Bütçe dengede, işsizlik inişte

Bütçe ilk yarıda 804 milyon TL fazla verdi. İşsizlik, nisanda yeniden tek haneye düştü. Buna karşın ihracatta kan kaybı sürüyor. Bu nedenle cari açıktaki düzelme mayista hız kesti…

DÜNYA kamuoyunda Yunanistan ile ilgili varılan anlaşma ‘oh’ dedirtti. Ancak FED’in ilk faiz artırımını bu yıl içinde yapacağına yönelik mesaj ve Çin ekonomisiyle ilgili yavaşlama endişeye neden oluyor, içerde ise geçen hafta yaşanan bombalı terör saldırısı gündemi sarstı. Koalisyon görüşmeleri ise ekonomi ve piyasa çevreleri tarafından merakla izleniyor. Yaşanan olayların etkisiyle döviz ve faizde bir miktar baskı arttı. Son dönemde Türkiye ekonomisi için iyi olabilecek haber ise yeniden düşüşe geçen petrol fiyatı. İran ile nükleer müzakerelerin anlaşmayla sonuçlanması petrolün önümüzdeki dönemde düşmeye devam edeceğini gösteriyor.

İçerde piyasalar üzerinde baskı artarken, yılın ilk yarısına ilişkin ekonomik veriler de netleşiyor. 2015 yılı ilk yarısında bütçe dengesi iyi bir performans gösterirken nisan döneminde işsizlik oranı uzun bir aradan sonra yeniden tek haneye geriledi. Buna karşın cari dengede kötüleşen ihracat nedeniyle daralma hızı bir miktar yavaşladı.

SEÇİME RAĞMEN BÜTÇE FAZLASI

Maliye Bakanlığı, 2015 yılı Haziran ayı ve Ocak-Haziran dönemi bütçe uygulama sonuçlarını açıkladı. Buna göre, haziranda bütçe gelirleri, geçen yılın aynı ayma göre yüzde 14.5 artarak 39.6 milyar TL, bütçe giderleri ise yüzde 3.3 artarak 36.3 milyar TL oldu. Haziranda bütçe dengesinde geçen yılm aynı dönemine göre yaklaşık 3.8 milyar TL’lik bir iyileşme yaşandı. Faiz dışı denge de geçen yılm aynı ayma göre 4 milyar TL fazla gerçekleşerek 4.9 milyar TL oldu. Ocak-Haziran döneminde yani ilk yarıda ise bütçe gelirleri, geçen yılm aynı dönemine göre yüzde 12.8 artışla 237.5 milyar TL, bütçe giderleri yüzde 10.7 artışla 236.7 milyar TL oldu. İlk yarıda bütçe 804 milyon TL fazla verdi. 2015 yılı için 21 milyar TL’lik bütçe açığı öngörülürken, milli gelire oran olarak ise yüzde 1.1 seviyesi hedefleniyor.

İŞSİZLİK YENİDEN TEK HANE

İşsiz sayısı 2015 Nisan döneminde (Mart-Nisan-Mayıs) geçen yılın aynı dönemine göre 242 bin kişi artarak 2 milyon 821 bin kişi oldu. İşsizlik oranı ise 0.6 puanlık artış ile yüzde 9.6 seviyesinde gerçekleşti.

Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış işsizlik oram da yüzde 9.9 ile 2014 Mayıs döneminden bu yana ilk kez tek haneye geriledi. Geçen yılm mayıs döneminde yüzde 9.6 olan işsizlik oram haziran döneminde çift haneye çıkmış ve eylül ve ekim aylarında yüzde 10.6 ile zirveyi gördükten sonra düşüşe geçmişti. Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış istihdam oranı yüzde 46’ya çıkarak, 2005’den bu yana gördüğü en yüksek seviyeye ulaştı. İstihdam oranındaki artış, işgücüne katılımın da zirveye çıktığı dönemde gerçekleşti.

Toplam işgücü sayısı nisan döneminde 68 bin artarak 29 milyon 423 bin kişiye çıktı ve genel yükseliş eğilimini devam ettirdi.

CARİ AÇIĞA İHRACAT DARBESİ

Merkez Bankası’nın ödemeler dengesi verilerine göre, cari açık mayıs ayında piyasa beklentilerinin üzerinde artarak 3.99 milyar dolar seviyesine yükseldi. Yıllık bazda ise cari açık 44.35 milyar dolardan 44.69 milyar dolara çıktı.

2015 yılının ilk beş ayında ise cari açık geçen yılın aynı dönemine kıyasla yüzde 9 artarak 18.55 milyar dolara ulaştı. En belirleyici kalem olan dış ticaret açığı mayısta 5.36 milyar dolar olurken, ilk beş ayda dış ticaret açığı da 19.91 milyar dolar olarak gerçekleşti. En dikkat çeken durum ihracattaki azalma oldu. Mayısta ihracat 11.92 milyar dolar olarak gerçekleşti. İhracatta geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 18 düşüş yaşandı. Bu açıdan mayıs, özellikle ihracatın en sert düşüş gösterdiği ay olarak dikkat çekiyor. İhracattaki daralmada, euro bölgesindeki ekonomik sorunlar, güney komşularımızdaki jeopolitik riskler ve Rusya başta olmak üzere ticari ortaklarda görülen ekonomik sorunlar rol oynadı.

“AVRUPA’NIN EN İYİ BÜTÇESİ”

Garanti Bankası başekonomisti Nihan Ziya Erdem, bütçede vergi gelirlerinin beklentilerden iyi geldiğini özellikle KDV ve ithalattan alman vergilerin yüksekliğine dikkat çekiyor. Hazirandaki bütçe dengesinde en önemli gelir kaleminin ise 4.5 milyar TL’lik özelleştirme geliri olduğunu belirten Erdem, bu paranın bazı elektrik üretim özelleştirmeleri ve gayrimenkul satışlarından sağlanan gelir olduğunu söylüyor. Erdem’e göre, bir kenarda bekletilen bu para haziranda bütçeye aktarıldı. Yılsonu için hedeflenen bütçe açığının milli gelire oranının yüzde 1.1 olduğunu, buna ulaşılmasında bir sıkıntı olmayacağını savunan Erdem, AB kriterlerine göre, bu oranın yüzde 3 olmasına karşın Türkiye’nin uzun süredir bu hedefin üzerinde kaldığını vurguluyor.

Buna karşın cari açığın daha yavaş iyileştiğine dikkat çeken Erdem, ihracattaki düşüşün en büyük faktör olduğunu ifade ediyor. Mayısta otomotivdeki grevin etkili olduğunu haziranda da komşu ülkelere yapılan ihracatın dibe vurduğunu kaydeden Erdem, bavul ticaretindeki dramatik azalmaya dikkat çekiyor. Ayrıca yabancılar Türkiye’deki doğrudan yatırımlarında kar transferi yaptığı için bu gelir transferi de cari açıktaki iyileşmeyi yavaşlattı. İstihdam artışının ise büyüme dinamikleriyle açıklanamayacağını savunan Erdem, ilk yarıdaki tüketim ağırlıklı büyümenin sürdürülemez olduğunu kaydediyor.

“NEGATİFE DÖNÜŞEBİLİR”

Bahçeşehir Üniversitesi öğretim görevlisi Dr. İsmet De-mirkol, ilk yarıdaki bütçe performansını otomotiv ve konut satışlarının etkisiyle birlikte sıkı maliye politikasının sonucu olarak değerlendiriyor. Nisan döneminde işsizlik oranının tek haneye düşmesine rağmen ekonominin ilk yarıda kamu yatırımları ve iç talep ağırlıklı büyüdüğüne dikkat çekiyor.

Net ihracatın büyümeye negatif katkı yaptığını belirten Demirkol’a göre, özel sektör yatırımları ilk çeyrekte sıfır büyüdü. Dolayısıyla gerek bütçe performansı a gerekse işsizlik verileri önümüzdeki dönem a siyasi belirsizlik ortadan kalkmadığı sürece negatife dönebilir.