Bütçe açığı hedeflerin altında

İşsizlik oranı ekimde yüzde 11.8’e, işsiz sayısı 3 milyon 647 bin kişiye yükseldi. Bütçe açığının 29.3 milyar TL ile hedefin altında gerçekleştiği 2016 yılında, yeniden yapılandırmadan 13.7 milyar TL gelir girişi yaşandı…

İSTİHDAMDA milli seferberlik başlatan Türkiye, bir yandan da ekonomiyi çökertmeye çalışan küresel güçlerle mücadele ediyor. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın “Döviz kuru üzerinden ekonomimize darbe vuruyorlar. Ekonomiyi yavaşlatmak için her türlü yola başvuruyorlar. Yatırımları engellemek, yatırımcıları ürkütmek için her fırsatı kullanıyorlar” sözleri yaşanan oyunu açıkça ortaya koyuyor. Türkiye’nin aldığı tüm tedbirlere ve verilen tüm teşviklere rağmen bu engelleme çabaları işsizliğe de yansıyor, işsizlik oram 2016 yılı ekim döneminde yüzde 11.8’e, işsiz sayısı 3 milyon 647 bin  kişiye yükseldi, işsizlik oranı 2016 ekim döneminde 1.3 puanlık artışla yüzde 11.8’e, işsiz sayısı 500 bin kişi artışla 3 milyon 647 bin kişiye yükseldi. İşgücüne 911 bin kişinin katıldığı son bir yıllık dönemde, istihdam 411 bin kişi arttı.

İSTİHDAM ORANI YÜZDE 46.2 OLDU

Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜ-IK) işgücü istatistiklerine göre 2016 Ekim döneminde işsiz sayısı 3 milyon 647 bin kişiye, işsizlik oranı yüzde 11.8’e yükseldi. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmamış seriye göre Türkiye genelinde 15 ve daha yukarı yaştakilerde tarım dışı işsizlik oranı 1.5 puanlık artış ile yüzde 14.1 olarak tahmin edildi. Genç nüfusta (15-24 yaş) işsizlik oranı 1.9 puanlık artış ile yüzde 21.2 olurken,15-64 yaş grubunda bu oran 1.3 puanlık artış ile yüzde 12 olarak gerçekleşti.

İstihdam edilenlerin sayısı ekimde 2015’in aynı dönemine göre 411 bin kişi artarak 27 milyon 267 bin kişi, istihdam oram ise değişim göstermeyerek yüzde 46.2 oldu. Bu dönemde, tarım sektöründe çalışan sayısı 168 bin kişi azalırken, tarım dışı sektörlerde çalışan sayısı 579 bin kişi arttı. İşgücü ekim dönemi itibarıyla son bir yılda 911 bin kişi artarak 30 milyon 914 bin kişiye, işgücüne katılma oranı ise 0.8 puan artarak yüzde 52.4’e yükseldi.

ARTIŞIN İKİ NEDEN!

Mevsimsel olarak düzeltilmiş tarım dışı işsizlik oranının 2016 Nisan’dan itibaren yüksek bir hızla istikrarlı olarak arttığını söyleyen Kemerburgaz Üniversitesi iktisadi, idari ve Sosyal Bilimler Fakültesi Dekan Yardımcısı Prof. Dr. Haluk Levent, nisanda yüzde 11.8 olan mevsimsel olarak düzeltilmiş tarım dışı işsizlik oranının, ekimde yüzde 13.9’a kadar yükseldiğini, işsizlik oranında altı ay içinde yüzde 17.8’lik bir artış görüldüğünü vurguladı. Bu artışın iki kaynağı olabileceğine dikkat çeken Levent, bunları, “işgücüne katılım oranı yükseliyordur veya yeni iş yaratma kapasitesi yeterli değildir” şeklinde açıkladı. Türkiye’de işsizliğin her iki kaynaktan da beslendiğinin altını çizen Levent, Türkiye’de 90’lı yıllarda dip yapan kadınların işgücüne katılım oranının yükseldiğini ve şu sıralarda işgücü piyasasına girmek üzere olan kuşakların halen görece yüksek nüfus artış hızlarının geçerli olduğu dönemlerden geldiğine işaret etti. Levent şunları kaydetti:

“Demografik olarak oldukça elverişsiz bir dönem içindeyiz, işgücü arzı yükseliyor. Yeni iş yaratma kapasitesi ise düşük. Yetersiz iş yaratımında kriz ortamının etkisi olduğu kadar gelişmiş ülkeleri de çaresiz bırakan yapısal bir sorun olarak teknolojik işsizliği de saymak gerekir. Davos toplantısının ana gündeminin teknolojik işsizlik ve eşitsizlik olması bir tesadüf değil. Her iki konuda da, küresel gelişmeler ve ‘iklim yıkımı’ artık sistemik riski dayanılmaz ölçülere taşımıştır.”

“BAHARDA DÜZELME ÖNEMLİ”

Kapital FX Araştırma Müdür Yardımcısı Enver Erkan ise, işsizliğin yavaşlayan ekonomiyle arttığını vurgulayarak yılın dördüncü çeyreğinde ve 2017’nin ilk çeyreğinde muhtemelen büyüme kaydedileceğini, ancak bu büyümenin sınırlı kalacağını ifade etti. Erkan, son çeyrekte gelecek veri ile beraber 2016’nın yüzde 2.5 büyüme ile kapanmasını beklediklerini dile getirdi.

Ekonomideki yavaşlama çerçevesinde işsizlik oranında yukarı doğru hareketin devam edeceğini belirten Erkan, “Kasım ayı verilerinden sonra kış aylarına dair verileri göreceğiz ve muhtemelen onlar da yüksek gelecek. Yılsonuna kadar işsizlik oranının yüzde 12 üzerinde kalmasını bekleyebiliriz. 2016 işsizlik ortalaması da yüzde 10.9 olarak gerçekleşebilir. Ekonomideki olumsuz dalga atlatıldıktan sonra bahar aylarında bir düzelme olup olmaması önem ait etmektedir” dedi.

BÜTÇE AÇIĞI 29.3 MİLYAR TL

Ocak-Aralık 2016 dönemi bütçe gerçekleşmeleri açıklandı. Maliye Bakanlığı verilerine göre bütçe giderleri 2016’da bir önceki yıla göre yüzde 15.3 artışla 583.7 milyar TL’ye yükselirken, bütçe gelirleri yüzde 14.8 artışla 554.4 milyar TL oldu. 2016 yılında bütçe açığı yüzde 24.4 artışla 29.3 milyar TL düzeyinde gerçekleşti. Maliye Bakanı Naci Ağbal, başlangıç hedeflerine göre bütçe gelirlerinin 13.6 milyar TL, bütçe giderlerinin 13.2 milyar TL hedefin üzerinde gerçekleştiğini belirterek, bütçe açığının ise hedefin 430 milyon TL altında kaldığını vurguladı. Ağbal, 2016’da bütçe açığının milli gelire oranının yüzde 1 civarında gerçekleşmesini beklediklerini açıkladı.

FAİZ GİDERLERİ GERİLEDİ

2016’da faiz hariç giderler 2015’e göre yüzde 17.7 artarak 533.4 milyar TL oldu. Faiz giderleri yüzde 5.2 oranında azalarak 50.2 milyar TL olarak gerçekleşti. 2016 yılında faiz dışı fazla bir önceki yıla göre yüzde 28.8 azalışla 20 milyar 989 milyon TL oldu. Bütçe disiplini açısından en önemli kazananlardan birisinin de bütçeden faize yapılan harcamalar olduğunu belirten Ağbal, 2002’de bütçe harcamalarının yüzde 43’ü faize giderken, 2015 sonunda bu oranın yüzde 10.5’e, 2016 sonunda ise yüzde 8.6’ya kadar düştüğün ü vurguladı. 2002 yılında toplanan her 100 TL verginin 86 TL’sinin faize giderken, 2016’da toplanan her 100 TL verginin sadece 10.9 TL’sinin faiz harcamalarına gittiğini kaydeden Ağbal, geriye kalan kısmının ise eğitime, sağlığa, yatırıma, tarıma sosyal yardımlara kısaca halkımızın refahına gittiğini ifade etti.

Ağbal’ın ifadesiyle, 2016 yılında vergi gelirlerinin yaklaşık yüzde 24’ü eğitime kullamidi. Eğitimden sonra bütçeden en yüksek harcama yaklaşık 100 milyar TL ile sağlık hizmetleri için yapıldı. Özel sektör yatırımlarına kaldıraç oluşturacak kamu yatırımları için başlan gıç ödeneklerine göre yatırımlara harcanan ilave kaynak tutarı 8.2 milyar TL oldu. Ar-Ge harcamaları için ilave 500 milyon TL kaynak tahsis edilerek, toplam Ar-Ge harcamaları 5 milyar TL’ye ulaştı.

PERSONEL HARCAMALARI ARTTI

2016 yılında personel giderleri bir önceki yıla göre 19 artışla 148 milyar 857 milyon TL oldu. Sosyal güvenlik kuramlarına devlet primi giderleri yüzde 17.3 oranında artarak 24 milyar 696 milyon TL düzeyinde gerçekleşirken, mal ve hizmet alım giderleri yüzde 18.4 oranında artarak 53 milyar 937 milyon TL’ye ulaştı. 2016’da cari transferler geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 23.1 artışla 224 milyar 872 milyon TL olarak gerçekleşti. 2016’da sağlık, emeklilik ve sosyal yardım giderlerine yüzde 33.3 artışla 106 milyar 786 milyon TL transfer yapıldı. Aynı dönemde sosyal güvenlik primi işveren hissesinin 5 puanlık kısmının Hazine tarafından ödenmesi amacıyla yapılan transfer tutarı ise 18 milyar 990 milyon TL oldu.

VERGİ GELİRLERİ

Vergi gelirlerinde yılbaşında ortaya koyulan hedef yakalandı. 2016’da vergi gelirleri bir önceki yıla göre yüzde 12.5 artarak 458.7 milyar TL olarak gerçekleşti. Genel bütçe vergi dışı diğer gelirleri yüzde 33.1 artarak 75 milyar 6 milyon TL olarak gerçekleşti. Vergi türleri itibarıyla 2016’da kurumlar vergisi yüzde 28.7, banka ve sigorta muameleleri vergisi yüzde 20.7, dahilde alman katma değer vergisi yüzde 16.3, özel tüketim vergisi yüzde 13.6, gelir vergisi yüzde 12.6, damga vergisi yüzde 11.4, harçlar yüzde 4.8, ithalde alman katma değer vergisi yüzde 2.6 ve diğer vergiler tahsilatı yüzde 10.2 oranında arttı.

Ekonomide yaşanan gelişmelerin esasen bütçe hedeflerine göre gelir vergisi ile dahilde ve ithalde alınan KDV gelirlerinde aşağı yönlü gelir etkisi meydana getirdiğine dikkati çeken Ağbal, “Diğer yandan kurumlar vergisi ile özel tüketim vergisi gelirlerinde ise hedefe göre yukarı yönlü gerçekleşmeler oluştu. Vergi gelirlerine ilişkin bütçe hedeflerine ulaşmada en önemli katkı vergi alacaklarının yeniden yapılandırılmasından geldi. Bu kapsamda 2016 yılsonu itibarıyla yapılandırmadan 13.7 milyar TL gelir elde ettik” ifadelerini kullandı.

Ağbal’ın verdiği bilgiye göre, yılsonu itibarıyla özelleştirmeden elde edilen ve bütçeye aktarılabilecek tutar 15 milyar TL oldu. Özelleştirme gelirinin 4 milyar TL’lik kısmının özelleştirme fonunda değerlendirilmesi kararlaştırıldı.

KISA VADELİ BORÇ STOKU GERİLEDİ

Kısa vadeli borç stoku 2016 yılı Kasım itibarıyla bir önceki aya göre yüzde 1 oranında, 2015 yılı sonuna göre yüzde 1.5 oranında azalışla 100 milyar 835 milyon dolar düzeyinde gerçekleşti. Merkez Bankası verilerine göre kasım itibarıyla bankalar kaynaklı kısa vadeli dış borç stoku yüzde 6.9 azalarak 60.5 milyar dolar olurken, diğer sektörlerin kısa vadeli dış borç stoku yüzde 8 artarak 40.2 milyar dolar düzeyinde gerçekleşti. 2016 Kasım sonu itibarıyla, orijinal vadesine bakılmaksızın vadesine 1 yıl veya daha az kalmış dış borç verisi kullanılarak hesaplanan kalan vadeye göre kısa vadeli dış borç stoku, 163.3 milyar dolar oldu.

ULUSLARARASI YATIRIMLAR

Merkez Bankası’nın uluslararası yatırım pozisyonu verilerine göre, kasım sonu itibarıyla Türkiye’nin yurtdışı varlıkları 2015 sonuna göre yüzde 4.5 artışla 219.7 milyar dolara yükselirken, yükümlülükleri yüzde 3 azalışla 572.1 milyar dolar oldu. Türkiye’nin yurtdışı varlıkları ile yurtdışma olan yükümlülüklerinin farkı olarak tanımlanan net uluslararası yatırım pozisyonu açığı ise 352.4 milyar dolara geriledi.