İhracatta yeni umut İran pazarı oldu

İran ile Türkiye arasında 1 Ocak’ta yürürlüğe giren Tercihli Ticaret Anlaşması, iki ülke ticaretinde yeni bir dönem başlattı. Bu anlaşma öncelikle mücevher, kimyevi maddeler ve tekstilin performansım yükseltecek. İran’m Türk çekicilerine uyguladığı vergi sorunu gibi olumsuzluklarm da giderilmesi halinde iki ülkenin ticaretinde 20 milyar dolara yakm artış olabileceği tahmin ediliyor.

Türkiye ile İran arasında 1 Ocak 2015 itibariyle yürürlüğe giren Tercihli Ticaret Anlaşması, iki ülke ilişkilerinde tarihi bir fırsat yarattı. Anlaşma ile Türkiye’den 140 ve İran tarafından 125 olmak üzere toplam 265 üründe gümrük vergileri sıfıra yakın oranlara çekildi. Böylelikle tekstilden kozmetiğe, mobilyadan demir çeliğe pek çok alanda ihracat şansı ortaya çıktı. Uzmanlar, bu anlaşmanın iyi değerlendirilmesi ve iki ülke arasındaki kimi sorunların giderilmesi halinde, yeni uygulamaların dış ticarette 20 milyar dolarlık ek bir hacim yaratılabileceğine vurgu yapıyor.

İran ile 10 yıldır sürdürülen müzakereler nihayet sonuçlandı. Geçen yıl ocak ayında İran’ın başkenti Tahran’da Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekci ile İran Sanayi, Maden ve Ticaret Bakanı Muhammed Rıza Nematzade tarafından imzalanan Tercihli Ticaret Anlaşması, bu yılbaşı itibariyle yürürlüğe girdi. Bu anlaşma ile Türkiye’nin bazı tarım ürünlerinde İran’a tarife indirimi vermesi ve buna karşılık İran’ın ise bazı sanayi ürünlerinde Türkiye’ye tarife indirimi sağlaması kararlaştırıldı.

STA ÖZELLİĞİ TAŞIYOR

İran’ın anlaşma kapsamında Türkiye’ye tarife indirimi sağlayacağı ürünler arasında temizlik ürünleri, ilaç, kozmetik, plastik malzemeler, orman ürünleri, tekstil, hazır giyim, ev tekstili, mobilya, çelik ürünleri, demir ve demirdışı metaller, buzdolabı, bulaşık makineleri gibi beyaz eşya ürünleri, klimalar ve elektrik-elektronik ürünleri başı çekiyor. İran, petrol fiyatlarının 50 doların altına düşmesiyle yaşadığı gelir kaybını Türkiye ile ticaretle kapatmaya çalışırken, Türkiye de Suriye ve Irak pazarlarındaki kaybını İran ile telafi etmek istiyor.

Türkiye-İran Tercihli Ticaret Anlaşması, Türkiye’nin Serbest Ticaret Anlaşmaları (STA) dışında ticaretin artırılmasına yönelik yaptığı ilk anlaşma olma özelliğini taşıyor. Anlaşma ile 20l4’te yaklaşık 15 milyar doları bulan dış ticaret hacminin yalnızca bir yıl içerisinde 35 milyar dolara yükseltilmesi hedefleniyor. Yıl sonuna kadar gümrük vergisi indirimine tabi ürün sayısının 265’ten 300’e çıkarılması planlanıyor.

ALTINDA HEDEF BÜYÜK

İran denince son yıllarda ilk akla gelen ekonomik aktivite altın ihracatı oldu. İran’ın Dubai’den yaptığı alımları Türkiye’ye yönlendirmesi sonucunda, 2014’te İran’a değerli maden ve mücevher ihracatı 932 milyon dolara yükseldi. 2013’te bu rakam yalnızca 17,8 milyon dolardı. Sektör 2015 ve sonrası için ihracatı 2,5 milyar dolara çıkarma hesapları yapıyor.

İran’a yapılan altın ihracatının yüzde 100’e yakın bir kısmının işlenmiş takı olduğunu dile getiren İstanbul Değerli Maden ve Mücevherat ihracatçıları Birliği Başkam Ayhan Güner, “İran’da öyle fırsatlar var ki, Türkiye’deki ürünümüzün tamamını ihraç edebileceğimiz bir pazar” diyor. 2014’te bir önceki yıla göre en çok ihracat yapılan ülkeler listesinde 10 sıra birden yükselen İran’ın şu an dokuzuncu sırada olduğunu dile getiren Güner, “Biz İran ile Türkiye arasında kara taşımacılığı nedeniyle ortaya çıkan sorunlardan etkilenmediğimiz için şansımız daha fazla. Iranlı alıcıla-n Türkiye’de misafir edip kendimizi tanıttık. Kısa sürede 2,5 milyar dolar ihracata ulaşmamız mümkün” şeklinde konuşuyor.

HAZIR GİYİM MAĞAZALAŞIYOR

Tercihli ticaretle birlikte birçok sektörde olduğu gibi hazır giyimde de uygulanan yüzde 100’lük gümrük vergisi yüzde 40’a düşecek. Bu durum, geçen yıl İran’a 400 milyon dolann üzerinde ihracat yapan tekstil ve hazır gi-yimcileri bu ülkede mağazalaşma yoluna soktu.

İstanbul Hazır Giyim ve Konfeksiyon ihracatçıları Birliği Başkanı Hikmet Tannverdi, İran’ın Türkiye açısından çok kıymetli bir pazar olduğunu vurgulayarak, “Bugüne kadar daha ziyade bavul ticareti yoluyla İran’a ihracat yapıyorduk. Mağazalaşma ile ilgili sıkıntılarımız vardı. Bundan böyle yerel ortaklarla Türk markalarının hızla İran’da ma-ğazalaşacağım düşünüyorum” diyor. Yasal zeminin Türk yatırımlarına uygun hale getirilmesi ile kısa sürede ihracatın 1 milyar dolann üzerine çıkacağını kaydeden Tannverdi, “Iran 2015’te sektör olarak en hızlı gelişen pazanmız olacak” diye konuşuyor.

Bu arada, tekstil ve hazır giyimci-ler, 2015’te ihracatı artırmak adına İran’a çıkarma yapmaya hazırlanıyor. Bu kapsamda İstanbul Ticaret Odası (ITO) ilk kez 1-4 Şubat 2015’te Tahran’da Türk Hazır Giyim ve Konfeksiyon Fuarı düzenleyecek. Fuara Bayrampaşa Tekstilci ve Sanayici Iş Adamlan Demeği (BA-TİAD), Laleli Sanayici ve işadamları Derneği (LASlAD), Merter Sanayici ve işadamları Demeği (MESİAD), Osmanbey Tekstilci İşadamları Demeği (OTÎ-AD) ve Türkiye Triko Sanayicileri Demeği üyeleri katılacak.

TIR SORUNU SÜRÜYOR

Ancak İran ile ticarette bahar havasının yanında henüz çözülememiş önemli bir sorun da var. O da Iran ve Türkiye’nin TTR’lardan alınan ücretlerdeki restleşmesi. İran’ın Türk TIR’larından ‘yakıt farkı’ adı altında aldığı vergilere karşılık, Türkiye de Iran TIR’larından vergi almaya başladı. İran’ın kendi üzerinden Türk Cumhuriyetleri’ne ulaşmaya çalışan Türk TIR’larından da ekstra vergi alması ile transit taşımalarda yeni rota arayışı başladı.

İstanbul Kimyevi Maddeler ve Mamülleri ihracatçıları Birliği Başkanı Murat Akyüz, İran ile ticari yakınlaşmanın lojistik maliyetleri aşağı çekilmeden mümkün olmayacağını dile getiriyor. Akyüz, “Bu sorun tam olarak çözülmeden Tercihli Ticaret Anlaşması’nm istenen faydayı vermesi zor olacak. TIR krizi, Iran ile anlaşmanın altını boşaltıyor” değerlendirmesinde bulunuyor. 2014’te İran’a 626 milyon dolarlık ihracat gerçekleştirdiklerini ifade eden Akyüz, “TIR sorunu da çözülürse, biz önümüzdeki beş yılda İran’a ihracatımızın her yıl yüzde 30 büyüyeceğini öngörüyoruz. Iranlı ticaret erbabının Türkiye pazarında yaşadığı kolaylıkları biz de Iran pazarında yaşamak istiyoruz” diye konuşuyor.

DEMİRYOLU ÇÖZÜMÜ

Uluslararası Taşımacılık ve Lojistik Hizmet Üretenleri Demeği Yönetim Kurulu Başkanı Turgut Erkeskin ise İran ile kara taşımacılığında yaşanan sorunların iki ülke arasında kurulacak demiryolu hatlarıyla aşılabileceğini belirtiyor. Erkeskin, “Ekonomik işbirliği anlaşmasının uygulamada başarıya ulaşması için bu sorunların çözülmesinin yanı sıra Türkiye ile Iran arasında konteyner blok tren işletmeciliği hayata geçirilmeli” diyor.

Öte yandan Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekçi, yaptığı açıklamada TIR krizinin aşılacağını belirtti. Zeybekçi’ye göre TIR’lara uygulanan vergiler konusunda iki ülke de uzlaşı yönünde adım atmaya başladı.

2015’in ilk günlerinde İran’a bir ziyaret gerçekleştiren Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekci, Tercihli Ticaret Anlaşmasında karşılaşılabilecek muhtemel sorunların çözümünü denetlemek üzere iki ülke tarafından teknik heyetlerin her ay toplanacağını açıkladı. Bu teknik heyetler, anlaşmanın tüm maddelerini tek tek kontrol edecek. Ayrıca iki ülke arasında ortak yatırımların desteklenmesi, yatırımların karşılıklı korunması, ticaretin kolaylaştırılması, gümrük işbirliğinin arttırılması, taşımacılıktaki sorunların çözülmesi noktasında da temaslar sürüyor. Bu kapsamda Türkiye İran’a mal satan Türk tüccarların haklarını korumak için Tahran’da ‘Türk Ticaret Merkezi’ açmaya hazırlanıyor.