BES’e özel mevduat olur mu?
SON bir yıldır faizlerin yükseliş eğilimine girmesi BES katılımcılarının da faizlere odaklanmasına neden oldu. BES fonlarının getirisi ile mevduat faizi kıyaslaması daha sık soruluyor. “Faizler artıyor, BES’i bozup bankaya mevduat olarak yatırayım mı?” diye soran da var, “BES’i bırak, bankada mevduatın olsun, istediğin zaman yatır, istediğin zaman çek” diye iddia eden de. Peki, mevduat mı, BES mi? Hangisi avantajlı, hangisi değil?
Faizler ve buna bağlı olarak mevduat faizleri son beş yıldır yükseliş eğiliminde. Ancak mevduat faizlerinin artışı her zaman enflasyonun altında kaldığı için TL mevduatlar son beş yıldır reel getiri sağlayamadı. (Reel getiri mevduat getirisinin enflasyondan arındırılması yoluyla hesaplanıyor.) TUIK’in Ocak 2018’deki açıklamasına göre, son beş yılda mevduatlar 0.38 kazanç sağlamış. Bu rakamdan stopajlar düşüldüğünde getiri negatife dönüyor, yani enflasyona karşı mevduat faizleri yatırımcısına para kaybettirmiş. Bu yıl döviz karşısında aşırı değer kaybına uğrayan Türk Lirası’ndaki kanamayı durdurmak için Eylül 2018’de, Merkez Bankası’nın yaptığı 6.25 puanlık faiz artışı da mevduatın getirisini pozitife döndürmeye yetmedi. Ama pozitife çok yaklaşan getiri nedeniyle yatırımcılar, TL mevduata dönerken, BES’e katkı payı ödeyen katılımcılar içinde, BES fonları ile mevduat getirisini kıyaslayanlar arttı. Halbuki bu iki yatırım aracını kıyaslamak değil, güçlerini birleştirmek gerekiyor. Nasıl mı?
GÜÇ BİRLİĞİ
BES’in gücü uzun vadeli oluşu, mevduatın gücü ise, piyasadaki dalgalanmalardan etkilenmeden vaat edilen faiz getirisine vade sonunda erişebilmesi. Bu iki güçlü yan neden BES çatısı altında birleşmesin, yeni bir sinerji yaratmasın?
BES uzun vadeli bir tasarruf ve yatırım aracı. Mevduat ise kısa vadeli. Hatta ülkemizdeki en uzun mevduatın vadesi üç ay olarak ifade ediliyor yetkililer tarafından. Acaba BES’in mevduatların vadesinin uzamasına bir katkısı olur mu? Olur mu olur… Yapan var. Avustralya bireysel emeklilik sisteminde özel mevduatlar da fonların yanında katılımcıların tercihine sunuluyor. Risk almak istemeyen, finansal okuryazarlığı düşük katılımcılar BES’tc kendilerine sunulan özel mevduat hesaplarına yatırım yapabiliyor. Bizde de Çeyiz Hesabı ve Konut Hesabı gibi seçenekler var. Devlet aynen BES’teki gibi bu mevduatlara da gerekli koşulların yerine getirilmesi şartıyla yüzde 25 destek verecek.
MEVDUATIN GETİRİSİ BELLİ
BES’e özel mevduat hesaplarıyla, finansal okuryazarlığı düşük olduğu için fonlara şüphe ile bakan katılımcıları cezbedecek bir yatırım alternatifi üretilebilir. Faizlerin yükselişi, fonlar üzerinde değer kaybı baskısı yaratırken, mevduat tarafına değer artışı olarak yansıyor. Bu avantaj katılımcıları sisteme katkı payı ödemeye teşvik edebilir, özellikle OKS kapsamına halen alınmakta olan düşük gelir grubundaki katılımcılar için, birikimlerinin değer kaybetmesi olasılığı, sistemden çıkışı artırıyor. Halbuki hiç kaybetme riski olmadan, sistemdeki paralarının sürekli olarak değer kazandığı mevduat gibi bir yatırım aracı, katılımcıları sistemde kalmaya teşvik edecektir.
Burada şöyle bir soru akla gelebilir: OKS katılımcılarına sunulan ‘Başlangıç fonlarının içinde mevduat var. Onlar neden çözüm olmuyor katılımcıların sıkıntısına? Bir kere adına fon denildiğinde, fon kuruluşu için izin, tasdik, fon yönetim giderleri, bağımsız denetçiler işin içine giriyor ve fonun giderleri artıyor. Bu da getirileri azaltıyor. Diğer yandan fonların içine alınabilecek mevduat ve katılım hesabı oranı yüzde 60 ile sınırlı. En az yüzde 20’si kamu borçlanma araçları, gelir ortaklığı senetleri ve kira sertifikalarında, kalanı repo, borsa para piyasası ve vaat sözleşmelerinde değerlendiriliyor. Mevduat ve repo dışındaki yatırım araçlarının değerlemesi faizlerin yükseliş döneminde değer kaybı olarak yansıyor fon değerine. Bu da toplam getirinin mevduat getirisinin altında kalmasına neden oluyor.
VADE UYUMSUZLUĞUNA ÇÖZÜM
BES’e özel mevduatların sisteme entegrasyonu bankacılık sistemindeki mevduatların vadesinin uzamasını sağlayacaktır. Böylece bankacılık sisteminde ortalama üç aylık mevduatlarla finanse edilmeye çalışılan bankacılık kesimi kredileri için, uzun vadeli kaynak bulunmuş olur.
BES’c özel mevduatların artışı bankacılık sistemindeki kaynak sorununa çözüm olabilir. Sektörün en büyük sorunlarından biri olan vade uyumsuzluğu sorunu çözülür. 10 yıllık, 20 yıllık mevduatların bankacılık sisteminde yer aldığım düşünebiliyor musunuz? Kaynak yetersizliği nedeniyle yurtdışından sağlanan döviz bazlı sendikasyon kredileri ile kaynak sağlamaya çalışan bankacılık sektörü, TL mevduatların artışı ile daha rahat kredi verebilir, hale gelebilir. Böylece bankacılık sistemi üzerindeki döviz kurlarından kaynaklanan baskı; azalır. Piyasalardaki volatilite ve belirsizlik azaltılmış olur.
Sonuç olarak BES sisteminde fonlar aracılığı ile sermaye piyasalarında yatırım yapmaktan kaçman finansal okuryazarlığı düşük katılımcıları sistemde tutacak alternatiflerden birisi de BES’c özel mevduatların sisteme entegre edilmesidir. Zaten çeyiz hesapları ve konut hesaplarıyla özel tarzda hesaplar açılmaya başlandı. Yeter ki istensin, BES için de özel mevduat hesapları oluşturulabilir, isteyen katılımcılar da katkı paylarını gönül rahatlığıyla bu özel hesaplara yatırabilir.
ZEYNEP CANDAN AKTAŞ
