BES fonları TEFAS’ta alınıp satılabilir mi?

Yatırım fonlarının alım satımı için kurulan TEFAS platformunun benzeri BES’te de hayata geçirilebilir. Böylece şirketler arası işbirliği zorunluluğu ortadan kalkar. Ayrıca BES şirketleri her kategoride fon kurmak zorunluluğundan kurtulur…

BANKA ve aracı kurumların müşteri kitlesine sıkışan fonların, bütün yatırımcılara açılması TAKASBANK tarafından oluşturulan bir alım-satım platformu sayesinde mümkün oldu. TEFAS adıyla faaliyet gösteren bu platformda kurucu üyelere ait fonlar, talep eden bütün yatırımcılara sunuluyor. Platformun açılmasıyla serbestleşen fon pazarında, yatırım fonlarının işlem hacimlerinde ve portföy büyüklüklerinde istikrarlı bir artış gözleniyor. Bu platformda hali hazırda sadece yatırım fonları işlem görse de, emeklilik fonlarına ait bilgileri de bulmak mümkün. Fonların fiyatları, dönemsel getirileri ve fiyat grafikleri, varlık dağılımları, kategorileri, portföy değerleri, yatırımcı sayıları, diğer fonlar ve alternatif yatırım araçları ile getiri kıyaslaması yatırımcıya sunulan bilgilerden birkaçı.

ÜÇ DEZAVANTAJ

Bireysel emeklilik sistemindeki fonlar da yatırım fonlarının gelişim yollarını takip ediyor. Mevcut durumda BES şirketlerinin her biri katılımcılarına sunacağı fonları kendisi kuruyor. A şirketinin fonlarını B şirketinin katılımcısı talep edemiyor. Bunun katılımcı açısından ilk dezavantajı yüksek maliyetler oluyor. Çünkü ölçek ekonomisinden faydalanamayan fonların birim başına maliyeti artıyor.

İkinci dezavantajı ise, fon seçeneklerinin sınırlı olması. Mevzuat her bireysel emeklilik şirketine devlet katkısı fonları hariç, farklı portföy yönetim stratejisine sahip en az 3 fon kurma zorunluluğu getiriyor. Bu fonların farklı kombinasyonlarıyla binlerce farklı portföy oluşturulabilir. Ancak yatırım ürünleri yelpazesindeki menkul kıymet çeşitliliğinin, fonlar aracılığıyla BES katılımcılarına sunulabilmesi gerekiyor. TEFAS benzeri bir platform bütün BES şirketlerinin kurduğu fonlara diğer katılımcıların da erişimini sağlayacağından, fon yelpazesi genişleyecektir. Evet, fon dağılım değişimi hakkını kullanan katılımcı sayısı az. Ama seçeneklerin artması katılımcıları fon dağılım değişikliği yapmaya itebilir. Böylece uzun yıllar düşük getirisi olan fonlarda beklcmektensc, getiri sağlayan fonlara geçişler olabilir.

KÜÇÜK FARKLAR ÇOK ÖNEMLİ

Üçüncü olarak da emeklilik fonlarının getiri tarafına bakıldığında, kategori bazında, bazen arada ‘uçurum’ var diyebileceğimiz bir durum ortaya çıkıyor. Örneğin yıllık getiri bazında hisse senedi fonları kategorisinde, fonlar arasındaki getiri -0.11 ile 0.6 arasında değişiyor. Karma Fon kategorisinde 0.67 ile -0.6 arasında getiri mevcut. Standart fonlarda ise 0.9 ile -0.8 arasında geliri farkı görülüyor. Getirilerin birbirine en yakın olduğu fon kategorisi Para Piyasası fonları. Para Piyasası fonlarında getiriler 0.15 ile 0.13 arasında değişiyor. (Bu fonlarda yıllık bazda 0.02 getiri farkı çok önemli değil, diyenler olabilir. Ancak sisteme 18 yaşında giren iki kişi, 38 yıl katkı payı ödediğinde yüzde 2 getiri farkı portföyler arasında, üç kata ulaşan farklılığa neden oluyor.) Kategori bazında getirilerde bu kadar büyük fark olan emeklilik fonlarında, katılımcı neden getirisi yüksek olan fonlara geçiş yapâmasm? Ya da neden sadece tek bir BES şirketinin sunduğu seçeneklerle sınırlansın?

Mevzuatta bireysel emeklilik şirketlerinin iş ortaklığı yapabileceğine dair hususlar olsa da, mevcut durumda bireysel emeklilik şirketlerinin arasında böyle bir iş ortaklığı görünmüyor. Yatırım fonlarının alım-satımı için kurulan TEFAS platformunun benzerinin bireysel emeklilik tarafında da uygulamaya geçirilmesi, şirketler arasındaki işbirliğini gereksiz kılacağı gibi, BES şirketlerini her kategoride fon kurmak zorunluluğundan da kurtaracaktır.

TAKASBANK / Piyasalar Bölümü
“Pozitif ve negatif etkiler çok iyi düşünülmeli”

Takasbank BES fonlarının TEFAS veya benzeri bir platformda işlem görmesi konusunda gerekli sistemsel ve teknolojik alt yapıya sahip olup, konu hakkında yetkili mercilerin karar alması halinde Banka gerekli aksiyonları alabilecek durumda. Emeklilik fonlarının TEFAS benzeri bir platformda işleme açılmasının sağlayacağı önemli avantajların başında işlem maliyetlerinin düşürülmesi ve fonların getiri performansı açısından rekabeti artırıcı etkinin ortaya çıkacak olmasıdır diyebiliriz. Bununla birlikte BES sistemi ülkemizde emeklilik şirketleri üzerine kurulu bir yapı olup mevcut durumda katılımcıların sözleşme imzaladığı emeklilik şirketlerinin kurduğu fonların dışında fonlara yatırım yapması mevcut yasal düzenlemeler çerçevesinde mümkün değil. Dolayısıyla emeklilik fonları açısından sadece ortak bir platformun kurulması değil aynı zamanda önemli mevzuatsal değişikliklerin de yapılması gerekiyor.

Diğer taraftan emeklilik fonlarının doğası gereği uzun vadeli bir tasarruf sistemi olması sebebiyle yatırım fonları gibi sürekli alınıp satılmaya müsait platformlarda işlem görmesinin sistemin kendisi açısından ortaya çıkaracağı negatif etkilerin çok iyi düşünülüp yönetilmesi gerekir. Ayrıca ülkemiz finansal okuryazarlık seviyesinin gelişmesi emeklilik fonları sektörüne doğrudan etki edecek diğer bir husustur. Örnek vermek gerekirse, halen mevzuat gereği yılda altı kez kullanım hakkı bulunan fon dağılım değişiklik hakkı, Emeklilik Gözetim Merkezi’nin verilerine göre katılımcıların yüzde 96’sı tarafından kullanılmıyor.

ZEYNEP CANDAN AKTAŞ