Çanakkale Ekonomisi

TAM 100 yıl önce Türk ordusu Çanakkale’de bir destan yazdı. Ne denizden ne karadan İtilaf Devletleri’ne geçit vermedi ve Mehmetçikler dünyaya “Çanakkale Geçilmez” diye haykırdı. Bu destanın yazıldığı Çanakkale topraklarında bugün on binlerce şehit hala ‘nöbet’ bekliyor. 100 yıl önce şehitlerimizin adeta yeniden ‘armağan’ ettiği bu topraklarda yeni ekonomik destanlar yazılması ise gelecek nesillerin görevi…

500 BÜYÜKTE DÖRT FİRMA VAR

Geçen bir asırda tüm Türkiye olduğu gibi Çanakkale de önemli ekonomik gelişmeler gösterdi.

20’inci yüzyılın başında Çanakkale’de her birinde 2-3 kişinin çalıştığı 90 ev ve atölye tipi işletme varken, 2013 yılında işletme sayısı yaklaşık 13 bine, çalışan sayısı ise 127 bine çıktı.

Merkez ve Biga ilçesinde iki organize sanayi bölgesi bulunan ilden 2013 yılında Türkiye’nin 500 büyük sanayi kuruluşu arasına dört firma girmeyi başardı. 500 büyük sanayi kurulu arasında İçdaş Demir Çelik (7. sırada), Akçansa (61. sırada), Içdaş Elektrik (112. sırada) ve Kale Seramik (117. sırada) yer aldı.

EKONOMİSİ HIZLA BÜYÜYOR

100 yıl önce dünyaya Türk’ün cesaretini gösterdiği topraklar bugün artık ekonomik gücünü gösterir hale geldi. Çok değil Türkiye’nin ekonomik olarak dışarıya kapılarının açıldığı 1984’te ilden 84 milyon dolar ihracat yapılırken, 2014’te ihracat 1 milyar 441 milyon dolara ulaştı. Bugün Çanakkale ekonomik olarak artık kabına sığmıyor. İldeki dinamizm dikkate değer. Aralık 2014 itibariyle nüfusu 511 bin 790 kişiye ulaşan Çanakkale, 2003 yılında Türkiye’nin gelişmişlik sıralamasında 24’üncü iken, 10 yılda 10 basamak birden atlayarak 14’üncü sıraya yükseldi. Çanakkale Ticaret ve Sanayi Odası’na kayıtlı şirket sayısı 2004’te 2 bin 500 iken, 2014’te 6 bine ulaştı. Bu da ildeki ekonomik canlılığın bir başka göstergesi.

ASIL ATILIM 2023’TE…

Kişi başına milli geliri 10 bin 782 dolar olan Çanakkale’deki asıl atılımın ise büyük altyapı ve üstyapı yatırımları hayata geçtiğinde yaşanması Ayvack, Behramkale Köyü bekleniyor. Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşunun 100. yılı olan 2023’te Çanakkale de sıçrama yapmaya S hazırlanıyor. Bu noktada 1 devam eden önemli yatırım projelerine güveniliyor. 2023 yılma kadar Çanakkale Boğaz Köprüsü ve Tekirdağ-Çanakkale-Balıkesir Otoyolu Projesi’nin tamamlanması planlanıyor. Ayrıca halen büyük bir kurvaziyer limanı kurulması çalışmaları devam ediyor.

Çanakkale Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Bülend Engin, “2023 yılına gelindiğinde Çanakkale Boğaz Köprüsü ve Tekirdağ-Çanakkale-Balıkesir Otoyolu Projesi’nin tamam- 251 lanacak olmasını önemsiyoruz. Özellikle kur-vaziyer limanı Çanakkale’ye çağ atlatacak bir projedir. Yapılacak kurvaziyer limanı ile yılda 300-400 bin turistin kente taşınması, yeni oteller ve turizm yatırımlarının gerçekleşmesi, Odamızın öncülüğünde yeni OSB’lerin kurulması, master plan dahilinde endüstri bölgesi ve serbest ticaret bölgesi kurulması planlanmakta” diyor.

TARIMDA ÖNEMLİ BİR GÜÇ

Çanakkale tek yönlü bir gelişim peşinde değil. İlin tarımdan turizme, sanayiden enerjiye birçok alandaki potansiyelini kullanabilmesi için yatırımlar sürüyor. II zaten tarımda önemli bir güce sahip. Ülkemizde zeytin üretiminin yüzde 7’sini, domatesin yüzde 6’sını, çeltiğin yüzde ll’ini, sütün yüzde 4’ünü, şeftalinin ise yüzde 16’sını karşılıyor. 2013 TÜİK verilerine göre, yulaf, şeftali bakla gibi ürünlerin de en çok yetiştiği il burası. Çanakkale’nin her bir ilçesi bir üründe sürükleyici olmuş ve markalaşmış. Ezine beyaz peynirde, Ayvacık zeytin ve zeytinyağında, Bozcaada şarapta, markalı ürünler üretiyor. Çanakkale domatesi, Bayramiç beyazı (tüysüz beyaz şeftali), Bayramiç elması, Lapseki kirazı, Lapseki şeftalisi ve Ezine peyniri coğrafi işaret almış durumda.

HEDEF ORGANİK TARIM

İldeki sanayi de zaten gıda sanayinde yoğunlaşıyor. Çanakkale Ticaret ve Sanayi Odası, kentin tarım ve hayvancılık potansiyelini değerlendirmek üzere Ezine’de bir Gıda ihtisas Organize Sanayi Bölgesi kurmak üzere çalışmalarını sürdürüyor. Organik tarım çalışmaları da hızla yaygınlaşıyor. Çanakkale’de işlenebilir tarım arazilerinin yüzde 2’si organik tarım sertifikasına sahip olup, kısa vadede bunun yüzde 5’e çıkarılması hedefleniyor. Gökçeada ve Bozcaada da organik tarım çalışmalarıyla son yıllarda adından söz ettiriyor. Gökçeada’nın tarım alanlarının yüzde 20’si organik tarım açısından sertifikalandırılmış durumda. Hedef bu oranın yüzde 40’a çıkarılması. “Organik Ada Gökçeada” hedefiyle bu yöndeki çalışmalar destekleniyor. Türkiye’de ilk olarak uygulanan organik kırmızı et projesinin de Ayvacık’ta gerçekleştirildiğini belirtelim.

BACASIZ SANAYİ

Çanakkale turizm alanındaki potansiyelini de bugüne kadar yeterince kullanamadı. Toplam 671 kilometre sahili ile Türkiye’nin en uzun kıyı şeridine sahip olan ilde; Troya, Assos, Alexandrapolis, Apollon-Smintheion, Parion gibi antik kentlerin yanı sıra Bozcaada, Gökçeada, Kazdağı gibi doğal turizm cennetleri mevcut. Gelibolu Yarımadası ve Çanakkale Savaşı’nın geçtiği bölgeler bile ilin tanıtımında bugüne kadar yeterince değerlendirilemedi. Ancak Çanakkale Savaşları’mn 100. Yılı vesilesiyle hayata geçirilen “Troia Müzesi”, “Piri Reis Müzesi”, gibi yeni müzeler ve Kültür ve Turizm Bakanlığı’nca restorasyonu yapılarak kullanıma açılacak olan tarihi mekânlar bu dönemde kalıcı eserler olarak gelecek nesillere kazandırılıyor. Çanakkale Valiliği’nin öncülüğünde Çanakkale Savaşları Müzesinin kurulabilmesi için de girişimler sürdürülüyor. Ayrıca Çanakkale Valiliği’nin de desteklediği “Son Mektup” filminin 18 Mart 2015 tarihinde vizyona girmesi önemli.

‘TURİZME ODAKLANDIK”

“Çanakkale “bacasız sanayi” potansiyelini yeterince kullanamadı” diyen Çanakkale TSO Başkanı Bülend Engin, şu değerlendirmeleri yapıyor: “Çanakkale’yi geçip gidilen değil, gelip kalman bir kent yapmak istiyoruz. Gelişimi başkalarından beklemek yerine, ‘biz neler yapabiliriz’ diyoruz. Bu nedenle, Odamızın projelerinin büyük bölümü turizm ağırlıklı. ÇTSO Kongre Fuar Merkezi, Çanakkale’nin kongre turizmi ihtiyacının karşılanması amacıyla inşa edildi.

Yerli ve yabancı turistlere ilk adımda verilen hizmetin kalitesini artırmak için kent merkezindeki ÇTSO Çanakkale Evi’ni açtık. Çanakkale’nin merkezi noktalarında yer alan yedi adet kiosk kente gelenlere her türlü bilgiyi Türkçe ve İngilizce olarak sunuyor. Marka kent olma yolunda yarışma sonucu belirlediğimiz yeni Çanakkale Logosu ile iki ve üç boyutlu yeni Çanakkale tanıtım filmlerimiz de turizmin hizmetinde. Piri Reis Müzesi’ni 100. yılla birlikte ziyarete açtık. Çanakkale Zafe-ri?nin 100’üncü yıldönümü için ÇTSO’nun özel projelerinden Ga-mes of Troy ve Su Gösterileri Sistemi de önümüzdeki yıllarda kent turizmine katkılarını artıracak. Halen devam eden projelerimizden Çanakkale Yat Limanı ve Lapseki Yat Limanı ve Balıkçı Barınağı projelerimiz ile Meclisimizin kararı ile sonsuz destek verdiğimiz ve Çanakkale’nin kurtuluşu olarak gördüğümüz Çanakkale Kurvaziyer iskelesi projesi de gündemimizdeki yerini tüm sıcaklığı ile korumakta.”

SANAYİSİZ OLMAZ

Çanakkale tarım ve turizmdeki potansiyelini daha çok kullansa da sanayisiz bir il düşünmek mümkün değil. 100 yıl önce sayıları iki elin parmaklarını geçmeyen tarıma dayalı birkaç tesise ev sahipliği yapan Çanakkale’de bugün demir-çelik, çimento, seramik, mobilya, tarıma dayalı sanayi il ekonomisinin itici gücü konumunda. Örneğin, Türkiye’nin yedinci büyük sanayi şirketi olan İÇDAŞ Demir Çelik, Çanakkale’nin Biga ilçesinde bulunuyor. Arslan Ailesi’nin sahibi olduğu şirket, 2001’den bu yana Biga ilçesine 5.5 milyar dolarlık yatırım yaptı. Halen 5 bin kişiye istihdam sağlıyor. Ailenin İÇDAŞ Enerji şirketi ise, Değirmencik Termik Santrali ve Bekirli Termik Santrali elektrik enerjisi üretimini sürdürüyor. İÇDAŞ Enerji’nin bünyesinde ayrıca 6 megavat hidroelektrik santrali ve 60 megavat kapasiteli rüzgar enerji santralleri bulunuyor.

İLÇELERE HAYAT VERDİLER

Çanakkale’nin Biga ilçesinin ekonomik hayatına yön veren sanayi işletmelerinden biri ise aslen Çanakkale Bigalı olan Doğan Ailesi’nin kurduğu Doğtaş Mobilya. 1980’de bin metrekarelik bir atölyede 10 işçi ile günde 4-6 kanepe üretmeye başlayan şirket bugün bin 200 kişiyi istihdam eden bir tesis haline geldi.

Çanakkale’de Çan ilçesi deyince de akla Kale Grubu geliyor. Türkiye’nin önde gelen seramik ve karo üreticisi grubun doğduğu yer de Çanakkale. Kale Grubu Yönetim Kurulu Başkanı Zeynep Bodur Okyay, “Bu topraklara 58 yılda 1.5 milyar dolar yatırım yaptık. Seramikle başladığımız üretim yolculuğunu bugün savunma ve havacılığa da genişleterek büyüttük” diyor. Çanakkale’nin en önemli sorunlarından birinin sanayi yatırımı çekememesi olduğunu belirten Okyay, şu değerlendirmeyi yapıyor: “Kentte birkaç büyük çaplı yatırım dışında tüm yatırımlar tarımsal sanayi ağırlıklı. Buraların yıllardır devam eden tartışması; “Çanakkale tarımmı, sanayimi, yoksa turizm kenti mi olmalı” şeklindedir. Hala bir karar verilemedi. İşin kötüsü hala bir master planı bulunmuyor.

Oysa, Çanakkale her türlü üretime açık.

Ahmet ÇINAR / Çanakkale Valisi
İlimizi kalkındıracak çabalan destekliyoruz

Çanakkale, Türkiye’nin istikbali açısından çok kıymetli bir şehir. Şehitlerimizin canlarını bu vatan uğruna verdikleri Çanakkale Zaferi’nin 100. yılını millet olarak hep birlikte kutluyoruz. Çanakkale Savaşı’nın 100. yılında bütün insanlığın barış adına ders çıkarması, ibret alması gerekiyor. Sosyal, tarihsel, coğrafi ve stratejik bakımdan zengin bir arka planı olan ilimizde, yenilenebilir enerji kaynakları, eğitimli insan gücü, verimli topraklarımız ile altyapımızı geliştirmeye devam ediyoruz. İlimize katma değer kazandıracak, sürdürülebilir kalkınma modeline ulaşmaya yardımcı olacak tüm çabaları destekliyoruz.

Yeni yatırım projelerinin yönünü ilimize döndürmek de tüm Çanakkale’nin ortak çabası. Amacımız öncelikle, turizm değerlerimizden azami ölçüde yararlanmak, kaliteli ve çok çeşitli tarım ürünlerimizi pazarlamak, çevreye duyarlı orta ölçekli sanayimizi geliştirmek. Böylece bölge ve ülke ekonomisine en üst seviyede katkı sağlamak istiyoruz.

Zeynep Bodur OKYAY / Kale Grubu Yönetim Kurulu Başkanı
“Anadolu yatırımcısını cesaretlendirdik”

Çan, 58 yıl önce bin nüfuslu bir yerdi, insanlar ekmek için Trakya’ya çapaya giderdi. Babam İbrahim Bodur’a inanan insanlar el ele verdi, kapı kapı ortak arandı, Çanakkale Seramik ve Kalebodur kuruldu. Aradan geçen 58 yılda bu topraklara 1.5 milyar dolar yatırım yaptık. 30 bin kişi Kale’den emekli oldu. Seramikle başladığımız üretim yolculuğunu bugün savunma ve havacılık sektörlerine genişleterek büyüttük. Kale Grubu’nun Çan’daki yatırımları, bir grubun, bir kentin kaderini ne denil etkileyebileceğinin açık kanıtıdır. Fabrikalarımızın 27 Temmuz’daki yıldönümü kutlamaları, Türkiye’de yıllardır “Seramik Bayramı” olarak bilinip tanınıyor. Bu dönemde Çan’da çok önemli etkinlikler yapılır. Sünnet olan çocuklardan kente gelen bayilerimize kadar bütün Kale Ailesi kenetlenir. Kale yatırımları, yarım asrı aşkın bir süredir kent ekonomisini sürükleyen ana motorlardan biri oldu. Bugün Çanakkale demek, Kale demektir. 100’den fazla ülkeye kendi markamızla yatırım yaparak bu bayrağın dalgalanmasına katkı veriyoruz. Bizim mayamızda sanayi aşkı var. Çanakkale, bir ulusun var olma savaşının topyekun verildiği bir milli mücadele mabedidir.

Biz de bütün yatırımlarımızı Çanakkale ruhuyla yapıyoruz. Kale Grubu, Anadolu’ya sanayi yatırımı yapma cesaretini aşılayan gruptur. İbrahim Bodur başardığı için Türk sermayedarı Anadolu’ya yatırıma cesaretlenmiştir. Bugün İstanbul’dan Erzurum’a, İzmir’den İtalya’ya 17 şirketle 5 bin çalışanla üretim yapıyoruz.

Mert MİLDON / Miller Group Yönetim Kurulu Başkanı
“Bu yıl turizmde artış olacak”

Grubumuzun ilk şirketi Miller Oto, 1967’de Çanakkale Gelibolu’da kuruldu.

Son 10 yıldır Çanakkale’de araç satış pazarı lideriyiz. Ayrıca 10’dan fazla akaryakıt istasyonumuz var. Akaryakıt satış pazarında ilk beşteyiz. Gıda ihtiyaçları için İstanbul, Çanakkale ve Gelibolu’da Miller Gıda olarak müşterilerimize hizmet sunuyoruz. Gelibolu’da doğan bir grubuz ve Çanakkale isminin daha fazla uluslararası iş dünyasında duyurulması için çalışıyoruz. Yurtdışındaki görüşmelerimizde Çanakkale, Gelibolu, Truva gibi isimleri zikrettiğimizde dikkatler bir anda bize çevriliyor. Bu yıl bitecek olan Truva Müzesi ile daha fazla tanınır olacağız. Uluslararası limanlarda dolaşan gemilerimizde ‘Çanakkale’ adını kullanıyoruz. Kendimizi büyük Çanakkale kumsalında bir kum tanesi gibi görüyoruz. Çanakkale Savaşları Türkiye açısından önemli olduğu kadar Avustralya ve Yeni Zelanda gibi ülkeler açısından da önemli. 2015’te Çanakkale’ye çok sayıda yabancı turist geleceğini düşünüyorum. Özellikle VIP müşterilerde artış bekliyoruz. Bu nedenle merkezi İstanbul’da bulunan araç kiralama şirketimize lüks segmentte yeni araçlar aldık. Bir helikopter ile hava taşımacılığı da ilgi alanımıza girdi. Kiralama hizmetlerine toplamda 9.5 milyon dolar yatırım yaptık. Ayrıca Turhan Mildon Yat Yarışları’na uluslararası boyut kazandırmak İçin hazırlıklarımız sürüyor.

Davut DOĞAN / Doğanlar Yatırım Holding Yönetim Kurulu Bşk.
Yatırımlarını çeşitlendiriyor

Grubumuzun ana şirketi Doğtaş Mobilya için “Bu topraklardan doğduk, bu topraklardan taşıyoruz” sloganını benimsedik. 42 yıldır Çanakkale’de üreten, ihracat yapan ve istihdam oluşturan bir şirketiz. Babam Ali Doğan, 1972’de Çanakkale Biga’da Doğan Mobilya şirketiyle işe başladı. O zamanlar mobilya alım satımı yapıyorduk. 1980’de altı kardeş Doğtaş’ı kurduk. Bin metrekarelik atölyede günde yaklaşık beş kanepe üretmeye başladık. Başlangıçta 10 kişinin çalıştığı tesislerimizde bugün bin 200 kişi çalışıyor. Üretimimizi 200 bin metrekare açık, 100 bin metrekare kapalı alanda yapıyoruz. Türkiye’nin ikinci büyük mobilya fabrikasıyız. Çanakkale Biga, 40 bin nüfuslu bir ilçe. Yaklaşık 5 bin kişinin geçimine katkı sağlıyoruz. İlimizde yan sanayiyi de destekliyoruz. 30‘dan fazla tedarik yaptığımız yan sanayi şirketi var. Çanakkale’den 65 ülkeye ihracat yapıyoruz. Bandırma limanımız var; komşu ülkelere, Balkan ülkelerine yakın konumdayız. Çanakkale’yi ve değerlerini daha iyi tanıtmak gerekiyor. İlimizdeki Truva Atı bile başlı başına çok önemli. Turizm yatırımlarının özendirilmesi gerekiyor. Grup olarak Çanakkale’deki yatırımlarımızı çeşitlendiriyoruz. Merkezde 12 bin metrekare kiralanabilir alanı olan TroyPark AVM’yi 18 Mart’ta açacağız. 28 mağazası olan bu butik AVM’ye 25 milyon TL yatırım yaptık. Çanakkale’de üç lokasyonda rüzgar santrali lisansı aldık.

235 megavatlık kapasiteye ulaşan RES’ler için yaklaşık 300 milyon dolarlık yatırım yapacağız.

Niyazi ÖNEN / Dardanel Şirketler Grubu Yönetim Kurulu Bşk.
“Vefa borcumuzu ödüyoruz”

Dardanel’i 1984 yılında Çanakkale’de kurduk. 1986’da Türkiye’deki ilk konserve ton balığı üretimini gerçekleştirdik.

Çanakkale’deki üretim yerleşkemizde, ton balığı ve küçük balık konservesi üretiyoruz. Ayrıca kum midyesi tesisi, Mister No markası ile üretmekte olduğumuz sandviç tesisimiz ve balık unu fabrikamız bulunuyor. Dardanel olarak toplam çalışan sayımız yaklaşık bin kişiye ulaştı. Bu sayının yaklaşık 700’ü Çanakkale’deki fabrikamızda görev yapıyor.

Çanakkale’deki fabrikamızdaki çalışanlarımızın yüzde 80’ini kadınlar oluşturuyor. Firma olarak istihdamımızın çok büyük bir bölümünü Çanakkale’den sağlıyoruz. Bu şekilde hem markamızın doğduğu şehre vefa borcumuzu ödüyor, hem de Türkiye’nin tarihi ve coğrafik olarak en önemli şehirlerinden birisinin zenginliğine ve sanayileşmesine katkıda bulunuyoruz. 2013’ü yaklaşık 100 milyon TL ciroyla kapatmıştık, 2014 sonunda ise yüzde 65 artış sağladık. 2015’ten başlayarak üç yıl üst üste Çanakkale Organize Sanayi Bölgesi’nde ve Gökçeada’da 10’ar milyon dolarlık yatırım yapmayı hedefliyoruz. Çanakkale su ürünleri İşleme konusunda Dardanel’in etkisi ile ilk sırada yer alıyor. Ayrıca Dardanel olarak bu yıl içinde dünyaca meşhur Çanakkale Boğazı sardalyesini yüksek hacimli işleyecek bir yatırım yapmayı da planlıyoruz. Çanakkale’ye desteğimizi Dardanelspor kanalıyla da yürütüyoruz. Yıllık yaklaşık 4 milyon TL yatırım yaptığımız Dardanelspor ile hedefimiz, Türkiye’ye sağlıklı nesiller kazandırarak, Çanakkale’nin gençlerini spora, futbola yönlendirmek ve ileride ilimizin gurur duyacağı bireyler ve sporcular yetiştirmek…

Çanakkale Şehitleri Anıtını aydınlattı

Dünya çapında birçok şehir ve ülke simgesini aydınlatan Philips Gelibolu Yarımadasında yer alan ve Türkiye Cumhuriyeti tarihinin en önemli simgelerinden olan Çanakkale Şehitleri Anıtı’nın LED aydınlatma projesini gerçekleştirdi. Birinci Dünya Savaşı sırasında Çanakkale Savaşları’nda hayatını kaybeden 253 bin Türk askeri anısına yaptırılan Çanakkale Şehitleri Anıtı, Çanakkale Zaferi’nin 100. yılında Philips tarafından anlam ve hikâyesine uygun olarak aydınlatıldı. Anıtın aydınlatma projesinde kullanılan LED projektörler sayesinde anıtın gece görsel olarak daha etkili bir şekilde aydınlatılmasının yanı sıra enerji verimliliği sağlanması hedeflendi. Philips Türkiye CEO’su Göktuğ Gür, “Türkiye tarihinin de önemli bir simgesi olan Çanakkale Şehitleri Anıtı’nı aydınlatmak bize gurur veriyor” diyor.