BES’teki hisse fonların getirisi neden zayıf kaldı?

SON dönemde borsada bir canlılık, bir hareketlilik sormayın gitsin. Yılbaşından bu yana borsaya gelen yatırımcıların sayısının 600 binlere yaklaştığı söyleniyor. Bunun dışında BES hisse senedi fonları ve yatırım fonları aracılığıyla da borsaya girenler mevcut. Velhasıl yatırımcılarımız borsayı ve hisse senedi piyasalarını keşfetti. Keşfetti ama borsada fiyatı katlayarak giden hisse senetlerinin birçoğu zararda olan şirketler. Özellikle sosyal medya paylaşımlarıyla, sermayesi veya halka açıklığı düşük olan şirketlerin hisseleri deyim yerindeyse uçuyor.

Tabii ki, onlar uçarken bireysel emeklilik sistemindeki hisse fonların da benzer bir seyir göstereceği varsayılıyor. Ama maalesef sistemdeki hisse fonların yılbaşından bu yana ortalama getirisi yüzde 14’te kaldı. Bu da katılımcılarda ciddi bir rahatsızlığa ve şikayete neden oldu. Gelin bakalım, hisse senetleri bu kadar hareketliyken, prim yaparken BES’teki hisse fonların getirisi neden zayıf kaldı?

KARŞILAŞTIRMA ÖLÇÜTÜ

Bir fonun başarılı veya başarısız olduğunu nasıl anlayacağız? Neye göre başarılı, neye göre başarısız diyeceğiz? Fon getirisini faizli yatırım araçlarıyla mı kıyaslayacağız, hisse senetlerinin getirisiyle mi, altınla mı, enflasyonla mı, yoksa dövizle mi? Tabii ki borsaya  yatırım yapan hisse senedi fonlarının getirisini hisse senetleriyle kıyaslayacağız, değil mi? Peki hangi senetle? Tabii ki, senetlerin ortalamasından, gruplanmasından oluşan endekslerle kıyaslayacağız, hisse fonların getirisini. Fonlar kendi yatırım stratejilerine göre serbestçe karşılaştırma ölçütü olarak kullanacağı endeksi veya varlığı seçebilir. (Karşılaştırma ölçütü, fonun getirisinin kıyaslanacağı varlık veya endekslerin neler olduğunu gösterir.) BES’teki hisse fonlarının getirisini kıyaslayacağımız endekslerin bazılarının getirisi de yılbaşından bu yana (22 Ekim 2020 tarihine göre) BIST-lOO’de yüzde 6.05 BIST-30’da yüzde -3.57, BIST Sürdürülebilirlik Endeksi yüzde -2.5 BIST Temettü Endeksi yüzde 18 olarak gerçekleşmiş.

LİKİDİTE ÖNEMLİ

BES’teki hisse fonlar, yukarıdaki endeksler dışında farklı endekslere veya hisselere yatırım yapabilir mi? Tabii ki yapabilir. Ama bütün hisselere yatırım denildiğinde likidite sorunuyla karşılaşılıyor. Fonlardaki birikim arttıkça yani fon büyüdükçe bazı hisselere yatırım yapmaları neredeyse olanaksız hale geliyor. Çünkü BES fonlarının yatırım sınırlamaları mevcut. Bir fon, bir şirketin sermayesini temsil eden hisselerinin en fazla yüzde 5’ine yatırım yapabilir. Bu nedenle sermayesi ve halka açıklık oranı düşük hisselere yatırım yapmak likidite açısından sorun yaratıyor. BES fonlarının yatırım yaptığı hisselere bakıldığında, genellikle BIST-100 endeksindeki hisselerin tercih edildiği görülüyor. BIST-100 dışında yatırım yapılan hisse senedi adedi sadece 14. Borsada işlem gören hisse senedi sayısı 400’ün üstündeyken, BES fonları bunların sadece 72’sine yatırım yapmış.

KURUMSAL DÜŞÜNCE

Bireysel olarak yapılan yatırımların bütün karı/zararı bireyindir ve kendi kararıdır. Halbuki portföy yöneticileri kendilerine paralarını emanet eden bireysel yatırımcılara veya BES gibi kurumsal yatırımcılara hizmet ediyor, dönem sonunda hesap veriyor. Fonların bilançoları bağımsız denetimden geçiyor.

Fon yöneticisinin amacı, yönettiği fonun riskini dağıtmak, az risk ile yüksek getiri elde etmek. BES hisse fonların portföylerine alman hisse senetleri bir taraftan kar ve büyüme beklentisi olan, diğer taraftan piyasası likit hisseler olmak zorunda. Portföy yöneticisi zararı gittikçe büyüyen, ama borsadaki fiyatı yüzde 4.000-yüzde 5.000 artan hisselere yatırım yapamaz. Yapmamalı da zaten.

Uzun vadeli bir yatırım olan BES’te istikrarlı bir getiriye ihtiyaç var. Yatırım fonları ve BES fonlarındaki tasarım, geçmişte yaşanan birçok kayıptan, zarardan, acıdan ders alınarak oluşturuldu. Fonun malvarlıkları kurucudan ayrılarak fon adına ayrı saklamaya alındı. Fona alınacak hisselerle ilgili sınırlamalar getirildi. Portföye alınacak varlıkların borsada işlem görmesi ve fon adına borsaya iletilen emirlere fon kodunun kullanılma zorunluluğu getirildi.

Katılımcılar BES’teki fonların getirisini tabii ki sorgulayabilir, hakkıdır. Ancak, fon yöneticisinin bariz bir şekilde yanlış olduğu belli olan fiyatlamalara dahil olmasını, yatırım yapmasını beklemek haksızlık. BES gibi uzun vadeli bir yatırım sisteminde kısa vadede yanlış fiyatlamaların sağlayacağı getirinin sonrasında çok acı sonuçlarla karşılaşılabilir. Borsada işlem görmekte iken, sırası kapanan tam 159 hisse var. Bunların bir kısmı Şişe Cam’daki gibi birleşme. Bir kısmı 2000’lerde Tasarruf Sigorta Fonu’na devredilen bankalar. Ama çok büyük bir kısmı faaliyetleri nedeniyle kar edemeyen ve piyasadan silinen şirketler. Hangimiz, portföyünde iflas eden şirketlerin hisseleriyle kala kalmış bir fon ister?

BES Hisse Senedi Fonlarının yılbaşından bu yana getirileri

Fonları tanıyalım

Garanti Emeklilik Altın EYF 22 Ekim 2020 tarihi itibariyle portföy büyüklüğü açısından bireysel emeklilik sisteminin dördüncü büyük fonu olarak görünüyor. Portföyü 4.730 milyon TL’ye ulaşan fonun 186.230 katılımcısı var.

Fon altın ve altına bağlı varlıklara yatırım yapıyor. Fon portföyünün yüzde 78’i kamu kira sertifikasından (altına bağlı) oluşurken, yüzde 22si’ külçe altından oluşuyor. Yıllık bazda yüzde 73 getiri sağlayan fon, altın ve altın katılım fonları arasında getiri açısından dördüncü sırada. Fon yılbaşından bu yana ise yüzde 66 getiri sağlamış.

• Alım-Satım: Katılımcılar için BIST Kıymetli Madenler ve Taşlar Piyasası’nın açık olduğu günlerde saat 13.30’a kadar verilen emirler talimatın verilmesini takip eden ilk hesaplamada bulunacak pay fiyatı üzerinden, ilk iş gününde yerine getiriliyor. Saat 13.30’dan sonra verilen emirler ise bir sonraki gün verilmiş varsayılarak, talimatın verilmesini takip eden ikinci işgününde gerçekleşen fiyattan yerine getirilir.

• Fonun karşılaştırma ölçütü: Yüzde 95 BIST-KYD Altın Fiyat Ağırlıklı Ortalama Endeksi +Yüzde 5 BİST- KYD 1 Aylık Kar Payı Endeksi’dir.

• Fon toplam gider kesintisi oranı: Yıllık yüzde 1.09

• Portföy Yöneticisi: Garanti Portföy

• Portföy değerleme esasları: Portföydeki altına bağlı kira sertifikaları Borsa İstanbul Kıymetli Madenler piyasasında gerçekleşen ağırlıklı ortalama takas fiyatından değerlendirilerek, getirisi bir sonraki iş gününe ilerletilmekte, fiyat oluşmadığında iç verim oranından ilerlenerek değerleme fiyatı bulunmaktadır. Altın ise Borsa İstanbul’da ilan edilen USD/ONS ağırlıklı ortalama fiyatından değerlendirilir.

ZEYNEP CANDAN AKTAŞ