Bütçe dengesi hedef doğrultusunda gidiyor

Bütçe dengesi hedef doğrultusunda gidiyor. İşsizlik ise haziranda yüzde 9.9’a çıktı. Uzmanlara göre, veriler ağırlıklı olarak ikinci çeyreği yansıtıyor. Dolayısıyla ikinci yarıda iki veride de düzelme yaşanacak KÜRESEL piyasalar geçen hafta ABD Federal Merkez Banka-sı’nın (FED) kararıyla yön buldu. FED gelişen piyasaların uzun süredir beklediği gibi tahvil alımmı azaltırken faiz beklentisini yükseltti. Tahvil alimini aylık 15 milyar dolara düşürürken, 2015 yıl sonu için faiz beklentisini yüzde 1.12’den 1.37’ye çıkardı. İçeride de FED’in mesajları etkili oluyor. Döviz ve faizde yön yukarı gösteriyor. Hisse senedi piyasasında ise satışlar yaşanıyor. Ekonomide büyüme ve enflasyonda görünüm bozulurken cari açık ve bütçe rakamlarında daralma sürüyor. Geçen hafta gelen temmuz ve ağustos aylarına ilişkin bütçe gerçekleşmeleri, bütçe dengesinin hedefler doğrultusunda olduğunu gösteriyor. Mali tatil nedeniyle ağustosta açıklanmayan temmuz ayı bütçe verileri, ağustos verileriyle birlikte açıklandı. Buna göre, merkezi bütçe temmuz-ağustos döneminde 656 milyon TL fazla verdi. Yılın ilk sekiz aylık verilerinde bakıldığında ise ocak-temmuz arası dönemde geçen yıl 231 milyon TL fazla verilmişti. Bütçe bu yılın aynı döneminde 2.7 milyar TL açık verdi.

VERGİ GELİRLERİNDE ARTIŞ

Temmuz -ağustos döneminde vergi gelirlerinde yüzde 12’lik artışa karşın, vergi dışı gelirler yüzde 26 daralma gösterdi. Bu nedenle toplam gelirlerdeki yıllık artış yüzde 9.7’den yüzde 5.4’e yavaşladı. Bu dönemde, vergi gelirleri içinde tüketime bağlı KDV gelirlerindeki yıllık düşüş ikinci çeyrekteki yüzde 8.5’ten yüzde 10’a hızlandı. Tüm alt gruplardaki etkiyle ÖTV gelirlerindeki yüzde 0.6’lık sınırlı yıllık artış yüzde 10.8’e çıkarak belirgin bir şekilde hızlandı. Diğer yandan, ithalde alınan KDV’de ikinci çeyrekte gözlenen yüzde 3.5’lik yıllık düşüş, yüzde 4.7 artışa döndü. ÖTV ve ithalde alman KDV’deki toparlanmaya karşm, KDV gelirlerinde hızlı düşüşün sürmesinde haziranda olduğu gibi KDV iadeleri etkili oldu.

Uzmanlara göre, gider artışının bütçe hedefinin üzerinde kalmayı sürdürmesi ise, bütçe performansı üzerinde risk oluşturuyor. 2014 OVP hedefleri GSYH’ya oran olarak bütçe açığı için yüzde 1.9, faiz dışı fazla için yüzde 1.1. Hesaplamalara göre, ağustos itibariyle bütçe açığının milli gelire oranı yüzde 1.3 ile ikinci çeyrek sonuna göre sınırlı iyileşse de, faiz dışı fazlanın milli geliri oranı yüzde 1.4 ile kötüleşmeye devam ediyor.

İŞSİZLİKTE ÜÇ YILIN EN KÖTÜSÜ

Geçen hafta gelen haziran (mayıs-haziran-temmuzu kapsıyor) ayı işsizlik oram ciddi bir artışa işaret ediyor. TÜ1K verilerine göre, işsizlik oranı haziran ayında yüzde 9.1 ile geçen yılın aynı dönemdeki yüzde 8.1 seviyesinin belirgin üzerinde kaydedildi. Mayısta bu oran yüzde 8.8 seviyesindeydi. Mevsimsel arındırılmış verilere göre ise, işsizlik oranı mayıstaki yüzde 9.5 seviyesinden haziran’da yüzde 9.9 seviyesine çıkarak, 2011 Ocak ayından bu yana kaydedilen en yüksek rakama erişti. Bu durum, işgücü verilerinin birçok kalemine de yansımış durumda. Tarım dışı işsizlik oranı 2013 Haziran ayındaki yüzde 10’dan bu yıl yüzde 11.1’e arttı. Ayrıca, mevsimsel arındırılmış bazda tarım dışı işsizlik oranı Mayıs’taki yüzde 11.5 seviyesinden Haziran’da yüzde 12’ye yükselirken; yine Ocak 2011’den bu yana kaydedilen en yüksek seviyeye işaret etti. Genç nüfusta ise işsizlik oranlarında benzer bir görünüm var. Haziran 2013’te yüzde 15.4 olarak kaydedilen genç işsizlik oranı Haziran 2014’te yüzde 16.7 seviyesine çıktı. Mevsimsel arındırılmış bazda da yüzde 17.4’ten 18.1’e çıkan bu oran, son üç yılın en yüksek seviyesinde.

“İKİNCİ YARI DAHA İYİ OLUR”

Odeabank Ekonomik Araştırmalar Müdürü İnanç Sözer, bütçe dengesiyle ilgili Maliye’nin üç ay önce KDV iadelerini kolaylaştırmasının olumlu etkisine dikkat çekiyor ve rakamlara buradan bir katkı olduğunu belirtiyor. Sözer’e göre, özelleştirme gelirleri bütçeye katkıda bulundu. Buna karşın ikinci yarıda bütçe performansının kamu harcamaları nedeniyle biraz daha bozulması beklenebilir. Yılın son aylarında bütçe açığı artabilir. Sözer, istihdam verisinde ise işsizlik oranının ağırlıklı olarak ikinci çeyrekteki ekonomik faaliyeti yansıttığını belirtiyor. Yılın ilk yarısında iç talebin zayıf olması nedeniyle ihracat kanalıyla büyüme sağlanabildiğini ifade eden Sözer’e göre, ihracatın da istihdama katkısı görece zayıf kalıyor. İkinci yarıda ise iç talep toparlandıkça istihdam piyasası iyileşecek. Aylık bazda iki hane riski olabilir. Ancak yılın genelinde 9.5 seviyelerinde gerçekleşecek olan istihdam piyasasındaki en kötü geride kaldı.

“HARCAMALARA DİKKAT’

Garanti Bankası Başekonomisti Nihan Ziya Erdem, bütçede gider artışının hedefin üzerinde kalmayı sürdürdüğüne dikkat çekiyor. Bunun bütçe performansı üzerinde risk oluşturduğunu söylüyor. Orta Vadeli Program’a göre, 2014 yılında bütçe açığının milli gelire oranının yüzde 1.9, faiz dışı fazlanın ise yüzde 1.1 olması hedefleniyor. Nihan Ziya Erdem yaptıkları hesaplamalara dikkat çekerek, ağustos itibariyle bütçe açı-ğı/GSYH oranının yüzde 1.3 olduğunu söylüyor. Buna karşın faiz dışı fazlada milli gelire oran olarak yüzde 1.4 ile kötüleşmenin sürdüğünü kaydediyor. Erdem, istihdam verileriyle ilgili olarak da bozulmanın tüm sektörel yelpazeye dağıldığına dikkat çekiyor. İkinci çeyrekte tarımda görülen daralma ile inşaat ve sanayi sektörlerindeki yavaşlamaya işaret eden Erdem’e göre, bu sektörlerdeki yavaşlamaya paralel istihdamda da azalma olması büyüme üzerindeki riskleri bir ölçüde artırıyor. Buna ek olarak, imalat istihdamındaki sınırlı artış ve reel kesim güven endeksinin ağustosta da düşmesi bu görünümün yıl içerisinde devam edebileceğine işaret ediyor.

İŞGÜCÜNE KATILIM ARTTI”

HSBC Portföy Yönetim Stratejisti Ali Çakıroğlu ise, faiz harcamalarında görülen sert düşüşün de etkisiyle bütçe dengesinin geçen yılın aynı dönemine göre, daha olumlu bir seyir izlediğini belirtiyor. Çakıroğ-lu’na göre, ilk sekiz aya ilişkin veriler OVP’de ortaya konulan hedeflerin ulaşılabilir olduğunu gösteriyor. Buna karşın, faiz dışı giderlerdeki artışın vergi gelirlerinin üzerinde olması mali disiplinde risklerin sürdüğünü teyit ediyor. Bu arada Çakıroğlu, dış ticaretten alman vergilerden yola çıkarak 30 Eylül’de açıklanacak ağustos ayı dış ticaret dengesinin 7.9 milyar dolar seviyesinde gelebileceğini hesaplıyor. İhracatın 11.3 milyar dolar, ithalatın ise 19.2 milyar dolar seviyesinde geleceğini öngörüyor.

İşsizlik verisiyle ilgili ise Çakı-roğlu, işgücüne katılım oranının artmasının işsizlik oranındaki artışta etkili olduğunu söylüyor. Buna karşın mevsimsel arındırılmış verilerin emek piyasasına ilişkin çok da olumlu bir görünüme işaret etmediğini düşünüyor. Ekonomi–deki yavaşlamanın işgücü piyasası üzerinde baskı yaratmaya devam edebileceğini savunuyor.