Gerçek liderlik ufku görebilmektir

Günümüzde liderlik geçmişe değil geleceğe odaklanmayı gerektiriyor. Ufku görebilen lider aynı zamanda sıra dışı bir girişimcidir.

SADECE emir vermeye alışmış lider zamanı yönetemez. Değişim talebini ufuk çizgisinde okuyanlar gerçek liderdir. Ufku algılayan lider sadece insanları yönetmez, tıpkı kâhin gibi ileriyi görür, bir sonraki zamanı yönetir. Gerçek lider insanların geleceğe yönelik hayal gücünü harekete geçirir. Bir bakıma geleceğin heyecanını ufkun renkleriyle bezeyen dahi bir sanatçı gibidir.

ÖLÇÜLEBİLEN LİDERLİK

Lider olmanın niteliklerini biliyoruz ama ufku görebilen liderliğin koşullarını bilmiyoruz. Malum, klasik liderlik konusunda belli şablonlar var. Herkes yarma odaklanmış ‘ufuksal lider’ olamıyor.

Ufuksal liderlik benzeri bulunmayan, bireye özgü niteliksel bir karakter meselesidir öncelikle. Ölçülebilir özellikleri vardır. Son araştırmalar şunu gösteriyor; başarılı girişimciler sadece zamanı yönetebilen insanlar arasından çıkıyor. Yapılan araştırmaların kökeninde Fransız psikolog Alfred Binet’yle başlayıp, 1998’de vefat eden İngiliz kökenli Raymond Cattell’ın teorileştirdiği çalışmalar var. Son dönem araştırmacılar, ufuksal liderlik ve yaratıcı girişimcilikle ilgili mizaç özelliklerini saptamak için Cattell’ın çalışmalarından yararlanıyor.

HEYECAN YARATAN KİŞİLİK

Raymond Cattell’den kısaca bahsedeyim:

Yaptığı araştırmalarla yalnız akademik çevreleri değil, iş dünyasını da derinden etkileyen bir isim. Kişilik, mizaç, motivasyon ve davranış kalıpları üzerinde araştırma yapmış son yüzyılın önemli simalarından biri. 50’den fazla kitabı, sayısız makalesi var.

Yaratıcılık ve öğrenme kuramı üzerinde yazdığı kitaplar hala kaynak eser olarak kabul ediliyor. Iş dünyasının, özellikle de günümüz pazarlama psikologları ve ÎK’cıların dikkatini çeken bir isim. ‘Kişilik Faktör Analizi Listesi’ ufuksal liderliğin saptanması için bugün de en iyi ölçütlerden biri. Bu kuramı iş dünyasında liderlik ve girişimcilik analiziyle yol haritası olarak edinenler çok.

ZAMANI OKUYAN LİDERLİK

Bilim tarihinde yetenek denilen insana özgü beceri kapasitesinin ne olduğunu belki de Cattell’dan daha geniş ortaya koyan bilim adamı pek çıkmadı bugüne kadar. Ortaya koyduğu kuramlarla geleceği kutsayan psikolog ve psikiyatristlerin yanı sıra işadamları, siyasiler, istihbaratçılar, hukukçular da yakından ilgileniyor.

Aslında Cattell kendi öncülü olan Louis Thurstone’un istatistik temelli ‘5 Tip Kişilik Boyutu’nu derinleştirip geliştirmiş. Bunlar ‘sorumluluk taşımak’, ‘algı ve kararda açıklık’, ‘vicdanla geliştirilmiş dürüstlük’, ‘belirgin biçimde dışadönüklük’, diplomasi yoluyla uzlaşmaya yatkınlık’, ‘kritik anlarda bile dengeli olmak’ gibi hususlar.

Fakat önemli tespit sıra dışı girişimcilerin aynı zamanda geleceği okuyan birer lider olduğu yönünde. Bu kurama göre her lider bir girişimci olamayacaktı ama ufku görebilen bir lider her zaman girişimci adayıydı.

Bu kuramın sınırları düşünüldüğünde gerçek liderler düşüncelerini ısrarla kabul ettirmeye çalışmazlar. Geleceğe yönelik ikna sanatı onları ufuksal lider yapar. Politika pazarlamasında da böyledir. Orada oyun alanına girenlerin hepsi ufku gören birer girişimcidir aslında.

Pazara sürülen mal ya tutar ya da tutmaz. Her şey ufuk çizgisini görebilme gücüne bağlıdır. Ufuk çizgisi ise daima yenileşimle güçlenen uygarlığa işaret eder. İleriyi gören bir girişimci önce uygar insan demektir. Uygar olamayan insan ne ufuksal lider olabilir ne de sıra dışı girişimci.

Liderlik önce uygarlığın yasalarını bilmekle başlar. Çünkü gerçek uygarlık, kendini sürekli geçmişle cilalayıp uygar olarak takdim edenlerin buyruklarına uymamak demektir. Tıpkı Maksim Gorki’nin dediği gibi “Geçmişin arabalarıyla giderseniz emin olun hiçbir yere varamazsınız!”

UYMACI DAVRANIŞLAR TAKLİTTİR

Geleneğin, geçmişin, mazinin otorite halini alıp insanı esir etmesi halinde ufuksal liderlikle birlikte sıra dışı girişimcilik de yok olur gider.

Geleceği görebilen liderler en aykırı girişim özelliklerini gösterirler. Zamanın ötesini analiz ederken bir değil, birkaç değişkeni aynı anda yorumlayıp hüküm çıkarırlar.

Geçmişe saplanıp geleceği okuduklarını sananlar ise tek doğru üzerinde ısrar ederler. Onlar zamanın ötesinde bir şeyler üretmeyi değil, kendilerine sunulanları değiştirerek yenilik ambalajıyla takdim etmeyi yeğlemişlerdir hep.

Çoğu insan, ait olduğu topluluğa aykırı düşmemek adına kendi özgür düşüncesini sınırlayıp çoğunluğun görüşüne uydurmayı tercih eder. Fakat ilginç bir paradoks olarak bu tür topluluklarda en çok konuşulan şey herkesin lider ya da girişimci olabileceğidir. Tüm uymacı davranışlar -onların anladığı biçimde- birilerini taklitten öteye gitmez. Onlara göre geleceğe değil, geçen zamana uymak doğru yoldur.

GEÇMİŞE DEĞİL GELECEĞE BAK

İngiliz kökenli Psikolog Raymond Cattell, bireyin dış dünyaya karşı takındığı tavrı toplumların kişilik yapısına bağlar.

Ona göre uygarlığı topluma uymak şeklinde algılayan topluluklarda kişiler giderek silikleşir, üretkenliklerini yitirir. Bu tür topluluklar lider olarak kabul ettikleri kişilerin ürettikleri şeyleri topluca tüketip uygarlaştıklarını iddia ederler.

Kısacası son tahlilde ufuksal liderlik, geçmişe takılıp sürekli ‘değişim’ ya da ‘yaratıcılık’ demekle gerçekleşmeyen bir şey. Liderlerin önce kendi dünyalarındaki statükoyu, sonra da içinde bulunduğu topluluğa sinmiş geleneksel koşullanmayı yok etmesi gerekiyor.

Yandaki sütunda Raymond Cattell’ın geleceği hedeflemiş lider girişimcilere uyan kişilik haritasını göreceksiniz. Burada sunulan ifadeler onun öğretisinden yola çıkıp, liderliği yeniden yorumlayan güncel saptamaların bir özeti gibi.

Ufuksal liderlerin 10 basamaklı kişilik profili

1. Duygusal süreklilik: Hayal kırıklığına karşı dayanıklılık. Stresleri sönümleme gücü. Geleceğe hayranlık.

2. Baskın kişilik özelliği: Olağanüstü rekabetçi, yarının girişimlerine odaklanmış karakter, engellerin üstesinden gelmeyi görev bilen sıra dışı mizaç.

3. Coşkunluk: Etrafındakileri sürekli aktif olmaya isteklendiren, iyimserliği ilke edinmiş, yarının değişimlerine açık coşkusal bir kişilik.

4. Vicdan algısı: Görev duygusunu en yüksek değer sayan, titiz, önyargılardan arınmış derin hislerin kaynağı.

5. Sosyal Cesaret: Lider girişimci olarak geleceğin riskini alma becerisi, yüksek özgüven, ileriye dönük ayrıntılı kestirim becerileri.

6. Empati: Güveni duygudaşlık yoluyla inşa eden, bireyin saygınlığını öne alan öğretici mizaçlı kişilik.

7. Karizma: Sürekli vizyon odaklı söylemler. Girişimci özelliğiyle sıra dişilik, geleceğin dünyasını yaşama geçirmek için uğraşı veren güçlü bir mizacın temsilcisi.

8. Dürüstlük: Vicdanla bütünleşmiş ufuksal algı dünyasının inşası. Davranışlarda açıklık ve saydamlık…

9. Mükemmeliyetçilik: Kendinden çok geleceğin takımlarını kurmaya odaklanmış mükemmeliyetçilik. İyi olanı geçmişte değil gelecekte aramanın erdemliliği.

10. Heyecan duyma: Geleceği kolektif heyecan unsuru haline getiren mizaç özellikleri. Çarpıcı inovasyonlar, duyulmamış yeni beceriler ve toplum yaşamını ufuk çizgisine göre kolaylaştırma arzuları.