Ayakkabı tasarımcılığı gözde meslek

Büyük markaların rekabeti onları öne çıkarıyor. Ayakkabı tasarımcıları uluslararası pazarda çok aranan elemanlar arasında.

BU hafta gençler adına uzun süredir dikkatimi çeken ilginç bir konuya yer veriyorum: Ayakkabı tasarımcılığı…

Nano teknoloji önce tekstilde şimdi de ayakkabı endüstrisinde kullanılmaya başlandı. Ülkemizde terletmeyen sentetik kumaşların yanı sıra, en iyi havalandırmayı sağlayan ayakkabılar da üretiliyor. Antibakteriyel özellikler taşıyan ayakkabıların en zarif çizgileri ise kadın ayakkabılarında. Son yıllarda ise kalitenin yanında tasarıma büyük önem veriliyor.

Daha düne kadar el emeğine dayanan sektör İtalya, İspanya, Portekiz ve Fransa’yla yarışır hale geldi. Burada otomasyon kadar, ayakkabı tasarımcılarının modayla bütünleşen sanatsal bakış açısının da rolü var.

HIZLA BÜYÜYEN PAZAR

Ayakkabı tasarımcılığı, moda dünyasının içinde son yıllarda hızla öne geçen bir meslek. Türkiye 90’lı yılların ardından atölye tipi üretimden endüstriyel üretime geçmesiyle bu iş önem kazanmış.

Tasarım bugün askeri botlardan spor ayakkabılarına kadar bir ülkenin imzasını taşıyan markalaşmayı da beraberinde getirmiş. 80’li yıllardan itibaren işgücü arzının azalmasıyla birlikte emeğin daha ucuz olduğu ülkelere kayan küresel ayakkabı endüstrisi gelişmekte olan ülkelere yeni bir kapı aralıyor.

Bu endüstride iki temel olgu var. Biri sıradan modellerle otomatik bant usulü çok sayıda ayakkabı üretmek, diğeri ise ayakkabı modası üzerine yoğunlaşarak yaratıcılığı ve sanatı işin içine katmak. Türkiye her iki kulvarda da bugün emin adımlarla ilerleyebilir.

Küresel ayakkabı pazarı yapılan son projeksiyonlara göre 2015 yılı sonunda 205 milyar dolarlık pazar hacmine ulaşacak. Bu 17 milyar çift ayakkabıya tekabül ediyor. Büyümenin on yıllık gelecekte her yıl ortalama yüzde 7 olması bekleniyor.

Markalı markasız fason üretimlerle en önde Çin var. Çin 20 yıl önce 4.4 milyar çift ayakkabı üretirken, bugün (2013) 10 milyarı yakalamış durumda. 2015’te bu rakam 11 milyarı aşacak. Son verilere göre küresel üretimin yaklaşık yüzde 63’ü Çin’de gerçekleşiyor. Ucuz iş gücü nedeniyle ABD’li markaların Çin’de yatırım yapmalarının burada önemli payı var.

TASARIMCILIK GÖZDE MESLEK

Ayakkabıcılık kendi içinde dinamik bir sektör. Erkek ve kadın ayakkabıları yanında çocuk ayakkabıları da başlı başına bir alt grup. Son yıllarda buna sanayi ve güvenlik botları da dâhil olmuş durumda. Spor ayakkabıları ise neredeyse bağımsız bir bölüm. Bu grubun tasarımcıları yalnız estetik değil rahatlık ve konfor yaratmak için yarışıyorlar. Yürüyüş ve bisiklet grupları yanında her spor dalı için ayrı tasarımların geliştirilmesi bu alt grubun daha başarılı olmasını sağlamış.

Tasarımcılığın en zor dallarından biri ise çizme üretimi. Bu konuda İtalyan tasarımcılar liderliği sürdürse de piyasada İspanyol ve Türk tasarımcılarının önemli ağırlığı bulunuyor.

Kendi alanlarında uzmanlaşan tasarımcılar pazarda en çok aranan elemanlar arasında. Adeta birer sanatçı muamelesi görüyorlar.

İşin ilginç tarafı tasarımcılığın kendi içinde uzmanlaşması tüketimi de gözle görülür biçimde arttırmış. Sadece terlik gibi basit sanılan bir ürün grubu üzerinde çalışan tasarımcıların varlığı bunun somut delili.

Tasarım söz konusu olunca seri üretimde kullanılan sentetik maddelerden kaçış söz konusu. Genel eğilim doğaya dönüş ve doğal maddelerle üretim yapma yönünde.

Her yıl değişen ayakkabı koleksiyonlarında derilerin terbiye ediliş biçimleri bile önem kazanıyor. Stil ve modellerin oluşması için önce temel girdilerin iyi bilinmesi gerekli.

TASARIMDA BREZİLYA ÖNE GEÇEBİLİR

Uzmanlık alanı ne olursa olsun iyi bir tasarımcı giyim modasını yakından takip etmek zorunda. Sık aralıklarla değişen moda eğilimleri buna uyumlu artistik tasarımlar gerektiriyor.

Ayakkabı tasarımcıları pazarı ve pazar dinamiklerini de derinlemesine izliyor. Son yıllarda online satışlardaki şaşırtıcı artış bu alanda detaylı uzmanlaşmayı gerektiriyor. Özellikle büyük markaların kendi aralarındaki rekabeti aşmaları ayakkabı tasarımcılarının sanat ve pazar duyarlılığına bağlı…

Gelişmekte olan pazarlarda tasarımcılık hızla gelişiyor. Hindistan, Brezilya, Polonya, Macaristan, Güney Afrika ve Tayvan önde gelen ülkeler. Tasarımcılar sayesinde bu ülkeler son beş yıl içinde yüzde 7’yi aşan yıllık büyüme oranına ulaşmışlar.

Özellikle Brezilya tasarım için nitelikli eleman eğitimine büyük ağırlık veriyor.

Yabancı yatırımcıları ve ünlü markaları ülkeye çekmeye çalışıyor.

Ayakkabı üretiminde doğal deriye dönüş furyası ise Yeni Zelanda ve Avustralya’nın da bu sahada ciddi yatırım yapmasına yol açmış.

BÜYÜK MARKALARA BÜYÜK TASARIMCI

On yıl önce ayakkabı pazarında, direnç, sağlamlık, kolaylık gibi unsurlar öne geçerken şimdi tasarım ilk sırayı alıyor. Özellikle kadın ayakkabılarının bu alanda öncü rolü devam ediyor.

Ayakkabı tasarımcılığının son yıllardaki gelişmesi büyük markaların tasarım konusunda yaptıkları atakla ilgili. Dünyanın en iyi tasarımcılarını bünyesinde bulunduran firmalarda her milletten tasarımcı olarak çalışan sanatçılar var. Bunlar online sistemlerin yanında geleneksel usullerle çizim yapıyor, kalıp çıkarıyorlar. Tasarım çizimleri önce tıpkı bir karakalem resim çalışması gibi iki boyutlu eskizlerle gerçekleşiyor. Sonra teknik dizayn aşamasına geçiliyor.

Tasarımcıların en büyük yardımcısı özel hazırlanmış ‘3D Shoe Design Softvvare’ programları. Özgün programların fiyatları epey yüksek. Kendi programlarını kendi hazırlayan tasarımcılar ise piyasada kısa zamanda markalaşabiliyor. Tasarımcılarıyla ünlenen ve her ülkeden tasarımcı kabul eden anahtar markalardan birkaçı ise şunlar: Beta, Dockers, Givenchy, Wolverine, Weyco, ECCO, Kenneth Cole, Nine West, Timberland, Puma, Gucci, Lakros, Van, San Paulo, RG Barry, Fendi, Burlington, Nike ve Adidas.

■ Ayakkabı tasarımcılığı geniş yelpazede bilgi sahibi olmayı gerektiriyor. Kültür birikimi, trend izlemi, sanatçı duyarlılığı ön koşul. Henüz bu konuya yer vermemiş üniversite ve meslek yüksekokullarının ilgilenebileceği bakir bir alan…

■ Tasarımcıların kullandığı özel softvvare üretimi ise bu işin teknik uzmanlık dallarından biri. Daha çok sportif modeller üzerine çalışan modelistler için katmanlı programlar üretiliyor.

■ Endüstri küresel nitelikler taşıyor. Her ulustan tasarımcı ve stiliste iş olanağı var. Temel dil İngilizce. Çince, Fransızca ve İtalyanca bilenler ise işe bir adım önde başlıyor.

■ Çeşitli ülkelerde her yıl düzenlenen fuarları izlemek neredeyse bir zorunluluk. Özellikle perakende fuarları tasarımcılar için iyi bir gözlem yeri. Avrupa, Asya ve Amerika’daki perakende fuarlarında son dönemin moda eğilimleri görülebiliyor. Birkaç yıl önce tesadüfen ziyaret ettiğim ilginç yerlerden biri ‘Atlanta Fashion Shoe Market’ bunlardan birisi.

■ Tasarımcıların uluslararası perakende bazlı birkaç STK’ya üye olmasında yarar var. The National Shoe Retailers Association (NSRA) bunlardan biri. Merkezi Tucson Arizona’da.

■Ülkemizde de ayakkabı tasarımcılarına olan ihtiyaç büyüyor. İhracat yapan markalar bu konuda arayış içinde. Türkiye küresel ayakkabı pazarında önemli oyunculardan biri olma yolunda. İhracatı her geçen gün istikrarlı bir şekilde artıyor. 2015 yılında ihracat rakamının 700 milyon doları aşması bekleniyor.

Nur Demirok / Para