Ambargo, gerileyen ihracata çare olmadı

Batıya gıda ithalatında uyguladığı ambargo nedeniyle Türkiye’ye yeni bir ihracat fırsatı yaratan Rusya, ekonomisinde baş gösteren darboğaz nedeniyle hayalkırıklığı oldu. Rusya’ya gerçekleşen ihracat geçen 10 ayda, yüzde 13.2 geriledi. Otomotiv ve tekstilde ihracat düşüşü yüzde 20’yi aşarken, beyaz et ve su ürünlerinde ise küçük çaplı artışlar yakalanabildi.

Rusya’nın ABD ve AB ile yaşadığı ambargo krizinin Türkiye’nin ihracatında patlama yaratacağı beklentisi boş çıktı.

Son birkaç ayda beyaz et ve su ürünleri gibi küçük miktarlarda ihracat yapan sektörlerde kıpırdanma olsa da Rusya’ya toplam ihracat bu yılın ilk on ayında yüzde 13-2 geriledi, ihracattaki düşüşün ardında para birimi yüzde 40 değer kaybeden Rusya’nın ekonomide sıfır büyüme dönemine girmiş olması var.

Rusya ve Türkiye arasında 2010 yılında dönemin Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan ile Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin tarafından ilan edilen 100 milyar dolarlık ticaret hacmi hedefinde ilerleme sağlanamıyor. Ocak 2010’da Erdoğan’ın Kremlin Sarayı’nda Putin’le görüşmesinde ‘5 yıl içinde 100 milyar dolar toplam ticaret hacmi’ önerisini, Putin elini kaldırıp “5 yıl mı?” diyerek teyit istemişti.

Kasım 2013’de St.Petersburg’da iki ülke ortak bakanlar kuaılu gibi çalışan Üst Düzey işbirliği Konseyi (ÜDlK) toplantısında ise takvim 2020 olarak revize edildi. Fakat gerek Rusya ekonomisinde yaşanan durgunluk gerekse Türkiye’nin otomotiv, beyaz eşya, elektronik ve tekstil gibi sektörlerde beklenen ihracat atağını gerçekleştirememesi 100 milyar dolarlık dış ticaret hedefini büyük oranda vurmuş oldu. 2008’de Rusya ve Türkiye arasında 38 milyar doları bulan toplam ticaret hacmi 2010’da 26 milyar dolara kadar gerilerken, 2014’de ise bu rakam 32 milyar dolar seviyelerine yetişebildi. Bu rakamın 7-8 milyar dolarını Türkiye’den Rusya’ya ihracat oluştururken, geri kalan yaklaşık 25 milyar dolarını ise Rusya’nın Türkiye sattığı ağırlrklı doğalgaz ve petrol oluşturuyor.

AMBARGO BEKLENENİ VERMEDİ

Son dönemde Ukrayna müdahalesi nedeniyle ABD ve Avrupa Birliği’nin sert tepkisini çeken Rusya, kendisine uygulanan ambargolara karşılık 6 Ağustos 2014 tarihinde 560 sayılı ‘Rusya Federasyonu’nun güvenliğini sağlamak için belirli ekonomik önlemlerin uygulaması’ kararını yayınladı. Bu karara göre Amerika Birleşik Devletleri, Avrupa Birliği ülkeleri, Kanada, Avustralya ve Norveç Krallığı menşeli tarım ürünleri, ham madde ve gıdaların Rusya Federasyonu’na ithalatına bir yıl süresince yasak getirildi. Yasaklanan ürünlerin başlıcaları sığır eti, kanaüı hayvan eti, balık ve kabuklular, süt ve süt ürünleri, meyve ve fındık, bitkisel yağlara dayalı peynirler oldu. Rusya yılda 40 milyar doların üzerinde gıda, içecek ve tarım ürünleri ithalatı yapıyor. Bunun yaklaşık 12 milyar dolarlık kısmı AB ülkelerinden gerçekleştiriliyordu. Yalnızca süt ürünleri ithalatı 4,3 milyar doları buluyor. Bunun yanı sıra Rusya dünya peynir ithalatının yüzde 15’ini, tereyağı ithalatının ise yüzde ll’ini gerçekleştiriyor.

OTOMOTİV VE TEKSTİL DÜŞTÜ

Bugüne kadar Rusya’ya gıda ihracatında parlak bir performans sergileyemeyen Türkiye ise Rusya’nın ithalatta rotayı ABD ve AB dışına çevirmesiyle önemli bir fırsat yakalamış oldu. Türkiye’nin tüm tarım ürünleri ithalatında Rusya ilk sırada yer alırken, ihracatında ise üçüncü sırada bulunuyor. Rusya’ya 2013 yılında 1 milyar 179 milyon dolar tarımsal ürün ihracatı gerçekleştiren Türkiye, aynı dönemde 1 milyar 969 milyon dolarlık ithalat yaptı.

Ambargonun 2017’ye kadar uzatılması beklentisi, Rusya ile bu alanda verilen dış ticaret açığının artıya dönmesi ihtimalini ortaya çıkarmış oldu. Ancak Rusya ekonomisinin düşen petrol fiyatları, Ruble’deki değer kaybı ve sıfır büyüme nedeniyle dar boğaza girmesi, ihracatçıların hevesini kursakta bıraktı. İthalat talebi zayıflayan Rusya’ya Türkiye’den yapılan ihracat, Ocak-Ekim döneminde yüzde 13,2 geriledi. Dolar bazında ihracatı en fazla gerileyen sektör ise otomotiv oldu. Bu dönemde Rusya’ya yapılan taşıt araçları ve yan sanayi ihracatı yüzde 29,2 azalarak 698 milyon dolara geriledi. Tekstil ve hammaddeleri ihracatı ise yüzde 24,3 düşüşle 668 milyon dolar oldu. Çimento cam ve seramikte ise gerileme yüzde 23,1 olarak gerçekleşti. Oransal olarak en ciddi kayıp ise değerli maden ve mücevher ihracatında yaşandı. İhracatta düşüş yüzde 47,8 olurken, ihracat 152 milyon dolardan 79 milyon dolara geriledi.

BEYAZ ET VE BALIKTA ARTIŞ

Rusya’ya özellikle son aylarda beyaz et, su ürünleri, süt ürünleri ve yaş meyve sebze ihracatında ise artışlar yaşandı. Ancak zaten Rusya’ya ya çok az ya da hiç ihracat yapmayan bu sektörlerdeki ihracat artışı, toplam ihracatın bir önceki yıla göre yüzde 13 erimesini engelleyemedi. İhracatta en çok artış su ürünleri ve hayvancılıkta yaşandı. AB’ye ambargo sonrasında su ürünleri ve beyaz ette ithalatının bir kısmını Türkiye’den karşılamaya başlayan Rusya’ya bu alandaki ihracat yüzde 142,4 artarak 68 milyon dolara ulaştı. Aynı dönemde tütün ihracatı yüzde 10,6 artarken, büyük umut bağlanan yaş meyve sebze ihracatı ise yalnızca yüzde 3,9 arttı.

Türkiye Süt, Et, Gıda Sanayicileri ve Üreticileri Birliği (SETBİR) Başkanı Zeki İlgaz, bugüne kadar Türkiye’nin Rusya Federasyonu’na süt ürünleri ihracatı yok denecek kadar az olduğunu belirterek, Rusya’nın gıda ithalatında AB dışına yönelmesi ile bu tablonun değişmeye başladığını kaydetti. İlgaz, “2013 yılında Rusya Federasyonu’na 42 ton süt ürünü ve dondurma ihracatı yapan Türkiye, 2014 yılının ilk 6 ayında 194 ton süt ürünü ihracatı gerçekleştirdi” dedi. Beyaz Et Sanayicileri ve Damızlıkçıları Birliği Derneği (BESD-BİR) Yönetim Kurulu Başkanı Sait Koca ise boykot kararı öncesinde 50 tonlar seviyesinde olan Rusya’ya beyaz et ihracatının Temmuz ayında 500 tonu, Ağustos ayında 3 bin tonu, Eylül ayında ise 6 bin tonu bulduğunu söyledi. Sektör olarak Rusya’dan 2015 yılı için 150 bin tonluk kota talep ettiklerini dile getiren Sait Koca, “Hedefimiz ambargo kalksa dahi Rusya pazannda kalıcı olmak ve ihracatımızı artırarak sürdürmek” dedi.

YAŞ MEYVE SEBZECİLER UMUTSUZ

Rusya’nın ithalatında bir diğer önemli sektör olan yaş meyve sebzede ise bir miktar ihracat artışı yaşansa da önemli oranda artış beklenmiyor. Türkiye’nin 46,7 milyon ton yaş meyve sebze üretiminin sadece 3,4 milyon tonunun ihraç edildiğine işaret eden Akdeniz Yaş Meyve Sebze İhracatçılan Birliği Başkanı Ali Kavak, “Rusya pazarının ihtiyacı olan sebze ve meyvelerin Türkiye tarafından karşılanmasının ihracatçı ve üreticilerimizi çok fazla etkilemeyeceği ortada. 2013’te Rusya’ya yılında Rusya Federasyonu’na 876 milyon dolarlık ihracat yaptık. 2014’ün ilk 9 ayındaki ihracat artışı ise yüzde 10’luk bir artış yaşadık” diye konuştu.

PETROLDE 1 DOLAR DUŞUŞ 2,2 MİLYAR KAYBETTİRİYOR

Rusya bir yandan sıfır büyüme nedeniyle ithalatta zayıflama yaşarken, diğer yandan petrol fiyatlarındaki gerileme nedeniyle ihracatta da zor bir dönemden geçiyor. 520 milyar dolarlık ihracat gelirlerinin yüzde 60’ını petrol ve doğalgazdan elde eden Rusya, petrol fiyatlarındaki her 1 dolarlık düşüşte 2,2 milyar dolar zarar ediyor. Rusya Merkez Bankası’nın rezervleri son bir ayda 26 milyar dolar eriyerek 428,5 milyar dolara indi. Batı ülkelerinin yaptırımları nedeniyle Rus özel ve devlet bankalarının ABD ve AB piyasalarından dış finansman bulma koşulları da zorlaştı. Rus Rublesi’nin son bir yılda değer kaybı yüzde 40’lara ulaşırken, Rusya Merkez Bankası dalgalı kur rejiminden serbest kur rejimine geçme kararı aldı.