BES şirketinle iletişimde ol, haklarını koru

Otomatik Katılım’ın işleyişinde aktif katılım şart. İş değişikliğinde sistemde kalmak için bireysel başvuru yapılmalı. Devlet katkı paylarının hak edilmesi içinse 10 yıl ve 56 yaş kriterlerini yerine getirmek gerekiyor…

BİLİNDİĞİ gibi Otomatik Katılım sistemi 45 yaş altındaki 4/a ve 4/c statüsündeki çalışanları bireysel emeklilik sistemine dahil ediyor. Çalışanların ücretlerinden yapılan yüzde 3 kesinti işveren tarafından bireysel emeklilik sistemine aktarılıyor, devlet de bunun karşılığında yüzde 25 devlet katkısmı taahhüt hesaplarına kaydediyor. Sistem neredeyse bir yılını doldurmak üzere. Bugüne kadar yaklaşık 7.5 milyon çalışan sisteme dahil edildi ve bunlardan 3.425 bin kişi cayma hakkını kullanmayarak sistemde kalmaya devam etti. 1 Ocak 2018’den

itibaren 50’den fazla 100’den az çalışana sahip işverenler bir bireysel emeklilik şirketiyle anlaşarak çalışanlarını sisteme dahil edecekler.

Otomatik katılım sistemi çalışanlar üzerinden kurgulanmış. Peki, iş değiştirme, işten ayrılma veya işsizlik durumlarında ne olacak? Çalışanın otomatik katılımdan kaynaklanan hakları devam edecek mi? Ya da çalışan ne yapmalı ki, otomatik katılımda mevcut haklarını ve sözleşmesini sürdürebilsin?

BİREYSEL İNİSİYATİF GEREKİYOR

Öncelikle çalışanın işyeri değişikliği veya işsiz kalması durumlarında bireysel emeklilik şirketine bilgi vermesi mevcut sözleşmeden kaynaklanan haklarının devamı açısından çok önemli. Otomatik Katılım SSK gibi değil, işe girdin, çıktın yine başladın, aynı SSK numarasıyla devam… Keşke Otomatik Katılım da öyle kurgulansaydı. Ama öyle bir şey yok. Burada çalışanın iş değişikliğine gitmesi durumunda yeni işverenin otomatik katılıma dahil olup-olmaması çalışanın izleyeceği yolu farklılaştırıyor. İşsiz kalması durumunda da ya dışarıdan ödemeye devam etme seçeneği, ya da ara verme hakkını kullanmak istemesi gerekiyor. Aksi halde Otomatik Katılım sözleşmesi sonlandırılıyor.

– Yeni işyeri otomatik katılım kapsamındaysa, çalışan işten ayrıldı, ara vermeden hemen yeni iş buldu. Yeni işyeri de Otomatik Katılım kapsamındaysa sorun yok. Eski işyerindeki emeklilik planı yeni işyerindeki plana aktarılacak. Eski emeklilik planında süreden kaynaklanan hakları aynen korunacak. Burada çalışanın eski işyerindeki planından ayrılmamış olması gerekiyor.

– Yeni işyeri otomatik katılım kapsamında değilse, çalışan iş değiştirdiğinde yeni işyerinde Otomatik Katılım kapsamında bir emeklilik planı yok ise bu kez dışarıdan ödemeye devam etme, ara verme veya sözleşmeyi sonlandırma seçenekleriyle karşı karşıya kalır. İşinden ayrılan ve iş bulamayan çalışanlar da bu seçeneklerden birini tercih etmek zorunda kalacaklardır. Çalışma ilişkisinin sonlanmasına dair bilginin şirkete iletilmesi çalışanın sorumluluğunda olup, BES şirketine bu bilgi her türlü yazılı veya güvenli elektronik iletişim araçları ile iletilebilir.

– Çalışan işten ayrılma tarihini izleyen aym sonuna kadar yazılı olarak veya her türlü güvenli elektronik iletişim aracı ile bireysel emeklilik şirketine bildirimde bulunarak dışarıdan ödeme seçeneğini tercih edebilir. Bu durumda eski işyerindeki emeklilik planına en az o dönemde geçerli brüt asgari ücretin yüzde 3’ü kadar katkı payı ödeyerek, mevcut planına devam edebilir.

– Çalışan ikinci olarak ara verme seçeneğini tercih edebilir. Bu durumda ara verme hakkını kullanmak istediğini BES şirketine bildirmeli ve Üç ay bitmeden talebini yenilemelidir. Ara verme süresinin sonlandığı ayı takip eden aym sonuna kadar çalışan tarafından herhangi bir katkı payı ödemesi yapılmaması veya ara verme talebinin yenilenmemesi durumunda BES şirketi tarafından 20 işgünü içerisinde ayrılma işlemleri gerçekleştirilir.

– İşini değiştiren çalışanın yeni işvereninin otomatik katılım kapsamında olmaması veya işinden ayrılan çalışan için bir diğer seçenek de sözleşmenin sonlandırılmasıdır. Çalışan katkı payı ödememiş veya bildirimde bulunmamış ise, bu kez BES şirketi çalışan ile iletişime geçerek çalışanın banka hesap bilgilerini alır. 20 gün içerisinde de sözleşmeden ayrılma işlemini gerçekleştirir.

SABREDEN KAZANIYOR

Peki, BES şirketini bilgilendirmek neden önemli?

Sözleşme sonlanırsa ne olur?

Çalışan ne zaman ve hangi şekilde olursa olsun Otomatik Katılım’daki sözleşmesi sona erdiğinde kendi birikimlerinin tamamını alır. Ancak, çalışanın sözleşmesinde geçirdiği süreler devlet katkısının hak edilmesi açısından ve birikimler üzerinden alınacak stopaj açısından önemli. Çalışan üç yılı tamamlamadan sözleşmesinden ayrılırsa hiçbir devlet katkısını hak edemez.

Kendi birikimleri üzerinden alınacak stopaj da yüzde 15 olur. Sözleşmesinde 3-6 yıl arasında kalanlar devlet katkılarının yüzde 15’ini hak eder. Bu dönemde devlet katkısı dahil birikimler üzerinden alınacak stopaj da yüzde 15’tir. 6-10 yıl sözleşmede geçirenler devlet katkılarının yüzde 35’ine hak kazanırken bu dönemde birikimler üzerinden alınacak stopaj halen yüzde 15 olarak devam eder. Sözleşmede 10 yılını tamamlayan çalışan devlet katkılarının yüzde 60’a hak kazanırken, 10 yılı tamamlayarak sistemden ayrılanların devlet katkısı dahil birikimleri yüzde 10 stopaja tabi olur. Devlet katkılarının tamamının hak edilmesi ve stopaj oranının yüzde 5’e düşmesi ancak sistemde 10 yılı tamamlayıp 56 yaşını bitirenler için söz konusudur.

Ne yapmalı?

1 – 2013 Ocak ayında bireysel emeklilik sistemine girdim. Katkı paylarımı düzenli olarak ödüyorum. Ancak bu günlerde bireysel emeklilik şirketimden sürekli olarak yılsonuna kadar daha fazla katkı payı ödersem, daha çok devlet katkısı alabileceğime dair mesajlar geliyor. Bu mesajların neden geldiğini ve ne yapacağımı bilemedim. Siz ne önerirsiniz? Y. AKKOYUNLU / KONYA

Devlet katkıları yıllık dönemler üzerinden hesaplandığından bireysel emeklilik şirketleri yıl kapanmadan katılımcılarını bir anlamda uyarıyor. Bu yılın tamamında brüt asgari ücret toplamı 21.330 TL oldu. Gerek düzenli ödemelerle gerek se de ara ödemelerle bireysel emeklilik sistemine bu miktarda katkı payı ödeyenler 5.332,5 TL devlet katkısına hak kazanabilirler. Siz de arzu ederseniz daha fazla katkı payı ödeyerek daha fazla devlet katkısına hak kazanabilirsiniz. Ancak düzenli ödemelerinizin dışında ekstra katkı payı ödemek zorunda da değilsiniz. Karar sizin…

2 – Önümüzdeki yıl Temmuz ayında sistemde 10 yılımı bitirmiş olacağım. Yaşım da 60 olacağından bireysel emeklilik sisteminden emekli olmayı düşünüyorum. Ancak kafama takıldı. Benim ödediğim katkı paylarına karşılık devletin ödediği devlet katkıları hesabıma geç geliyor.

Ben emeklilik talebinde bulunduğum zaman hesabıma geçmemiş olan bu devlet katkıları ne olacak? M. KIRIMLI / ÇANAKKALE

Emeklilik kararı verdiğiniz zaman bireysel emeklilik şirketine yazılı veya güvenli elektronik iletişim yollarından biriyle emeklilik talebinizi iletmeniz gerekiyor. BES şirketi 5 gün içerisinde emeklilik bilgi ve talep formu ile hesap özetini size iletecektir. Sizin emeklilik işlemleriniz hazırlanırken ödediğiniz katkı aylarına ait devlet katkıları halen hesabınıza geçmemiş ve siz de bireysel emeklilik şirketinizden paranızı alarak ayrılmış olsanız bile, hak ettiğiniz devlet katkıları bireysel emeklilik şirketine intikal ettikten sonra en geç 5 gün içerisinde tarafınıza ödenir.

3 – Temmuz 2017’de Otomatik Katılım kapsamında ücretlerimizden katkı payı kesilmeye başlandı. Halen de kesintiler devam ediyor. Şirketimizin çalıştığı bireysel emeklilik şirketiyle iletişim konusunda sorunlar yaşıyoruz. Bireysel emeklilik şirketini değiştirme hakkımız var mı? T. HASANOĞLU / DENİZLİ

Çalışanların bireysel emeklilik şirketini değiştirme hakkı yoktur. Otomatik Katılım sisteminde bireysel emeklilik şirketini değiştirme hakkı işverene tanınmıştır. Buna rağmen, sisteme girişten itibaren iki yıl geçmeden işvereniniz de bireysel emeklilik şirketini değiştiremez. Bu nedenle işvereninizle görüşerek bireysel emeklilik şirketiyle daha etkili iletişim yolları geliştirmeniz gerekir.

ZEYNEP CANDAN AKTAŞ