Cari dengede güçlü düzelme

Cari açıktaki daralma aralık ayında da devam ederken, sanayi üretimi son çeyrekte zayıf kaldı. İşsizlik de aynı dönemde üç yılın zirvesine çıktı. Uzmanlar 2015’te büyümenin ivme kazanabileceğini savunuyor…

ABD’den gelen faiz mesajıyla küresel ekonomide iyimserlik geri geldi. Geçen hafta ABD Merkez Bankası’nın (FED) toplantı tutanakları açıklandı. Genel eğilim faizlerde ilk artışın 2015 ortasından ileriye ötelenebileceği yönünde oldu. Küresel ölçekte diğer önemli bir konu da Yunanistan ile Avrupa Birliği arasındaki krizin çözümüne ilişkin görüşmeler. Henüz bir sonuç alınmış değil. Ancak olumlu sonuçlanması gelişen ülke piyasalarındaki risk iştahını artırabilir.

İçeride para piyasalarında olumlu hava hakim. Borsa İstanbul’daki yükselişe karşın dolar ve faizde gevşeme yaşanıyor. Diğer yandan ekonomiyle ilgili makro veriler gelmeye devam ediyor. Cari açıktaki daralma 2014 yılı aralık ayında da devam etti. Buna karşın büyümenin öncü göstergesi olan sanayi üretimi aralıkta hafif toparlansa da son çeyrekte belirgin bir düşüş gösterdi. Bu durum büyümenin de 2014 yılı son çeyreğinde zayıf bir görünüm çizdiğine işaret ediyor. Geçen yılın ikinci yarısından itibaren çift hanede çakılı kalan işsizlik oram da kasım döneminde (ekim-kasım-aralık) önceki aya göre 0.3 puan arttı.

OLUMLU SEYİR

2014 genelinde toparlanma eğilimi sergileyen dış ticaret açığının aralıkta 2013’ün aynı ayma göre daralmasının da katkısıyla cari açık 6.8 milyar dolar olurken, piyasa beklentisine yakın gerçekleşti. Kasım ayı hariç yılbaşından bu yana kesintisiz bir daralma eğilimi gösteren 12 aylık birikimli cari açık ise aralıkta da benzer şekilde hareket ederek azaldı ve 47.4 milyar dolardan 45.8 milyar dolara geldi. Son dönemde petrol fiyatlarındaki sert düşüşün yansımasıyla azalan net enerji ithalatı dışarıda bırakıldığında, cari denge temmuzda artıya döndükten sonra, yılın kalanında olumlu seyli korudu ve aralık itibariyle 2.9 milyar dolar oldu. Altın hariç cari açıktaki azalış trendi de korunuyor. 2013 sonunda 52.9 milyar dolar olan yıllık açık, 2014 sonunda 41.9 milyar dolara geriledi. Ilımlı talep koşulları, petrol fiyatlarındaki düşüş ve altın ticaretindeki iyileşme, cari açıktaki çarpıcı gerilemenin destekleyici unsurları. Cari açığın milli gelire oranının 2015 sonunda yüzde 4.5’an altına gerileyeceği tahmin ediliyor.

SANAYİDE YAVAŞLAMA

2014 yılı aralık ayında sanayi üretimi takvim etkisinden arındırılmış bazda yüzde 2.6, mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış olarak ise yüzde 1.2 arttı. Buna karşın sanayi üretimi son çeyrekte önceki çeyreğe kıyasla yüzde 0.5 azaldı. Bu düşüş, 2012 yılı üçüncü çeyreğinden bu yana en sert çeyreklik düşüş oldu. 2014 yılı sanayi üretimi büyümesi ise 2013’e kıyasla yüzde 3’ten yüzde 3.6’ya yükseldi. Son çeyrekte ana grupların tamamında yavaşlama var. Aralık ayında sanayi üretimindeki iyileşme, ara malı ve sermaye malı üretimindeki belirgin toparlanma kaynaklı oldu. Buna karşılık, takvim etkisinden arındırıldığında, son çeyrekte ana sektör gruplarının tamamında, önceki çeyreğe kıyasla yavaşlama kaydedildi. En fazla yavaşlama ise, sermaye malı ve enerji malı üretiminde gözlendi. Geçen yılın son çeyreğine ilişkin veriler, tüketim harcamalarından büyümeye negatif katkı gelebileceğini, yatırım harcamalarının ise, özel yatırımların katkısıyla ancak sınırlı pozitif katkı verebileceğini gösterdi. İhracattaki yavaşlamanın ise dış talep katkısını azaltması öngörülüyor.

İŞSİZLİKTE ÇİFT HANE

İşsizlik oranı kasım döneminde (ekim-kasım-aralık) yüzde 10.7 ile son üç yılın zirvesine çıktı. İşsizlik oranı ekimde yüzde 10.4 seviyesindeydi. İşsiz sayısı, aynı dönemde 3 milyon 43 binden 3 milyon 96 bine çıktı. İşsizlik oranı erkeklerde yüzde 9.7, kadınlarda yüzde 13 olarak hesaplandı. Mevsim etkilerinden arındırılmış işgücü verilerine göre tarım dışı işsizlik, Kasım 2014 döneminde bir önceki döneme kıyasla yüzde 0.1 puan artarak yüzde 12.8’e yükseldi. Tarım dışı işsizlik oranları son üç dönemdir yüzde 12.8 civarında seyrediyor.

İVME ARTIŞI OLMAYABİLİR

Deniz Yatırım Başekonomisti Özlem Derici, geçen yıl aralık ayındaki öncü göstergelerin zayıf büyümeye işaret ettiğini söylüyor. Derici’ye göre, sanayi üretimi dışındaki öncü göstergelere baktığımızda da aralıkta pozitif bir durum yok. Örneğin kapasite kullanımında yatay bir seyir var. Re-el kesim güveni ve ihracat siparişleri de çeyrek bazda düşük. İşsizliğin de bu durumda tek haneye gerileme, ihtimali zayıf. İkinci çeyrekten sonra talepte toparlanma olursa işsizlik düşebilir.

“DURGUNLUK İÇİNDE ENFLASYON”

Uludağ Üniversitesi İktisat Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mehmet Ars-lanoğlu, cari açıkta azalmanın sürebileceğini ancak yapısal sorunların çözülmesi gerektiğini belirtiyor. Arslanoğ-lu’na göre, yabancı sermaye akımlarına bağımlılık sürdükçe cari açıktaki gerileme geçici olacak. İhracatın artması gerekiyor. İç talepte de daralma var. Bu durumda işsizliğin yüzde 10’un altına inme imkanı şimdilik zor. Ödemeler dengesi sorunu yapısal çözümler istiyor. Arslanoğlu, düşen petrol fiyatlarının yarattığı olumlu etkiyi ise geçici bir dönem olarak değerlendiriyor ve enerji fiyatlarına bağlı ilerlemenin mümkün olmadığını savunuyor.

“FAİZ KARARI BELİRLEYİCİ”

Ege Üniversitesi İktisat Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Aykut Lenger ise, FED’in faiz artırımını öteleme mesajının bir süre daha gelişen ekonomilere nefes aldıracağını belirtiyor.

Lenger’e göre, kısa vadeli sermaye hareketlerine bağlı büyüme modelinin biraz daha devam edebileceği görülüyor. Önümüzde genel seçim var. Seçim ekonomisi ihtimali zayıf olsa da para musluklarının bir miktar açılması beklenebilir. 2015 ilk çeyreğinde ABD’deki faiz artırım süreci yakından takip edilecek. Ayrıca petrol fiyatındaki düşüşün de olumlu etkileri ortaya çıkacak. İlk çeyrekte yüzde 3-4 büyüme sağlanabilir.