. Bunların yanı sıra yabancı dil, aşçılık, yüzme, binicilik kursu gibi birçok alanda özel avantajlar ve indirimlerle kişisel çözüm danışmanlığı hizmetleri de sağlıyoruz.”
Vakıf Emeklilik’in 13 müşterisinin Emeklilik Gelir Planı aldığı belirtiliyor. Bu kişilere ait toplam fon büyüklüğünün ise yaklaşık 1.25 milyon TL olduğu ifade ediliyor. Söz konusu 13 kişinin aylık maaş ödemeleri 250 ile 2.500 TL arasında değişiyor. Kişilerin fon büyüklüğü ise verilen bilgiye göre, 18 bin ile 450 bin TL arasında bulunuyor.
Vakıf Emeklilik’in şu anki gelir planlarının, süreye ve tutara bağlı olduğunu kaydeden Mehmet Bostan, “İleride gelir planları, ertelenmiş ve ömür boyu ödemeli olarak da çeşitlendirilecek. 56 yaşma gelmiş ve en az 25 bin TL’si bulunanlara gelir planı öneriyoruz. 10 bin TL birikimi olan bir kişinin ise bunu toplu olarak almasının daha sağlıklı olacağını düşünüyoruz” diyor.
DÖRT FON KARMASI VAR
BNP Paribas Cardif Emeklilik de katılımcılarına Emeklilik Gelir Planı sunan şirketlerden. Katılımcıların tercih ettiği maaş alma süresi ya da tutarına göre geri ödeme planlan yapan kurum, bu arada katılımcıların acil nakit ihtiyaçları ortaya çıktığında toplu ödeme de yapıyor. Örneğin gelir planında 100 bin TL’si bulunan ve bunun üzerinden maaş alan katılımcılar 25 bin TL’ye ihtiyaçları olduğunda bunu anaparalarından çekebiliyor. Maaşlarını ise artık 75 bin TL üzerinden alıyor.
Emeklilik Gelir Planı’nın bir diğer önemli özelliğinin, birikimin maaş ödeme döneminde de devam etmesi olduğunu söyleyen BNP Paribas Cardif Emeklilik Genel Müdürü Cemal Kişmir, katılımcılarına sundukları fonlar hakkında şu bilgileri veriyor:
“Maaş ödemesi yapılırken kalan toplu birikim, yine emeklilik fonlarında ve profesyonel fon yöneticilerinin yönetiminde değer kazanarak büyümeye devam ediyor. Farklı risk algılamaları ve getiri beklentilerine göre, katılımcılarımıza en uygun fon dağılımını sunuyoruz. Geçen yıl ‘Korumacı’, ‘Dengeli’, ‘Girişimci’ ve ‘Atılgan’ isimlerini verdiğimiz dört yeni fon karmasını müşterilerimize sunduk. Ayrıca katılımcılar, fon karmalarına karar verme aşamasında internet sitemizde yer alan ‘ Getiri Profil Anke-ti’ni doldurarak elde edilen risk puanına göre karmalarını belirleyebiliyor.”
Kişmir’e göre, Emeklilik Gelir Planı’na dahil olmak isteyenlerin asgari birikim tutarının 15 bin TL olması ve üç yıllık bir planı tercih etmesi gerekiyor. Birikimi bu tutarın altında olanların ise paralarım toplu olarak alıp sistemden ayrılması öneriliyor.
BNP Paribas Cardif Emeklilik, ayrıca piyasalardaki olası dalgalardan kaçınmak isteyen tasarruf sahipleri için yakın dönemde ‘yıllık gelir sigortası’ çıkartmaya,da hazırlanıyor.
Halen yıllık gelir sigortaları için sektörde hem düzenleyici kurumlar hem de sektör oyuncuları ortak platformda çalışmalarını sürdürüyor.
MİNİMUM 17 BİN TL GEREKİYOR
Anadolu Hayat Emeklilik (AHE) ilk gelir planını 2010 Ağustos ayında kurdu. Bugüne kadar AHE’den 4 bin 492 kişi emekli olmasına rağmen sadece 110 kişinin gelir planı aldığını söyleyen Anadolu Hayat Emeklilik Genel Müdürü Uğur Erkan, “AHE’den gelir planı almak isteyenlerin sistemde brüt asgari ücretin 15 katı tutarında parasının bulunması gerekiyor. Yani bugün itibariyle minimum 17 bin TL. Bu şirketten şirkete farklılık gösteriyor. Ancak şunu söyleyebilirim ki küçük para tutarını maaşa bağlamak çok tercih edilebilir bir durum değil. Çünkü ayda 50-60 TL’lik bir maaş kimseyi tatmin etmez” diyor. Erkan’ın verdiği bilgiye göre, AHE’nin 15 adet fonu bulunuyor. Bu fonlar BES fonları.
Gelir planı için özel bir fonlarının bulunmadığını söyleyen Erkemi, BES fonlarının farklı risk gruplarına göre oluşturulduğunu (riskli, risksiz ve orta riskli) belirtiyor. Bu fonlardan müşterilerine buketler oluşturup sunduklarını söyleyen Erkan, konuyla ilgili olarak sözlerine şöyle devam ediyor:
“Biz müşterilerimize kendi risk algılarına uygun fon buketleri sunuyoruz. Yani iki, üç fonu bir buket yapıyoruz ve katılımcının risk grubuna göre aynı anda iki üç fona yatırım imkanı sağlıyoruz. Kişiler yılda altı kez fon veya bizde olduğu gibi fon buketi değiştirebiliyor. 56 yaş ve 10 yılı dolduran bir kişi hesabında biriken paranın örneğin yarısını alıp diğer yarısını gelir planına bağlayabiliyor. Parasını AHE’de gelir planına bağlayanlara ise bir kereye mahsus olarak parasının yüzde 25’ini toplu olarak çekme hakkı tanıyoruz. Diğer kuramlarda bu oran değişebiliyor. Hatta çekme hakkı tanımayan kurumlar da var. Ancak katılımcılar emeklilik gelir planından çıkarken faiz geliri üzerinden yüzde 5 vergi ödemek zorunda kalıyor. AHE olarak müşterilerimize sunduğumuz bir diğer hizmet ise ücretsiz asistans. Örneğin, acil ambulans, sağlık danışmanlığı ve bazı sağlık kuruluşlarında indirimler sağlıyoruz. Tüm bunlar ücretsiz olarak sunuluyor.”
Anadolu Hayat Emeklilik’in gelir planlarının dışında bir de yıllık gelir sigortası bulunuyor. Bu sigorta için 10 yıl 56 yaş sınırı yok. Buraya yatırılan para ise BES fonlarında değil kendi yatırım fonlarında değerlendiriliyor. Örneğin AHE yıllık gelir sigortası yaptıranlara üç ayda bir ödeme yapıyor. En az 10 bin TL veya 8 bin euro/ doları olanlar, bu sigortadan faydalanabiliyor.
İRAT ÜRÜNLERİ YOLDA
AvivaSA Emeklilik Gelir Planı alan müşterilerini ek fayda ve teşviklerle destekliyor. Gelir Planı seçenlerin Bireysel Emeklilik Sistemi’nde biriken tasarruflarını istedikleri maaş tutarını belirterek tercih ettikleri fonlarda değerlendirebil-diklerini hatırlatan AvivaSA Emeklilik ve Hayat CEO’su Meral Eredenk Kurdaş, şirketin bu konudaki politikasını şöyle özetliyor:
“Emekliliğe hak kazanan katılımcılarımıza ihtiyaçlarını karşılayan, emeklilik dönemlerini rahat geçirmelerini sağlayan tavsiyelerde bulunuyoruz. Katılımcılar bireysel emeklilik planlarından emeklilik gelir planlarına geçiş yaparak birikimlerini tercihlerine göre maaş şeklinde alabilir. Bir kısmını toplu para olarak, diğer kısmını ise emeklilik gelir planına aktararak maaş elde edebilirler.
Katılımcılar, BES’ten maksimum faydayı elde ettikleri emeklilik hakkı ile bu faydayı mevcut planlarında kalarak tasarruflarını artırabilir ya da maaş şeklinde alarak emeklilik dönemlerinin tadını çıkarabilirler. Önemli olan BES’in katılımcılara sağlamış olduğu bu esnek yapıdan faydalanmalarını sağlamak.”
AvivaSA, katılımcılarına “belirli süre” veya “belirli tutar” seçme alternatiflerini sunuyor.
Buna göre, ‘belirli süre’yi seçen katılımcılar, düzenli gelire ihtiyaç duyduğu süreyi belirterek bu süre boyunca, birikimi bitene kadar düzenli gelir elde edebiliyor. Bu süre maksimum 30 yıl olabiliyor. ‘Belirli tutar’ı seçenler ise ihtiyaç duyduğu düzenli gelir tutarını belirterek mevcut birikimi bitene kadar düzenli gelir elde edebiliyor. Emeklilik gelir planının katılımcılara sunduğu bir diğer avantajın yılda en fazla iki defa olmak kay-dıyla istedikleri anda, periyodik gelirlerinden bağımsız olarak ara ödeme almaları olduğunu söyleyen Meral Eredenk Kurdaş, “BES’ten emekli olan katılımcılara önerilen emeklilik gelir planları, sistemin bir parçası olup biriktirme döneminde olduğu gibi şeffaftır. Ayrıca katılımcılar kendi birikim ve beklentilerine göre geri ödeme planlarını esnek bir şekilde kendileri yapabilirler” diyor.
Bunun dışında AvivaSA’nın önümüzdeki günlerde hayata geçirmeyi planladığı irat ürünleri de bulunuyor.
Beş yılda 200 bin emekli
11 yıl önce hayata geçen bireysel emeklilik sistemi (BES), sürenin kısa olması nedeniyle şimdilik az sayıda katılımcıyı emekli etti.İleride çok daha yüksek sayılara ulaşacak olan emeklilerin, BES’den birikimlerini toplu olarak almak ‘VB yerine emeklilik yıllarında ek bir gelir sağlayacak otB şekilde değerlendirmek istemeleri durumunda, kendilerine programlı geri ödeme seçeneği sunuluyor.
Bunun yanında yıllık gelir sigortası ile kişilere kendilerinin belirleyebileceği bir dönem ya da hayat boyu da düzenli maaş sağlanıyor.
Bu konuda ürün çeşitliliğini artırmak üzere Hazine Müsteşarlığı ile birlikte çalışmalar yürütülüyor.
Beş yıllık dönemin sonunda şu anda sistemde bulunan katılımcılardan yaklaşık 200 bininin emeklilik hakkını kazanması bekleniyor. Gelir planı fonlarının büyüklüğü için bir tahmin yapmak ise çok zor. Sektör olarak 2023 yılı hedefimiz, en az 10 milyon katılımcı sayısı ve 250 milyar TL fon büyüklüğüne ulaşmak.
Bu alanda ileride yurtdışında da satışı yapılan ürünlerin yürürlüğe girmesi bekleniyor.
Halen yurtdışında Türkiye’de olmayan maaşların gelecekte belirli bir tarihte başladığı ürünler, bazı yatırım araçlarına endeksli ürünler, getiri gurantisi sağlayan ürünler ve maaşların belirli periyotlarda tekrar düzenlendiği ürünler bulunuyor.
